Lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện Mỹ Mitch McConnell phát biểu trong cuộc họp báo tại Washington, D.C. Ảnh: THX/TTXVN
Theo The Hill (Mỹ) ngày 25/1, một tuần sau khi đảng Dân chủ nắm quyền quyền soát Thượng viện, đối đầu về thủ tục tranh luận không giới hạn tại Thượng viện (Filibuster) khiến hoạt động tại nhánh lập pháp này bị tê liệt. Điều này đồng nghĩa nhiều ưu tiên chính sách của đảng Dân chủ như gói kích thích kinh tế hay cải tổ nhập cư gặp lực cản lớn.
Thủ lĩnh phe thiểu số đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell đang tìm cách phong tỏa tiến trình chuyển giao quyền kiểm soát đối với các ủy ban của Thượng viện sang tay đảng Dân chủ. Ông đặt điều kiện chỉ chuyển giao nếu đảng Dân chủ cam kết tuân thủ nguyên tắc đặc biệt là khi gần như mọi dự luật quan trọng chỉ được phép thông qua tại Thượng viện với tối thiểu 60 phiếu ủng hộ - quy định được biết đến với tên gọi “filibuster”.
Về phần mình, thủ lĩnh phe đa số đảng Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer muốn dứt bỏ quy trình filibuster, coi đây là nhân tố có sức mạnh chi phối trong các cuộc đàm phán tương lai. Các thượng nghị sĩ Dân chủ đang ngày càng bất mãn về rào cản filibuster, họ muốn sớm kiểm soát các ủy ban tại Thượng viện, nhưng không chấp nhận yêu sách của ông McConnell.
Phó Thủ lĩnh phe đa số tại Thượng viện Dick Durbin ngày 24/1 cho rằng, đó không phải là một khởi đầu tốt. Bởi nếu chấp thuận điều kiện của phe Cộng hòa, thủ tục filibuster sẽ hiện diện ở mọi nơi, mọi lúc. Ông cho rằng đảng Dân chủ cần xem xét để thay đổi quy định trong những tình huống gặp ngáng trở như vậy.
Cuộc chiến ở thời điểm này là vòng vo, chưa có lối ra. Nếu ông McConnell không chịu từ bỏ yêu sách, đảng Dân chủ sẽ phải loại bỏ thủ tục filibuster để nắm quyền kiểm soát các ủy ban ở Thượng viện. Nhưng ngược lại, ông McConnell lại sử dụng “quyền tranh cãi không giới hạn” mà filibuster tạo ra để trì hoãn chuyển giao quyền lực.
Ông McConnell chưa cho thấy bất kỳ dấu hiệu xuống thang nào trước phản đối từ đảng Dân chủ. Hôm 25/1, thượng nghị sĩ đại diện cho bang Kentucky vẫn bảo lưu quan điểm, viện dẫn việc filibuster cũng chính là công cụ mà nhiều nghị sĩ Dân chủ đã từng sử dụng hoặc đe dọa sử dụng trong 6 năm qua, nên sẽ là không đúng nếu số này quay ngược phản đối filibuster.
Hiện tại, đảng Dân chủ dường như không có được lựa chọn tối ưu để vượt qua rào cản này. Theo quy định, ngoại trừ các trường hợp đặc biệt, thông thường phải có ít nhất 60 thượng nghị sĩ đồng ý bỏ qua filibuster, đưa vấn đề sang khâu bỏ phiếu. Khi đến được vòng bỏ phiếu, yêu cầu là chỉ cần đa số tối thiểu (51 phiếu) là đủ để thông qua.
Nhưng ngay trong nội bộ đảng cũng có một số thượng nghị sĩ, điển hình là Joe Manchin và Kyrsten Sinema, phản đối loại bỏ filubuster. Số này cho rằng, một khi đảng Cộng hòa giành lại toàn bộ quyền kiểm soát chính quyền, nắm Nhà Trắng lẫn đa số tại Quốc hội hoặc Thượng viện, đảng Dân chủ khi đó sẽ không có công cụ hữu hiệu nào để kiềm chế, mặc cả, gây sức ép với đối thủ.
Filibuster có nguồn gốc từ “flibutor” với nghĩa “cướp biển”. Nó trở thành một thuật ngữ thông dụng trong nền chính trị phương Tây từ khoảng thế kỷ 19, được dùng để chỉ việc các nhà lập pháp “cướp diễn đàn” trong quốc hội, cố tình kéo dài thời gian tranh luận liên miên mà không thể bị ngăn cấm.
Filibuster tồn tại ở nhiều quốc gia theo chế độ nghị viện. Ở Mỹ, thủ tục này gây nhiều chú ý tại Thượng viện trong vài thập niên gần đây, khi tình trạng phân cực chính trị ngày càng rõ nét. Nó cho phép các thượng nghị sĩ Mỹ "câu giờ" để ngăn cản Thượng viện thông qua một vấn đề, thường là quyết định bổ nhiệm quan chức hoặc một dự luật.