Lý do khiến Gruzia đang xích lại gần Nga, bất chấp cảnh báo từ phương Tây

Theo nhận định của Tiến sĩ Beka Chedia, nhà khoa học chính trị ở Gruzia, sau 4 năm gián đoạn, chuyến bay đầu tiên của một hãng hàng không Nga đã hạ cánh xuống Tbilisi ngày 19/5, chính thức đánh dấu việc nối lại giao thông hàng không giữa Gruzia và Nga. 

Việc khôi phục vận tải hàng không trực tiếp là một bước tiến tới bình thường hóa quan hệ giữa hai bên vẫn chưa chính thức duy trì quan hệ ngoại giao. Đây cũng là một động thái xích lại gần Nga khác của Tbilisi trong vài tháng qua, đi ngược lại chính sách của EU và Mỹ. 

Diễn biến này đã tạo ra những phản ứng trái chiều ở Gruzia, trong khi các lãnh đạo Gruzia cảm thấy khá hài lòng về kết quả thì có một số cuộc biểu tình đã nổ ra. Thủ tướng Gruzia Irakli Garibashvili lập luận rằng việc nối lại du lịch hàng không sẽ giúp củng cố nền kinh tế nước này và sẽ mang lại lợi ích cho người dân Gruzia. 

Moskva cũng xác nhận rằng họ muốn Gruzia trở thành một trung tâm cho các chuyến du lịch thường xuyên của người Nga đến châu Âu. Phó chủ tịch Liên minh Công nghiệp Du lịch Nga Dmitry Gorin tuyên bố rằng các chuyến bay của hãng hàng không Nga Red Wings từ Moskva đến Kutaisi sẽ cho phép người Nga sử dụng sân bay này để di chuyển đến các nước thứ ba, bao gồm cả những nước ở châu Âu.

Diễn biến như vậy có nghĩa là Gruzia sẽ nằm trong số những quốc gia giúp Nga vượt qua các biện pháp trừng phạt của phương Tây. Vì vậy, tại một cuộc họp báo vào ngày 22/5, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Matthew Miller tuyên bố rằng Washington lo ngại về việc nối lại các chuyến bay trực tiếp giữa Nga và Gruzia, đồng thời nói thêm rằng “điều đó có nghĩa là các công ty tại các sân bay của Gruzia có thể gặp rủi ro về chế tài". 

Vào ngày 24/5, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg lưu ý: “Chúng tôi cũng mong muốn các đồng minh và đối tác ngoài NATO tuân thủ các biện pháp trừng phạt", ám chỉ để Gruzia và một số quốc gia khác. Về phần mình, EU nhấn mạnh rằng với việc Gruzia nộp đơn xin tư cách ứng cử viên EU, nước này phải tuân thủ các biện pháp trừng phạt Nga. 

Đáp lại những lời chỉ trích của EU, Thủ tướng Gruzia Garibashvili chỉ ra rằng thương mại Gruzia-Nga chỉ khoảng 1 tỷ USD mỗi năm, tương đương với thương mại trong 4 ngày giữa Nga và EU. Ông cũng nhắc lại rằng phương Tây vẫn tiếp tục làm ăn với Nga như thường lệ sau cuộc xung đột năm 2008 giữa Moskva với Gruzia.

Tiến sĩ Beka Chedia cho rằng, đối với Gruzia, việc nối lại các chuyến bay có tầm quan trọng đặc biệt. Gruzia quyết định nối lại các chuyến bay được đưa ra bởi các cân nhắc về kinh doanh và nhân đạo (chúng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại của hàng trăm nghìn người Gruzia sống ở Nga).

Tbilisi ước tính hiện có khoảng 113.000 người dân tộc Gruzia ở Nga, trong số đó chỉ có 20.000 người mang quốc tịch Gruzia. Hiện dòng người Gruzia vào Nga khó có thể gia tăng, nhưng số lượng người Nga đến Gruzia chắc chắn sẽ tăng lên, đặc biệt là khi nhiều điểm đến nổi tiếng đã bị hạn chế đối với du khách Nga do xung đột ở Ukraine và các lệnh trừng phạt của phương Tây. Du lịch là một phần quan trọng của nền kinh tế Gruzia.

Trong khi đó, đối với Nga, điều quan trọng là phải mang lại nguồn doanh thu cho các hãng hàng không và đại lý du lịch trong thời điểm khó khăn này. Tuy nhiên, các khía cạnh địa chính trị của quyết định là quan trọng hơn. Mối quan hệ giữa Gruzia và phương Tây đã bị ảnh hưởng một năm trước, khi Ukraine và Moldova được cấp tư cách ứng cử viên EU còn Gruzia thì không. Nếu việc nối lại các chuyến bay khiến Gruzia bị trì hoãn hơn nữa về tư cách ứng cử viên, thì quan hệ giữa Tbilisi và phương Tây sẽ còn xấu đi.

Cùng với các hãng hàng không Nga, Georgian Airways cũng đã nối lại các chuyến bay đến Nga. Ngoài ra, các nhà chức trách Gruzia đã bác bỏ thông tin, được cho là bị rò rỉ cho các phương tiện truyền thông Armenia vào ngày 22/5 rằng việc vận chuyển hàng hóa thông thường đã được nối lại giữa cảng Batumi của Gruzia và cảng Novorossiysk của Nga, nơi đang bị trừng phạt. 

Phó Chủ tịch Hạ viện Nga Sergei Gavrilov từng gợi ý rằng, sau khi nối lại các chuyến bay trực tiếp giữa Moskva và Tbilisi, quan hệ ngoại giao (vốn bị gián đoạn sau cuộc xung đột năm 2008) sẽ được khôi phục. Bên cạnh đó, Nga đang lên những kế hoạch dài hạn đối với Gruzia để có thể tiến xa hơn trong việc theo đuổi lợi ích của mình ở Nam Kavkaz. Kể từ khi nối lại các chuyến bay, cả quan chức chính phủ Nga và Gruzia đã bắt đầu xem xét nối lại giao thông đường sắt qua Abkhazia.

Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Nga Sergey Katyrin cho rằng: “Cần tổ chức vận chuyển đường sắt qua lãnh thổ Abkhazia đến Nga”, với mục tiêu của Moskva là tổ chức một tuyến đường quá cảnh từ Nga qua Gruzia tới Iran. Tuy nhiên, điều này cũng có thể làm căng thẳng mối quan hệ của Gruzia với phương Tây, vì một bước đi như vậy sẽ bị coi là giúp Nga vượt qua các lệnh trừng phạt.