Trung tá Phạm Thị Vân Anh - Nữ chiến sĩ Biên phòng đam mê nghề viết

Các tác phẩm của chị ngồn ngộn thông tin và chất văn, đầy tính nhân bản, mang lại cho người đọc thông tin và cảm hứng về cuộc đời tươi đẹp. Nhiều tác phẩm báo chí, thơ và phóng sự, bút ký… của chị đã được tặng thưởng giải cao ở cấp bộ, ngành và Trung ương. Gần đây, Trung tá Phạm Thị Vân Anh tiếp tục thử sức với thể loại truyện ngắn với bút lực dồi dào và chị tiếp tục khẳng định mình ở thể loại này.

Đặc biệt, mới đây Trung tá Phạm Thị Vân Anh đã cho ra mắt tập truyện ngắn “Giữa tầng trời” kể lại quá trình thực thi cắm mốc trên biên giới phía Bắc của bộ đội biên phòng dưới sự chỉ huy của Thượng tá Tuýnh. Có lẽ ông là người am hiểu hơn ai hết mình đang gánh trên vai hai trọng trách của quá khứ và của tương lai. Quá khứ của ông gắn liền với sự hy sinh xương máu của bao đồng đội như Toại trong cuộc chiến đấu giữ từng tấc đất biên cương Tổ quốc: “Tảng đá ấy đã mất rồi, mất cùng cái chết của thằng Toại, thằng bạn nối khố của ông từ thuở chốc đầu...”. Còn tương lai lại thôi thúc ông phải đem hết lương tâm và trách nhiệm của người thực thi nhiệm vụ quan trọng này để muôn đời con cháu không còn oán trách được những người đi trước như ông. 

Theo Nhà lý luận phê bình văn học Đỗ Ngọc Yên, trong truyện ngắn “Giữa tầng trời” của Trung tá Phạm Thị Vân Anh không chỉ có người lính già Tuýnh, mà ngay cả Đính, người trực tiếp thực thi nhiệm vụ cũng xác định thật rõ trách nhiệm của mình trước dân, trước Đảng: “...Họ có điều kiện bảo vệ quyền lợi của họ, nên anh xác định bằng mọi giá phải kiên trì thuyết phục, tìm đủ mọi lý lẽ để giữ lại từng tấc đất...”. Cuối cùng ông Tuýnh hạ quyết tâm: “Phải quyết thôi Đính ạ, không còn thời gian nữa. Đời người chẳng cầu gì hơn là cầu an, quốc gia cũng vậy. Giữ được đất, giữ được hòa bình là quyết tâm chiến lược của chúng ta...”. Sự khó khăn, vất vả của người lính biên phòng không chỉ là sự thiếu thốn về vật chất, tình cảm hay đường xá đi lại cheo leo, thời tiết khắc nghiệt, mà chính là bằng những việc làm cụ thể rằng các anh phải giữ bằng được từng tấc đất của Tổ quốc nơi biên cương.

Còn tác phẩm “Pháo gầm trên đỉnh Him Lam” là một khúc tráng ca về những chiến sĩ Điện Biên năm xưa với điểm nhìn đầu tiên mà Phạm Thị Vân Anh hướng tới là tạo nên cặp quan hệ đòn bẩy mang tính chất “kinh điển”: Gian khổ và đau thương - đẹp đẽ và cao cả. Càng trong gian khổ, càng toát lên vẻ đẹp của người lính. Trên hành trình lên Điện Biên, các chiến sĩ phải trải qua vô số những gian khổ vất vả, đối mặt với địa hình hiểm trở vùng biên viễn với núi cao, thung sâu, thời tiết khắc nghiệt lúc nắng gắt, lúc mưa xối xả, với sự thiếu thốn về lương thực, súng đạn và đặc biệt là sự đối đầu ác liệt với đội quân viễn chinh thiện chiến nhất của thực dân Pháp tại các cứ điểm. Trong sự thiếu thốn, gian khổ và hi sinh ấy, những chiến sĩ vẫn có những giây phút lạc quan “Tiếng cười rinh rích. Anh nuôi gánh cơm lên cho bộ đội, thi thoảng có anh giở giấy gói lại thấy thơ; “Cơm này công lính, tình dân/Anh ăn lấy sức hành quân diệt thù”. Có anh hóm hỉnh tìm mẩu than viết lên giấy, gửi về đội hậu cần để trả nghĩa “Nghĩa tình cơm nắm chấm gio/Quyết tâm chiến đấu, giật cờ thi đua”.

