Tổng thống Donald Trump (phải) và ông Roberto Azevedo trong một cuộc họp của WTO tại Thụy Sĩ vào tháng 1/2020. Ảnh: Reuters
WTO đang nỗ lực lựa chọn một tổng giám đốc mới trong tuần này khi đại sứ của 164 nước thành viên sẽ gặp gỡ các quan chức cấp cao để nêu tên cá nhân mà họ ủng hộ.
Sự kiện này sẽ là giai đoạn đầu tiên trong quá trình gồm 3 bước để tìm ra nhà lãnh đạo WTO. Tổng giám đốc WTO Roberto Azevedo đã từ chức từ 31/8 và dự kiến tổ chức này sẽ tìm ra người thay thế ông trong 2 tháng tới.
Việc ông Azevedo ra đi đã để lại khoảng trống lớn tại WTO ở thời điểm quan hệ Mỹ-Trung xấu đi còn dịch COVID-19 làm leo thang chủ nghĩa bảo hộ và tác động xấu đến kinh tế toàn cầu.
Sự ủng hộ của Mỹ đối với một ứng viên sẽ rất quan trọng. Nhưng theo các chuyên gia, trước tình hình chỉ còn gần 2 tháng nữa sẽ diễn ra cuộc bầu cử Mỹ, Tổng thống Donald Trump nhiều khả năng không còn mặn mà đối với diễn biến nhân sự của WTO. Bản thân ông Trump trong cuộc trả lời phỏng vấn Bloomberg năm 2018 đã cảnh cáo có thể rút Mỹ khỏi WTO nếu tổ chức này không đối cử công bằng với Washington.
Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung cũng là một nhân tố gây phức tạp thêm tình hình lựa chọn lãnh đạo của WTO. Bất cứ ứng viên nào được Mỹ ủng hộ nhiều khả năng sẽ bị Trung Quốc từ chối, và ngược lại.
Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer trong tháng 6 nhận định WTO cần một lãnh đạo theo xu hướng cải tổ. Ông cũng khẳng định sẽ phủ quyết bất cứ ứng viên nào có dấu hiệu “bài xích Mỹ”.
Phía Bộ Ngoại giao Trung Quốc trong khi đó lên tiếng: “Chúng tôi sẵn sàng hợp tác chặt chẽ với các bên qua tư vấn đầy đủ để chọn ra một tổng giám đốc tài năng đảm bảo chuyển giao thành công và đưa WTO đóng vai trò lớn hơn trong quản lý kinh tế toàn cầu”.
Biểu tượng của WTO tại tòa nhà ở Thụy Sĩ. Ảnh: Reuters
Hiện có 8 ứng viên tiềm năng nhưng sau cuộc họp vào 16/9, con số này sẽ giảm xuống còn 5 người. Bước tiếp theo là chọn lọc giảm xuống còn 2 ứng viên và người chiến thắng dự kiến được công bố vào ngày 7/11.
Hai ứng viên tiềm năng nhất hiện nay là bà Ngozi Okonjo-Iweala người Nigeria và bà Amina Mohamed người Kenya. Việc lựa chọn lãnh đạo tại WTO có thể là quá trình phức tạp. Năm 1999, các nước thành viên đã chia rẽ đến mức phải mất 1 năm để chọn ra được người đứng đầu.
Ông Peter van den Bossche từng làm việc tại WTO nhận định với Reuters rằng nếu ứng viên tiềm năng không xuất hiện, một số nước thành viên WTO có thể ưu tiên lựa chọn đợi chờ cho đến khi có kết quả cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Ông nói: “Họ có thể phải chơi trò chờ đợi nhưng điều này có thể khiến quyết định cuối cùng phải đến tháng 2 hoặc tháng 3 năm sau mới được đưa ra".
Ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden được coi là người thân thiện hơn với WTO và đã đưa ra nhiều phương pháp đa phương để xử lý các vấn đề thương mại. Ông cũng lên tiếng chỉ trích các mức thuế của Tổng thống Trump.
Đài BBC (Anh) đánh giá WTO là trái tim của hệ thống quy tắc thương mại quốc tế. Đây là diễn đàn để giải quyết tranh chấp giữa các quốc gia về vi phạm luật thương mại toàn cầu đồng thời cũng là nơi để đàm phán về tự do hóa thương mại.