Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019: Đưa ra bức tranh dân số và nhà ở của Việt Nam

Từ đó, đảm bảo số liệu của tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 được sử dụng rộng rãi cho tư vấn và xây dựng chính sách phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia.

Để hiểu rõ hơn về nội dung này, phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với ông Lê Bạch Dương, Trợ lý Trưởng đại diện UNFPA.

Thưa ông, được biết UNFPA luôn đồng hành với ngành thống kê trong các kỳ tổng điều tra dân số và nhà ở. Cuộc tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 có ý nghĩa như thế nào đối với hoạt động của UNFPA?

UNFPA là cơ quan đứng đầu hỗ trợ kỹ thuật cho các cuộc tổng điều tra dân số và nhà ở của nhiều nước trên thế giới. Có thể khẳng định, cuộc tổng điều tra dân số và nhà ở của mỗi quốc gia không chỉ có ý nghĩa với quốc gia đó mà còn với các hoạt động của UNFPA.

Hiện nay, UNFPA đang hỗ trợ các nước tiến hành tổng điều tra dân số và nhà ở vòng 2020 (tiến hành trong những năm 2020). Những ưu tiên này được đặt trong chiến lược toàn cầu của UNFPA giai đoạn 2018-2021. Ở Việt Nam, hỗ trợ cho tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 đã được đưa vào văn kiện chương trình quốc gia của UNFPA giai đoạn 2017-2021.

Cụ thể, hỗ trợ của UNFPA tập trung vào nâng cao chất lượng của thông tin thu thập được nhằm cung cấp những bằng chứng cho vận động và xây dựng chính sách. Đồng thời, nâng cao năng lực trong việc cung cấp, phổ biến và sử dụng nguồn số liệu tin cậy và chính xác về dân số. Từ đó, phục vụ tư vấn xây dựng chính sách, xây dựng kế hoạch phát triển và giám sát các mục tiêu phát triển bền vững. Đó là ưu tiên hàng đầu của UNFPA và các đối tác phát triển khác.

Ông có thể cho biết những nhận định, đánh giá của UNFPA về cách thức tổ chức, kết quả tổng điều tra dân số trong các kỳ tổng điều tra trước đây?

UNFPA đã đồng hành với Việt Nam trong cả 4 cuộc tổng điều tra dân số và nhà ở trước đây, bắt đầu từ năm 1979 và đã chứng kiến sự trưởng thành nhanh chóng của Tổng cục Thống kê trong tiến hành tổng điều tra dân số. Các cuộc tổng điều tra dân số trước đây đã tuân thủ những nguyên tắc cơ bản và khuyến nghị của Liên Hợp quốc về tổng điều tra dân số; theo kịp sự phát triển của quốc tế, từng bước ứng dụng công nghệ thông tin trong xử lý số liệu.

Các cuộc tổng điều tra dân số trước đây của Việt Nam tiến hành thu thập và ghi thông tin trên phiếu giấy. Vì thế, thời gian để công bố kết quả thường chậm do phải kiểm tra, nhập và xử lý một khối lượng dữ liệu khổng lồ. Đến tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009, Việt Nam đã ứng dụng công nghệ nhận dạng ký tự thông minh để nhận dữ liệu của các phiếu hỏi, do đó đã rút ngắn được thời gian công bố kết quả.

UNFPA rất tự hào vì đã có những đóng góp to lớn cả về tài chính và kỹ thuật cho tổng điều tra dân số của Việt Nam trong suốt 4 thập kỷ qua. Điều này góp phần nâng cao năng lực cán bộ Tổng cục Thống kê trong thiết kế, tổ chức, quản lý điều hành, phân tích và công bố số liệu, mang lại thành công của các cuộc tổng điều tra dân số. Các chuyên gia quốc tế cũng đã đánh giá cao chất lượng số liệu tổng điều tra dân số của Việt Nam trong những năm gần đây. Có thể nói, ngành thống kê Việt Nam đã có rất nhiều kinh nghiệm sau khi tiến hành các cuộc tổng điều tra dân số và kinh nghiệm đó đã được chia sẻ với nhiều nước trong khu vực và quốc tế.

Ông cho biết quan điểm của UNFPA trước điểm mới là đưa CAPI (phỏng vấn trực tiếp với sự trợ giúp của máy vi tính) và Webform (bộ công cụ cho phép thực thi các ứng dụng mà các trang Web đang sử dụng) vào tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019?

Ứng dụng công nghệ thông tin trong các công đoạn của tổng điều tra dân số và nhà ở là một xu thế toàn cầu và hiện nay nhiều nước đang áp dụng nhằm nâng cao chất lượng số liệu thu thập, rút ngắn thời gian xử lý số liệu và sớm công bố kết quả.

