Cổ phiếu GameStop đang tạo ra những chấn động trên phố Wall. Ảnh: NYT
Khi “chàng tí hon David quật ngã gã khổng lồ Goliath”
Tháng này là quãng thời gian điên rồ với cổ phiếu của GameStop, với mã chứng khoán là GME. Sau khi đứng quanh mức giá 18 USD hồi đầu năm, giá cổ phiếu GameStop đã tăng gấp đôi chỉ trong 4 ngày và tiếp tục đà tăng phi mã, lên mức đỉnh 347,51 USD/cổ phiếu vào ngày 26/1. Đến phiên giao dịch ngày 28/1, cổ phiếu của hãng bán lẻ trò chơi điện tử này giảm 44%, xuống còn 193,60 USD/cổ phiếu. Nhưng so với thời điểm đầu năm, cổ phiếu của GameStop đã tăng 928%.
GamesStop không phải là cái tên mới. Hãng đã thua lỗ triền miên trong nhiều năm qua và được dự báo không có lãi cho đến năm 2023. Giá trị vốn hóa thị trường của công ty này rớt xuống mức đáy 300 triệu vào tháng 08/2019. Nhiều chuyên gia dự báo về “cái chết” đang chờ đợi GameStop trên sàn. Đây cơ hội cho giới đầu cơ nhảy vào kiếm lời bằng cách bán khống (short selling).
Về cơ bản, bán khống là hành động mượn trước cổ phiếu giá cao để bán đi và mua lại khi nó xuống giá thấp, lợi nhuận kiếm được là mức giá chênh lệch. Giá cổ phiếu của một công ty xuống càng thấp, bên bán khống càng thu lời lớn. GME là một trong những mã cổ phiếu bị bán khống nhiều nhất trên Phố Wall thời gian gần đây.
Đi cùng với bán khống là “bán non” (short squeeze). Đó là một tình huống mà ở đó giá cổ phiếu hay hàng hoá (có nhiều vị thế bán) tăng mạnh, buộc người bán khống phải kết thúc vị thế bán của mình bằng cách mua lại để cắt lỗ. Xu thế này càng tạo thêm sức ép tăng giá cho cổ phiếu hay hàng hoá đó mà trước đó họ đã bán khống.
Bán non là những gì mà nhiều quỹ đầu tư và giới đầu tư chuyên nghiệp phải nếm trái đắng trong vụ GameStop. Lực lượng tạo ra bước ngoặt trong cuộc chiến này là các nhà đầu tư nhỏ lẻ, nhà đầu tư mới, nghiệp dư. Họ liên kết, tụ hợp nhau thông qua các nền tảng mạng xã hội như Reddit, Discord, Facebook hay Twitter. Họ rủ nhau bơm tiền vào chứng khoán, thu lời và cùng có chủ đích “đánh sập” số được cho là nhà đầu tư chuyên nghiệp.
Số tiền giới đầu tư nghiệp dư bỏ ra không nhiều, có thể chỉ dưới 1.000 USD/người, nhưng sức mạnh của họ thì không thể xem nhẹ. Bởi chỉ tính riêng diễn đàn Reddit đã có tới hơn 430 triệu thành viên trên toàn cầu, họ thảo luận nhiều vấn đề, trong đó có chứng khoán.
Cổ phiếu của GameStop cùng với AMC Holdings và BlackBerry Ltd. được họ đặc biệt chú ý, với hàng trăm nghìn bình luận trên các nền tảng mạng xã hội kể từ đầu tháng 1 vừa qua và trở thành những cổ phiếu được giao dịch nhiều nhất trên sàn chứng khoán Mỹ.
Trong cuộc chiến với nhà đầu tư “mạng xã hội” nay, các quỹ đầu tư, giới đầu tư chuyên nghiệp đã hứng chịu tổn thất lớn. Chiến lược đánh xuống với mã GME đã khiến họ mất 23,6 tỉ USD tính từ đầu năm cho đến kết thúc phiên giao dịch ngày 27/1. Tên tuổi của một số “ông lớn” dính đòn đau cũng đã bắt đầu lộ diện.
Điển hình là Quỹ Đầu tư Mạo hiểm Melvin Capital Management, với tổn thất hơn 3,7 tỉ USD tính từ đầu năm đến ngày 29/1, chủ yếu là do đặt cược sai, bán khống một số cổ phiếu, nổi bật là GME. Maplelane Capital LLC, một quỹ đầu tư mạo hiểm tại New York, cũng là một nạn nhân khác. Khởi đầu năm 2021 với tổng số vốn 3,5 tỉ USD, giá trị tài sản của quỹ này đến ngày 27/1 chỉ còn chưa đến 30%, cũng bởi nguyên nhân chính là đánh xuống GME, sau đó buộc phải mua lại.
“Chủ nghĩa dân túy” trên thị trường chứng khoán và sự vào cuộc của chính quyền
Sức mạnh trên Phố Wall đang có sự dịch chuyển. Nhà đầu tư nhỏ lẻ là người chiến thắng, ít nhất là ở thời điểm hiện nay. Trong câu chuyện của GameStop, có vai trò rất quan trọng của mạng xã hội, mà điển hình nhất là cộng đồng Reddit, thông qua tính chất lan truyền nhanh. Với GME, nhà đầu tư “mạng xã hội” đã quyết đấu với giới tinh hoa phố Wall bằng mọi giá.
