Cần tạo điều kiện cho đơn vị y tế tự chủ tài chính được chủ động mua sắm, đấu thầu

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW và Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, Bộ Tài chính đã rà soát và cắt bỏ, đơn giản hóa nhiều thủ tục hành chính tại các luật; đã sửa đổi luật đấu thầu để cắt giảm một số khâu trung gian, lược bỏ các thủ tục không cần thiết: Bỏ thủ tục thẩm định kết quả lựa chọn nhà thầu đối với các hình thức đấu thầu đơn giản, quy mô nhỏ; bỏ vai trò bên mời thầu, chuyển giao nhiệm vụ cho chủ đầu tư, tổ chuyên gia để giảm một cấp trung gian; tinh gọn đầu mối và đơn giản hóa quy trình thủ tục.

Theo Bộ trưởng, dự thảo Luật lần này đề xuất cho phép chỉ định thầu trong một số trường hợp cần thiết, đặc biệt là trong bối cảnh cấp bách như thiên tai, dịch bệnh, quốc phòng an ninh hoặc khi nhà đầu tư không làm tăng tổng mức đầu tư và có đủ điều kiện kiểm soát.

Nhấn mạnh không thể để tình trạng lạm dụng cơ chế này như một cách “né đấu thầu” trong khi Luật đặt ra mục tiêu là công khai, minh bạch, cạnh tranh, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã dẫn lại tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm:"Cán bộ phải dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, nhưng không được làm bừa, làm ẩu. Phải dựa trên nguyên tắc pháp luật, vì hiệu quả công việc, tránh trì trệ do sợ sai”.

Bộ trưởng cho rằng, đây chính là kim chỉ nam cho việc hoàn thiện Luật Đấu thầu sửa đổi, trong đó cơ chế chỉ định thầu cần được thiết kế với trách nhiệm rõ ràng, quy trình minh bạch và hậu kiểm nghiêm ngặt. Một trong những bất cập trong đấu thầu hiện nay là việc một số nhà thầu cố tình bỏ giá thầu rất thấp để trúng thầu, sau đó thi công cầm chừng, bỏ dở hoặc xin điều chỉnh giá. Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp bỏ thầu thấp bất thường, thi công dở dang hoặc xin tăng giá, làm ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng công trình. 

Ông Nguyễn Văn Thắng khẳng định, phải có cơ chế hậu kiểm, tăng mức bảo đảm thực hiện hợp đồng và yêu cầu cam kết về năng lực kỹ thuật, tài chính rõ ràng hơn. Dự thảo Luật Đấu thầu sửa đổi đưa ra giải pháp tăng điểm kỹ thuật trong đánh giá, không chỉ dựa trên yếu tố giá rẻ, đồng thời siết điều kiện đấu thầu để chọn nhà thầu thực sự có năng lực.

Bộ trưởng cũng cho biết, tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư và ý kiến của các đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật quy định trao quyền cho chủ đầu tư được tự quyết định và chịu trách nhiệm áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu như đấu thầu, chỉ định thầu, đặt hàng..., theo nguyên tắc là bảo đảm tiến độ, chất lượng và không được làm tăng tổng mức đầu tư; mở rộng cơ chế chỉ định thầu và áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện gói thầu dự án. Đồng thời, bổ sung, hoàn thiện cơ chế giám sát, kiểm tra đối với các gói thầu này bảo đảm phù hợp với chủ trương chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm. 

Nói về vấn đề đấu thầu thuốc và trang thiết bị y tế đang gây nhiều ách tắc trong thời gian qua, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, cần tạo điều kiện cho các đơn vị y tế tự chủ về tài chính được chủ động trong việc mua sắm, đấu thầu, không thể để xảy ra tình trạng bác sĩ bỏ giờ khám bệnh để đi làm thủ tục đấu thầu, mua vật tư. Đối với những bệnh viện tự chủ, phải giao quyền cho họ đấu thầu, Bộ Y tế đóng vai trò hướng dẫn, xây dựng danh mục, chứ không thể "ôm" hết việc vào mình. 

Bộ trưởng Tài chính khẳng định, cần thay đổi tư duy trong đấu thầu y tế: không chỉ chọn giá thấp mà phải chọn sản phẩm phù hợp về chất lượng và chuyên môn kỹ thuật, để phục vụ người bệnh tốt hơn. Một thực tế được nhiều đại biểu nêu tại Quốc hội là tâm lý “sợ sai, sợ trách nhiệm” đang khiến nhiều cán bộ không dám ký, không dám quyết, từ đó gây ách tắc trong triển khai dự án.

Theo Bộ trưởng, nguyên nhân một phần là do pháp luật chưa rõ ràng, nhưng cũng có phần là cán bộ ngại va chạm. Bộ Tài chính sẽ tiếp thu đầy đủ ý kiến từ các đại biểu Quốc hội, phối hợp với các bộ, ngành hoàn thiện dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi), đảm bảo tính khả thi, minh bạch, hạn chế tiêu cực và thúc đẩy giải ngân đầu tư công, nhất là trong những lĩnh vực thiết yếu như y tế, hạ tầng, an sinh xã hội…