Thi ca và phim ảnh - 'đại sứ mềm' trong ngoại giao văn hóa

Từ sức mạnh ngôn ngữ cảm xúc

Không cần chung một ngôn ngữ, con người vẫn có thể lắng nghe và thấu hiểu nhau qua nghệ thuật. Thi ca và phim ảnh cùng chia sẻ một lợi thế hiếm có: Chúng chạm vào trái tim trước khi chạm tới lý trí. Một bài thơ hay bộ phim đủ sức lay động có thể vượt qua mọi rào cản ngôn ngữ, tôn giáo hay văn hóa, trở thành kênh đối thoại tinh tế giữa các dân tộc. Chính vì vậy, tại các sự kiện giao lưu văn hóa, như buổi giao lưu thơ Việt - Hàn ở TP Hồ Chí Minh, nghệ thuật đã thực sự trở thành phương tiện kết nối.

Nhà văn Trịnh Bích Ngân, Chủ tịch Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Thơ ca là tiếng nói của tâm hồn, nơi những giá trị nhân văn được truyền tải nguyên vẹn dù khác biệt ngôn ngữ”. Nhà thơ Hàn Quốc Ra Hee Duk cũng chia sẻ khi đọc thơ Việt qua bản dịch, bà cảm nhận được “nhịp đập của trái tim người Việt” trong từng câu chữ. Trong khi đó, nhà thơ Lê Thiếu Nhơn nhận định, chính sự chân thành và giản dị trong thơ ca Việt đã giúp nó trở thành cầu nối tự nhiên trong quan hệ hữu nghị giữa hai quốc gia. 

Điện ảnh cũng không đứng ngoài xu hướng này. Liên hoan phim sinh viên quốc tế ISMA 2025 là minh chứng sống động cho sức mạnh của nghệ thuật thứ bảy trong vai trò ngoại giao văn hóa. ThS, họa sĩ Phan Quân Dũng, Trưởng Ban tổ chức cho rằng, chính “sức mạnh kể chuyện bằng hình ảnh” giúp điện ảnh trở thành phương tiện ngoại giao mềm hiệu quả: “Một câu chuyện được kể qua hình ảnh có thể vượt qua mọi rào cản ngôn ngữ, bởi khán giả ở bất kỳ quốc gia nào cũng tìm thấy sự đồng cảm trong những lát cắt đời sống chân thực”.

Có thể thấy, các tác phẩm Việt Nam tại ISMA 2025 thể hiện khả năng truyền tải cảm xúc mạnh mẽ. Nhóm “Breathing Grounds” giành giải Outstanding Research & Insight Award, mở đầu bộ phim với cảm giác “lạc lối” của một du khách nơi đất khách quê người, để rồi tìm thấy sự kết nối qua những khoảnh khắc đời thường. Một nhóm khác chọn bối cảnh miền Tây kể câu chuyện của cậu bé bên dòng sông, phản chiếu mối quan hệ giữa con người, thiên nhiên và ký ức tuổi thơ. Trong khi đó, bộ phim “Every Breath of Ho Chi Minh City” dạo qua những con hẻm của Sài Gòn, nơi âm thanh, màu sắc và gương mặt con người hòa quyện thành một bản giao hưởng thị giác.

Điểm chung của những tác phẩm này là chúng không chỉ đơn thuần kể câu chuyện mà còn mở ra những cảm xúc sâu sắc, khiến người xem không thể rời mắt và từ đó tự nguyện tìm hiểu thêm về con người và văn hóa Việt Nam. Thay vì áp đặt thông điệp, cả thi ca và điện ảnh đều khéo léo dẫn dắt người xem vào một thế giới cảm xúc, nơi mỗi khoảnh khắc đều chứa đựng những giá trị nhân văn mạnh mẽ. Đó chính là ngôn ngữ cảm xúc - chìa khóa giúp nghệ thuật không chỉ kết nối mà còn thực sự trở thành cầu nối ngoại giao văn hóa, mở ra một không gian đối thoại đầy tính nhân văn và chân thành. 

