Toàn cảnh vụ Tổng thống Ukraine sa thải Tổng tư lệnh quân đội

Những manh mối đầu tiên

Ngày 31/1, báo Bưu điện Washington của Mỹ là phương tiện truyền thông chính thức đầu tiên tiết lộ về việc Ukraine sắp thay thế Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang nước này, tướng Zaluzhnyi. Hai ngày sau, báo này trích dẫn hai nguồn tin quen thuộc với cuộc thảo luận liên quan cho biết Chính phủ Ukraine đã thông báo cho Nhà Trắng về quyết định của ông Zelensky sa thải tướng Zaluzhnyi.

Trước đó, vào tối 29/1, trên mạng xã hội đã lan tràn tin đồn tướng Zaluzhnyi đã bị sa thải. Bộ Quốc phòng Ukraine nhanh chóng lên tiếng phủ nhận thông tin đăng tải trên mạng xã hội. Trong một bài đăng trên Telegram, bộ này viết: “Các nhà báo thân mến, chúng tôi trả lời ngay cho mọi người: Không, điều đó không đúng”. Hôm sau, Văn phòng Tổng thống Ukraine cũng phủ nhận cáo buộc rằng ông Zelensky yêu cầu tướng Zaluzhnyi từ chức.

Trên thực tế, những tháng gần đây, nhiều bài báo chỉ ra mối quan hệ giữa ông Zelensky và ông Zaluzhnyi đã trở nên xấu đi kể từ khi vị tướng này mô tả tình hình chiến trường của Ukraine rơi vào thế “bế tắc” trong một lần trả lời phỏng vấn tờ The Economist. Văn phòng Tổng thống Ukraine sau đó đã đưa ra một số tuyên bố gián tiếp bác bỏ các tuyên bố của vị tướng hàng đầu này.

Tờ Ukrainska Pravda ngày 4/12/2023 đưa tin Tổng thống Volodymyr Zelensky đã tạo ra các kênh liên lạc song song với các chỉ huy của nhiều nhánh khác nhau trong quân đội, gồm Tư lệnh của Lực lượng Mặt đất, tướng Oleksandr Syrskyi và Tư lệnh Lực lượng Không quân, tướng Mykola Oleshchuk, bỏ qua Tổng tư lệnh Valerii Zaluzhnyi. Theo tờ báo, các kênh tiếp xúc trực tiếp này sẽ đẩy nhanh công việc của tổng thống nhưng lại gây bất ổn cho công việc của chỉ huy lực lượng vũ trang, người chỉ biết được một số thông tin từ cấp dưới chính thức của mình tại các cuộc họp của Tổng hành dinh, nếu có.

Xác nhận và quyết định của Tổng thống Ukraine

Trả lời phỏng vấn kênh truyền hình Rai1 của Italy phát hôm 4/2, ông Zelensky lần đầu nói về việc thay thế Tổng tư lệnh Zaluzhnyi. Người đứng đầu nhà nước Ukraine cho biết ông đang "suy nghĩ" về việc thay thế Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine, tướng Zaluzhnyi và thay đổi đường hướng lãnh đạo đất nước.

Ông Zelensky nói: "Khi chúng ta đề cập tới vấn đề này, tôi nghĩ đến việc luân chuyển một số lãnh đạo nhà nước, không chỉ trong một lĩnh vực nào đó, chẳng hạn như quân đội. Tôi đang nghĩ về sự thay thế này (của tướng Zaluzhnyi), nhưng tôi không thể nói là chúng tôi đã thay thế một người nào đó ở đây...”

Theo ông Zelensky, muốn chiến thắng thì mọi người phải cùng một hướng và đều tin chắc vào chiến thắng, không được tuyệt vọng hay bỏ cuộc và những người đó phải có năng lượng tích cực phù hợp. Ông Zelensky cho rằng đó là lý do tại sao ông nói về việc thiết lập lại, việc thay thế và không chỉ về một người nào đó, mà còn về đối với cả chỉ đạo của lãnh đạo đất nước.

Xem phát biểu của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky về việc cách chức tướng Valerii Zaluzhnyi và bổ nhiệm tướng Syrskyi làm Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine. Nguồn: Văn phòng Tổng thống Ukraine.

Sau cuộc trả lời phỏng vấn đó 4 hôm, Tổng thống Ukraine cho biết ông và tướng Zaluzhnyi đã có cuộc thảo luận thẳng thắn về những thay đổi cần thiết, khẩn cấp trong quân đội và “bắt đầu từ hôm nay, một đội ngũ quản lý mới sẽ tiếp quản quyền lãnh đạo lực lượng vũ trang Ukraine”. Cùng với thông báo cách chức tướng Zaluzhnyi, Tổng thống Ukraine cũng bổ nhiệm Đại tướng Syrskyi, Tư lệnh Lực lượng Mặt đất làm Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine thay thế cho tướng Zaluzhnyi.