Theo Paddy Hirsch, người quản trị Podcast chuyên mục “The Indicator From Planet Money” của Đài phát thanh quốc gia Mỹ (NPR), những thành viên Reddit hành động không hẳn hoàn toàn là vì tiền. Ở đây có xự hiện diện của một xu hướng dân túy trong tâm trí của những nhà giao dịch nhỏ lẻ, họ hành động dựa trên các dòng bình luận trên Reddit. Số này đôi khi chỉ muốn “chỉ thẳng mặt” Phố Wall.
Trên Reddit, một thành viên của diễn đàn wallstreetbets chuyên về chứng khoán ngày 28/1 viết rằng: “GME là cách để gửi đi một thông điệp: Vì tất cả những cơn suy thoái mà họ (Phố Wall) gây ra. Vì tất cả những người bị mất việc làm nhà cửa. Vì tất cả những người không thể trả được khoản vay học đại học do mức lương tối thiểu cứ đứng im, còn giới tài chính Phố Wall thì giàu lên trông thấy…”.
Một thành viên khác trong diễn đàn viết rằng, những nhà giao dịch Reddit là một phần của một phong trào phản kháng. Đó không phải là cuộc chiến nhằm vào các tỉ phú, giới nhà giàu, mà là phản kháng chống lại các quy định bất công, bất bình đẳng, lỗi thời, một sân chơi không công bằng vốn là thứ tràn ngập ở Phố Wall.
Một số người khác nêu quan điểm, họ lấy làm tự hào được là một phần trong mảnh ghép lịch sử này, họ quan niệm “hãy gọi đó là cơ hội, gọi đó là đòn báo thù hay công lý. Chúng ta đang ở phía lẽ phải trong cuộc chiến này”.
Giao dịch viên tại Sàn giao dịch chứng khoán New York, Mỹ. Ảnh: THX/ TTXVN
Đứng trước việc giá cổ phiếu của GameStop cùng với AMC Holdings và BlackBerry, một số nền tảng trung gian đã tuyên bố hạn chế giao dịch với cổ phiếu tăng nóng này. Nền tảng Interactive Brokers cho biết sẽ không cho phép khách hàng lựa chọn vị thế mới đối với 3 cổ phiếu nêu trên, khẳng định khách hàng không được phép vay ký quỹ cho vị thế mua, còn vị thế bán sẽ yêu cầu ký quỹ 300% cho đến khi có thông báo mới. Robinhood cũng hạn chế giao dịch cổ phiếu tăng nóng gần đây, trong đó có GameStop, AMC, BlackBerry, Bed Bath & Beyond, Express, Koss, Naked Brand và Nokia.
Hành động can thiệp này ngay lập tức gặp phải chỉ trích. Trên tài khoản Twitter cá nhân, Hạ nghị sĩ Dân chủ Alexandria Ocasio-Cortez nói rằng việc làm này là không thể chấp nhận được, bởi không thể có quyết định ngăn chặn nhà đầu tư nhỏ lẻ mua cổ phiếu, nhưng lại để cho các quỹ đầu tư mạo hiểm tự do giao dịch cổ phiếu nếu thấy lợi nhuận.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Ted Cruz bày tỏ sự đồng tình, với dòng tweet “hoàn toàn đồng ý” với bà Ocasio-Cortez. Cựu Tổng thống Donald Trump nói rằng các công ty công nghệ, truyền thông lớn rốt ráo vào cuộc chỉ sau một ngày chủ yếu là vì âm mưu bảo vệ các quỹ đầu tư và gọi đó là “một hệ thống lỗi”.
Chính giới Mỹ cũng bắt đầu lưu ý tới hiện tượng GameStop. Trả lời câu hỏi của phóng viên ngày 28/1, phát ngôn viên Nhà Trắng Jen Psaki cho biết các nhà tạo lập thị trường đang theo sát diễn biến trên thị trường, gắn với biến động của các cổ phiếu như và sẽ có biện pháp bảo vệ nhà đầu tư nếu thị trường điều chỉnh mạnh.
Thượng nghị sĩ Sherrod Brown, người sắp nằm chức Chủ tịch Ủy ban Ngân hàng tại Thượng viện, cùng ngày cho biết, ông có kế hoạch triệu tập phiên điều trần tại Ủy ban về “thực trạng hiện nay trên thị trường chứng khoán”.
Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren cho rằng đã đến lúc Ủy ban Chứng khoán & Sàn giao dịch Mỹ (SEC) cùng với giới lập pháp tài chính can dự vào vấn đề trên. Theo bà, đã đến lúc chính quyền Tổng thống Joe Biden “dọn dẹp” lại các thị trường tài chính, ra các quy định kiểm soát các quỹ đầu tư mạo hiểm, bởi số này cùng với các công ty quản lý tài sản, nhà đầu tư giàu có trong nhiều năm qua có ý biến thị trường chứng khoán thành “sòng bạc” của riêng họ, trong khi số còn lại người chịu thua thiệt.