Đến quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới

Nếu cảm xúc là khởi đầu, thì việc định hình hình ảnh quốc gia mới là giá trị bền vững mà nghệ thuật mang lại trong ngoại giao văn hóa. Liên hoan phim ISMA 2025 chính là minh chứng sống động cho điều này. Trong số 36 tác phẩm đến từ nhiều quốc gia, các bộ phim ngắn của sinh viên Việt Nam gây ấn tượng mạnh mẽ nhờ khả năng lồng ghép bản sắc văn hóa vào những câu chuyện giản dị nhưng sâu sắc: Từ chợ nổi miền Tây, những con hẻm Sài Gòn cho đến ký ức chiến tranh qua lăng kính của thế hệ trẻ.

Những khung hình ấy, khi được trình chiếu và thảo luận trong môi trường quốc tế, không chỉ giới thiệu những cảnh quan, đời sống mà còn phản ánh cách người Việt nhìn nhận quá khứ và hiện tại của mình, từ đó tạo ra một cái nhìn sâu sắc về văn hóa và con người Việt Nam. 

Thành viên nhóm Breathing Grounds chia sẻ: “Chúng tôi muốn khán giả quốc tế thấy một Việt Nam vừa hiện đại vừa giàu bản sắc, nơi câu chuyện nhỏ nhất cũng chứa đựng tình người”. Còn nhóm The Alley Symphony cho rằng sự giản dị, gần gũi trong bối cảnh và nhân vật là yếu tố khiến khán giả nước ngoài cảm thấy thân thuộc, từ đó dễ mở lòng tiếp nhận thông điệp.

Ở lĩnh vực thi ca, giao lưu Việt - Hàn không đơn thuần là một buổi đọc thơ song ngữ mà là cơ hội để bạn bè quốc tế hiểu sâu hơn về tâm hồn Việt. Hình ảnh người phụ nữ gắn liền với sự hy sinh, nỗi nhớ quê hương hòa trong hương lúa, hay ký ức chiến tranh kể bằng giọng lặng lẽ nhưng ám ảnh… tất cả đều trở nên mềm mại và dễ thấm hơn bất kỳ bài diễn văn ngoại giao nào.

Điểm đáng chú ý là cả hai loại hình này đều sở hữu khả năng lan tỏa dài hạn. Những buổi chiếu phim, đọc thơ hay workshop không dừng lại ở khoảnh khắc sự kiện mà tiếp tục sống trong trí nhớ người tham dự và trên không gian mạng.

Mỗi bức ảnh chụp, mỗi đoạn clip trích từ tác phẩm được chia sẻ đều trở thành “mảnh ghép” quảng bá Việt Nam trên bản đồ văn hóa số toàn cầu. Theo ThS, HS Phan Quân Dũng - Trưởng khoa Mỹ thuật và Thiết kế, Trường Đại học Văn Lang, để nghệ thuật phát huy vai trò “đại sứ mềm” cần có chiến lược dài hạn: “Chúng ta phải nuôi dưỡng tài năng trẻ, tạo điều kiện để họ tham gia nhiều hơn vào sân chơi quốc tế. Mỗi tác phẩm là một tấm danh thiếp văn hóa của Việt Nam”.

Có thể nói, khi được định hướng và hỗ trợ đúng cách, thi ca và phim ảnh sẽ tiếp tục là những “đại sứ” đắc lực của ngoại giao văn hóa Việt Nam. Chúng không chỉ giúp bạn bè quốc tế biết đến một Việt Nam đẹp, hiếu khách mà còn khắc họa hình ảnh một đất nước biết kể câu chuyện của mình bằng ngôn ngữ nhân văn, tinh tế và bền vững nhất - ngôn ngữ của cảm xúc.