Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro ngày 17/12 đã tuyên bố sẽ bình thường hóa quan hệ song phương sau hơn nửa thập kỷ đối địch. Tổng thống Obama đã có bài phát biểu nêu bật lý do có quyết định lịch sử này. Bài phát biểu cũng phác thảo định hướng chính sách của Mỹ đối với Cuba thời gian tới.Tổng thống Obama công khai thừa nhận lý do là vì việc cô lập Cuba hơn 50 năm qua không hiệu quả, và đã đến lúc phải có cách tiếp cận mới. Với những gì đã phát biểu, có vẻ như ông Obama muốn mọi người thấy việc bình thường hóa quan hệ với Cuba là do chính quyền Mỹ nhân đạo đối với các gia đình người dân Cuba; quyết tâm sửa chữa những sai lầm cũ và đánh dấu mốc mới cho chính sách đối ngoại tương lai của Mỹ; tìm cách để nước Mỹ tham gia cuộc đối thoại chính trị và kinh tế hiện đang diễn ra tại Cuba.
Tuy nhiên, đó không phải là lý do thực sự khiến Washington thay đổi chính sách với La Habana.
Tổng thống Mỹ Barack Obama. Ảnh: AFP/TTXVN |
Nằm sát sườn Mỹ, Cuba có một vị trí địa lý đặc biệt quan trọng đối với an ninh quốc gia Mỹ. Và đảo quốc này cũng luôn được Nga và Trung Quốc dành sự quan tâm đặc biệt.
Tháng 7 năm nay, Tổng thống Nga Putin đã thăm chính thức Cuba, mang theo món quà là cam kết xóa đến 90% (tương đương 30 tỷ USD) món nợ khổng lồ 35 tỷ USD mà Cuba nợ từ thời Liên Xô. Nhà lãnh đạo Nga cũng ký hàng loạt thỏa thuận hợp tác với Chủ tịch Cuba Raul Castro về kinh tế, xã hội, giáo dục, y tế, công nghiệp... trong đó có thỏa thuận hợp tác khai thác dầu khí tại vùng biển của Cuba.
Còn Trung Quốc thì đang là nhà đầu tư lớn nhất vào đảo quốc Caribe này. Hiện có ít nhất 65 công ty lớn của Trung Quốc đang làm ăn trên đất Cuba. Bắc Kinh cũng đã nắm cảng biển lớn nhất của Cuba, dự kiến lớn nhất vùng Caribe vào năm 2015, tại khu công nghiệp Mariel.
Trong khi đó, không chỉ với Cuba, mà với nhiều nước Mỹ Latinh khác, Mỹ cũng đang vấp phải những sự bất phục ra mặt. Người ta vẫn nhớ việc Tổng thống Brazil Dilma Rousseff đã lập tức quyết định hủy chuyến thăm cấp nhà nước đến Washington ngay khi nghe tin Mỹ nghe lén mình. Các thông tin Mỹ nghe lén tình báo bị cựu nhân viên NSA Edward Snowden tiết lộ cũng khiến Argentina và Brazil tìm đến nhau để bàn giải pháp tăng cường phòng thủ an ninh mạng của hai nước.
Thực tế mới này đang đòi hỏi một kiểu hoạt động ngoại giao khác của Mỹ: Công nhận lợi ích đa dạng của Mỹ Latinh, lấy quan hệ thương mại làm đòn bẩy. Thời đại của việc sử dụng sức mạnh quân sự và hoạt động chính trị lật đổ nhằm bảo đảm ảnh hưởng của Mỹ tại Mỹ Latinh và các khu vực khác trên thế giới đã qua. Mỹ tận dụng lợi thế là một cường quốc, kết hợp sức mạnh kinh tế và một nền văn hóa phổ biến để vươn ra toàn cầu. Mỹ hiện có lợi thế hơn tất cả các cường quốc khác trong lĩnh vực này, nhất là khi áp dụng tại Mỹ Latinh.
Với thực tế trên, Mỹ không thể tiếp tục duy trì chính sách ngoại giao áp đặt lỗi thời, như phát biểu của Tổng thống Mỹ Barack Obama lúc nhậm chức nhiệm kỳ đầu tiên năm 2009 rằng: “Đã đến lúc cần phải phát triển một mối quan hệ bình đẳng với Mỹ Latinh. Trước đây, có lúc chúng tôi tìm cách áp đặt các điều kiện của mình. Có thể chúng tôi đã sai lầm và chúng tôi thừa nhận điều đó”.
Một số chuyên gia Canada nghiên cứu về Mỹ đã không ngần ngại đưa ra ý kiến rằng, một trong những mục tiêu của việc Mỹ bình thường hóa quan hệ với Cuba cũng là để tăng cường quan hệ với các nước khác tại khu vực Mỹ Latinh.
Nhìn rộng hơn nữa sẽ thấy tiến trình thay đổi cách tiếp cận chính sách của Mỹ đối với Cuba là rất nhất quán. Không riêng với Cuba, việc Mỹ tích cực đàm phán song phương về chương trình hạt nhân của Iran, rút bớt binh lính thường trú ở Hàn Quốc trong vấn đề giải quyết điểm nóng bán đảo Triều Tiên, cho thấy chính quyền Tổng thống Obama đang thực sự quyết tâm cải thiện quan hệ với những quốc gia thù địch trong quá khứ.
Lê Hoàng (
P/v TTXVN tại Canada)