Cũng trong tác phẩm “Pháo gầm trên đỉnh Him Lam”, không khí của trận tấn công cứ điểm đã được ngòi bút Trung tá Phạm Thị Vân Anh lột tả thật hào sảng: “Xung phong…; Vọt tiến…”. Tiếng hô rền vang, quân xung phong phía Bắc, phía Nam cùng thét lên vang dội. Dồn dập hòa thanh cùng tiếng thét là tiếng đạn tiểu liên vun vút bay về phía những vọng gác. Ba cứ điểm trên ba trái đồi Him Lam bắt đầu dồn dập tiếng trọng liên đáp trả, những tiếng nổ đinh tai nhức óc khiến những vũng nước sau mưa dù ở xa trận địa cũng rung rinh, rồi lại thấy những bóng người nhảy vọt qua mặt nước, ôm súng, ôm lựu đạn chồm lên. Cờ đỏ búa liềm được chiến sĩ dẫn đầu vác trên vai, bay phấp phới theo bước chạy, anh em cứ từng tốp nhảy từ lưng chừng đồi xuống thửa đất thấp hơn, cứ nhắm phía pháo nổ mà ào đi. Vừa chạy vừa hò reo động viên nhau rôm rả…” 

Còn trong tác phẩm “Bếp nồng đêm lạnh” là những trang viết xúc động của Trung tá Phạm Thị Vân Anh để lại ấn tượng tốt trong lòng người đọc về mối quan hệ quân dân cá nước, những phong tục tập quán, những tình cảm của đồng bào các dân tộc thiểu số và các chiến sĩ biên phòng dành cho nhau. Trung tá, nhà văn Phạm Thị Vân Anh đã rất khéo khi sử dụng tiếng dân tộc trong truyện này, tuy khá phổ biến, nhưng chỉ vừa đủ để mô tả tính cách nhân vật ệ Duống. Với nhiều người có thể coi đây là mảnh đất khá màu mỡ để phô diễn kiến thức tiếng dân tộc của mình. Họ có thể thả sức viết bằng tiếng Thái rồi chú giải bằng tiếng Việt. Nhưng Phạm Thị Vân Anh lại rất ít khi dùng tiếng Thái, vì có những từ tiếng Việt bà con dân tộc khó nhớ, khó hiểu và không nói được. 

Cũng theo Nhà lý luận phê bình văn học Đỗ Ngọc Yên, năng lực tiết chế ngôn ngữ đối với người viết truyện ngắn là một thứ vũ khí hết sức lợi hại. Càng tiết chế bao nhiêu, truyện càng hàm súc bấy nhiêu và ngược lại. “Giữa tầng trời” là tập truyện ngắn đầu tiên của Phạm Thị Vân Anh, nhưng chị đã tỏ ra có ý thức trong nghệ thuật “nén chữ”.

Có thể nói, dù khởi điểm là một nhà thơ, song ở thể loại truyên ngắn, Phạm Thị Vân Anh đã không để lại những khoảng trống về cảm xúc thẩm mỹ, đó là thành công rất đáng ghi nhận của nữ nhà văn này, mặc dù không phải truyện nào cũng đạt được hiệu quả mong muốn của chính tác giả cũng như công chúng. Song truyện ngắn “Giữa tầng trời” của chị, với những góc nhìn đầy nhạy cảm và cách tả đầy chất thơ… đã góp thêm một gương mặt mới, một tâm thế mới trong thể loại truyện ngắn của văn học đương đại. Vì thế, chúng ta có quyền hy vọng vào nhiều thành công mới trong những văn phẩm tương lai của chị.

Được biết Trung tá Phạm Thị Vân Anh không chỉ là nhà báo, nhà văn, nhà thơ mà chị còn được biết đến là tác giả kịch bản, đạo diễn các chương trình giao lưu chính trị - nghệ thuật truyền hình trực tiếp thường niên như chương trình “Biên cương thắm tình hữu nghị” phát trên VTV1; chương trình “Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt Nam - Trung Quốc”, “Cảnh sát biển Việt Nam và những người bạn” phát trên Kênh Truyền hình Quốc phòng Việt Nam; chương trình “Giao lưu biên giới Việt Nam - Lào - Campuchia" phát trên Kênh Truyền hình Quốc hội Việt Nam...

Không chỉ là cây bút đa tài, Trung tá Phạm Thị Vân Anh còn tham gia sáng lập nhóm thiện nguyện “Biên cương trong tôi” và nhận đỡ đầu 5 em học sinh mồ côi ở khu vực biên giới các tỉnh Quảng Trị, Huế, Bình Phước trong chương trình “Nâng bước em tới trường”; tình nguyện viên của Dự án “Sách nói cho người khiếm thị”...