Khi công bố quyết định nêu trên, Tổng thống Ukraine gọi tướng Syrskyi là vị chỉ huy chiến trường có nhiều kinh nghiệm nhất, đồng thời nhắc lại những thành tựu đạt được dưới sự lãnh đạo của tướng Syrskyi, bao gồm chiến dịch phòng thủ ở Kiev (vào mùa xuân năm 2022) và chiến dịch phản công giải phóng Kharkiv (vào tháng 9/2023). Người đứng đầu nhà nước Ukraine cũng xác nhận ông mong chờ sớm nhìn thấy thay đổi trong lực lượng vũ trang Ukraine, bao gồm một hệ thống luân chuyển hiệu quả phải được thiết lập trong quân đội, các vấn đề hậu cần phải được giải quyết, nhất là việc các tướng lĩnh quân đội phải biết rõ về mặt trận mình đảm trách.

Phản ứng của các bên đối với việc sa thải tướng Zaluzhnyi và bổ nhiệm tướng Syrskyi

- Tướng Zaluzhnyi:

Sau thông báo của Tổng thống Ukraine hôm 8/2, tướng Zaluzhnyi đã viết trên Telegram rằng: "Nhiệm vụ của quân đội Ukraine năm 2022 khác xa so với nhiệm vụ năm 2024. Vì vậy, cần thay đổi và thích ứng với thực tế mới". Cựu Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine cho biết thêm là ông đã có "cuộc nói chuyện quan trọng và nghiêm túc" với Tổng thống Zelensky và "chúng tôi đã quyết định rằng chúng tôi cần thay đổi cách tiếp cận và chiến lược".

- Cố vấn của Tổng thống Ukraine Mykhailo Podolyak

Ông Podolyak cho rằng quyết định sa thải tướng Zaluzhnyi của Tổng thống Zelensky là hợp lý bởi cần thiết phải xem xét lại các chiến thuật hành động vốn không đảm bảo mang lại kết quả phù hợp vào năm ngoái và nhằm ngăn chặn tình trạng trì trệ ở tiền tuyến.

- Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov

Ông Umerov đã bình luận về việc bổ nhiệm tướng Syrskyi, cho rằng “được lãnh đạo lực lượng vũ trang Ukraine là một vinh dự và trách nhiệm lớn lao”.

- Thị trưởng Kiev Vitali Klitschko

Thị trưởng Kiev Vitali Klitschko là người hôm 5/2 đã lên tiếng bảo vệ tướng Zaluzhnyi sau khi xuất hiện hàng loạt thông tin về khả năng tướng Zaluzhnyi bị sa thải. Sau khi Tổng thống Ukraine thông báo quyết định sa thải tướng Zaluzhnyi, ông Klitschko nói rằng tướng Zaluzhnyi là một con người vĩ đại và nhờ có tướng Zaluzhnyi, người Ukraine thực sự tin tưởng vào lực lượng vũ trang. Thị trưởng Kiev hi vọng chính phủ sẽ đưa ra lời giải thích cho những thay đổi vị trí lãnh đạo lực lượng vũ trang, đồng thời bày tỏ tin tưởng rằng tướng Zaluzhnyi sẽ vượt qua thử thách này một cách đàng hoàng.

- Điều phối viên Hội đồng An ninh quốc gia Nhà Trắng John Kirby

Ông Kirby nhấn mạnh Tổng thống Ukraine có quyền quyết định ai sẽ là người lãnh đạo quân đội nước này và cho biết phía Mỹ sẽ tiếp tục làm việc với những người đồng cấp Ukraine. Ông Kirby cũng bác bỏ tuyên bố rằng việc thay thế Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang là biểu hiện của "sự bất ổn" ở Ukraine

- Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Celeste Wallander

Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ về các vấn đề an ninh quốc tế, bà Celeste Wallander ngày 8/2 khẳng định ông Zelensky là Tổng thống Ukraine, có quyền lựa chọn người lãnh đạo quân đội Ukraine. Bà Wallander nhấn mạnh rằng Mỹ tôn trọng và sẽ làm việc với bất kỳ ai mà ông Zelensky lựa chọn làm Tổng tư lệnh quân đội và phía Mỹ sẽ làm việc hiệu quả với tướng Oleksandr Syrskyi. Bà Wallander nói thêm rằng tướng Syrskyi là “một chỉ huy thành công và giàu kinh nghiệm”.