Nam bán cầu trỗi dậy định hình lại kinh tế thế giới

Bình luận với tờ National (UAE) ngày 3/10, Tiến sĩ Yasar Jarrar, Giảng viên tại Trường Kinh doanh Quốc tế Hult và Dina H Sherif, Giám đốc điều hành của Trung tâm thịnh vượng và khởi nghiệp Kuo Sharper thuộc MIT, đồng thời là giảng viên cao cấp tại Trường Quản lý Sloan thuộc MIT (Viện Công nghệ Massachusetts), cho rằng trong nhiều thập kỷ, thế giới đã xem Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) là thước đo gần như duy nhất cho sự phát triển. Mô hình này đã mang lại tăng trưởng kinh tế cao và mở rộng hội nhập toàn cầu, nhưng nó lại bộc lộ những lỗ hổng nghiêm trọng: sự chậm trễ trong phát triển con người, khu vực tư nhân kém phát triển ở nhiều quốc gia, và ít chú trọng đến công bằng hoặc tính bền vững.

Báo cáo Chỉ số Phát triển Con người năm 2025 của Liên hợp quốc (LHQ) đã làm rõ điều này, chỉ ra rằng tiến độ phát triển con người đang trải qua một sự chậm lại chưa từng có. Mức tăng trưởng thấp được dự báo trong năm 2025 là mức thấp nhất kể từ năm 1990 (không tính những năm khủng hoảng 2020-2021). Đây được xem là một thất bại mang tính cấu trúc, xuất phát từ việc theo đuổi GDP - một chỉ số chưa bao giờ được thiết kế để đo lường phúc lợi, bất bình đẳng hay tính bền vững môi trường. Thực tế, GDP có thể thể hiện sự tăng trưởng ngay cả khi mức sống trì trệ và tài nguyên thiên nhiên cạn kiệt.

Phép tính thịnh vượng mới: Đặt con người làm trung tâm

Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia hiện đã nhận ra rằng các mô hình tăng trưởng của thế kỷ 20 không còn phù hợp với những thách thức của thế kỷ 21. Sự hiệu chỉnh cần thiết chính là yếu tố đầu tiên và cốt lõi của một phép tính thịnh vượng mới, trong đó con người, công bằng, đổi mới và tính bền vững được đặt làm trọng tâm. Sự thịnh vượng không chỉ được đo bằng quy mô kinh tế mà còn bằng cơ hội cho con người, khả năng phục hồi của hệ thống và sự công bằng trong kết quả, được xây dựng dựa trên tính bền vững và hòa nhập như những yếu tố không thể thương lượng.

Yếu tố thứ hai của phép tính mới này là sự trỗi dậy mạnh mẽ của cái gọi là các thị trường "mới nổi" - những thị trường giờ đây được gọi là thị trường tăng trưởng tương lai. Phần lớn các thị trường này không chỉ còn đơn thuần là "đang bắt kịp" mà đang trực tiếp định hình tương lai kinh tế toàn cầu.

Theo Triển vọng Kinh tế Thế giới năm 2025 của IMF, các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển sẽ tăng trưởng 3,7% trong năm nay, gần gấp ba lần so với mức dự báo 1,4% của các nền kinh tế tiên tiến. Tạp chí Kinh tế Thế giới còn cho thấy sự tương phản rõ nét hơn: 5,7% so với 1,9%. Đây là một thay đổi mang tính cấu trúc, định hình lại nền kinh tế toàn cầu trong thế kỷ tới.

Điểm sáng từ các khu vực

Ở Tây Á: Các nước thuộc Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) kiểm soát 4,2 nghìn tỷ USD tài sản quốc gia (theo Viện Quỹ Đầu tư Quốc gia - SWFI). Ngân hàng Thế giới báo cáo khu vực này đang chứng kiến mức tăng trưởng GDP phi dầu mỏ trên 4% mỗi năm.

Tại Ấn Độ: Hiện là quốc gia đông dân nhất thế giới, Ấn Độ dự kiến sẽ chiếm hơn 16% tăng trưởng GDP toàn cầu từ năm 2023 đến năm 2028 (theo IMF). Tầng lớp trung lưu 400 triệu người của Ấn Độ dự kiến tăng gấp đôi vào năm 2030 (theo báo cáo năm 2023 của Viện Brookings).

Ở châu Phi: Đến năm 2050, lục địa này sẽ là nơi sinh sống của 2,5 tỷ người, hơn 60% dưới 25 tuổi, trở thành nhóm thanh niên đông đảo nhất trong lịch sử. Châu Phi hiện có tỷ lệ khởi nghiệp cao nhất thế giới - hơn một phần năm số người trưởng thành trong độ tuổi lao động đang khởi nghiệp.

Điều quan trọng là các thị trường tăng trưởng toàn cầu không chỉ sao chép các nền kinh tế tiên tiến mà đang bứt phá với những mô hình độc đáo: M-Pesa của Kenya tái định hình tài chính bằng tiền di động, các nền tảng y tế từ xa của Ấn Độ ảnh hưởng đến mô hình chăm sóc sức khỏe toàn cầu, và các dịch vụ chính phủ số của Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) thuộc hàng tiên tiến nhất thế giới. Đổi mới không còn chỉ chảy từ "các nền kinh tế tiên tiến" ra bên ngoài nữa; nó đang ngày càng lan tỏa theo mọi hướng.

Trong phép tính mới này, con người là nguồn lực quý giá nhất và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số là yếu tố hỗ trợ tối ưu. Các quốc gia đầu tư vào lực lượng lao động trẻ, giàu tinh thần khởi nghiệp và xây dựng các hệ thống bền vững, ứng dụng công nghệ sẽ định hình thế kỷ tới.

Mặc dù rào cản vẫn còn tồn tại như vốn đầu tư mạo hiểm vẫn chảy một cách không cân xứng vào Thung lũng Silicon thay vì Nairobi hay Riyadh, và các rào cản thương mại vẫn còn, nhưng quan niệm cũ về "phát triển so với đang phát triển" đã lỗi thời. Lựa chọn thực sự là: bám víu vào các mô hình lỗi thời ưu tiên tăng trưởng GDP mà bỏ qua công bằng, hay chấp nhận một trật tự mới tập trung vào phúc lợi, nơi thị trường tăng trưởng toàn cầu dẫn dắt sự thịnh vượng mang tính tinh thần kinh doanh, bao trùm và bền vững.

Tóm lại, từ Riyadh đến Bangalore, từ Abu Dhabi đến Nairobi, một thế hệ nhà tiên phong kinh tế mới đang nổi lên, định hình thế kỷ 21 không phải bởi những người thống trị thế kỷ 20, mà bởi những người đổi mới và xây dựng các hệ thống nơi con người và hành tinh phát triển thịnh vượng. Kỷ nguyên mới này đã bắt đầu.