Kinh nghiệm của các nước đã áp dụng CAPI để ghi thông tin cho thấy, họ đều có nguồn lực dồi dào và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng cả về cơ sở vật chất cho ứng dụng công nghệ thông tin, cũng như tập trung nhiều nguồn lực cho việc thiết kế, đào tạo và vận hành, giám sát trong quá trình thu thập số liệu.

Tại Việt Nam, tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 thực hiện trong bối cảnh Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra rất mạnh mẽ trên cả nước. Vì vậy, việc áp dụng công nghệ thông tin trong tổng điều tra dân số và nhà ở lần này là hoàn toàn đúng đắn và chúng tôi ủng hộ cách làm này của Tổng cục Thống kê. Hơn nữa, Tổng cục Thống kê đã có thử nghiệm CAPI trong một số cuộc điều tra khác và cũng đã tiến hành điều tra thử nghiệm tổng điều tra, nên cũng là một thuận lợi cho Tổng cục Thống kê khi áp dụng vào tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019.

Tuy nhiên, lần đầu tiên ứng dụng CAPI dựa vào máy tính bảng hoặc điện thoại thông minh của điều tra viên và Webform trong thu thập số liệu ở mô qui rất lớn như tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 cũng là một thách thức không nhỏ cho Tổng cục Thống kê.

UNFPA đã hỗ trợ Tổng cục Thống kê tham quan học hỏi kinh nghiệm về ứng dụng công nghệ thông tin trong Tổng điều tra dân số cũng như chia sẻ với Tổng cục Thống kê kinh nghiệm của một số nước ứng dụng CAPI trong tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019.

Chúng tôi tin rằng, qua tham khảo kinh nghiệm của các nước cũng như các tài liệu của Liên Hợp quốc, Tổng cục Thống kê đã có những quyết định phù hợp trong thiết kế và ứng dụng CAPI trong tổng điều tra ở Việt Nam. Chúng tôi cũng tin tưởng rằng với sự chuẩn bị chu đáo và đầu tư của Chính phủ Việt Nam, những đột phá trong ứng dụng công nghệ, tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 sẽ thu được kết quả tốt.

Thưa ông, trong tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, UNFPA đã phối hợp như thế nào và kỳ vọng gì vào cuộc điều tra?

UNFPA là tổ chức có kinh nghiệm đã cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho tổng điều tra tại nhiều nước trên thế giới trong nhiều thập kỷ qua. Tương tự như các tổng điều tra dân số trước đây, UNFPA tại Việt Nam cũng đã sớm có những trao đổi, tư vấn với Tổng cục Thống kê trước khi xây dựng kế hoạch cũng như trong tất cả các giai đoạn của tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019.

Từ đó, đảm bảo hỗ trợ của UNFPA đáp ứng được mong đợi của Chính phủ Việt Nam về tổng điều tra dân số dân số và nhà ở, cũng như tổng điều tra được tiến hành theo chuẩn quốc tế.

Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình, nguồn tài trợ ODA giảm nhiều, nhưng UNFPA vẫn ưu tiên dành nguồn ngân sách hỗ trợ tổng điều tra dân số. Những hỗ trợ của UNFPA cho tổng điều tra dân số và nhà ở lần này được thực hiện thông qua dự án hỗ trợ của UNFPA cho Tổng cục Thống kê giai đoạn 2017-2021. 

Với việc ứng dụng công nghệ thông tin, chúng tôi hy vọng kết quả của Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 sẽ sớm được công bố, sẽ đưa ra được bức tranh dân số và nhà ở và những biến đổi nhân khẩu học quan trọng của Việt Nam trong thời gian qua.

Quan trọng hơn là kết quả của tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 sẽ được sử dụng rộng rãi, có hiệu quả trong việc đánh giá, xây dựng, hoạch định chính sách phát triển kinh tế xã-hội của các cấp, các địa phương, các chính sách liên quan đến các vấn đề dân số nổi bật của Việt Nam, cũng như các chính sách, kế hoạch phát triển ngành nhằm đáp ứng với những biến đổi dân số và giám sát các mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam.

Không chỉ đưa ra các kết quả mà các dữ liệu của tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 cần được sử dụng và kết nối với dữ liệu của các cuộc điều tra quốc gia khác, các số liệu hành chính để tính toán các chỉ số quan trọng của Việt Nam, như nghèo đói, giáo dục, sức khỏe sinh sản.... ở các cấp cũng như của các nhóm dân số khác nhau, đặc biệt các nhóm bị thiệt thòi.

Trân trọng cảm ơn ông!