Tàu lớp Trump tạo sức răn đe nhiều thế hệ, đưa uy lực Mỹ trở lại 'sân khấu' thế giới?

Chuyên trang TWZ cho biết mới đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố kế hoạch phát triển các tàu chiến mặt nước cỡ lớn mới cho Hải quân Mỹ, được gọi là lớp Trump. Các tàu này dự kiến được trang bị một loạt vũ khí tên lửa, bao gồm cả tên lửa mang đầu đạn hạt nhân và siêu vượt âm, cùng với pháo điện từ (railgun), vũ khí năng lượng định hướng bằng laser và nhiều hệ thống khác. Ông Trump cho biết mục tiêu trước mắt là đóng ít nhất hai tàu thuộc lớp này, trong đó chiếc đầu tiên sẽ mang tên USS Defiant, nhưng quy mô hạm đội có thể tăng lên 10 chiếc hoặc hơn. Những con tàu có lượng giãn nước từ 30.000 đến 40.000 tấn này sẽ là trung tâm của một sáng kiến đóng tàu Hải quân lớn hơn mang tên Golden Fleet (Hạm đội Vàng).

Tổng thống Trump cùng với Bộ trưởng Chiến tranh Pete Hegseth, Ngoại trưởng kiêm Cố vấn An ninh Quốc gia tạm quyền Marco Rubio và Bộ trưởng Hải quân John Phelan, đã công bố việc phát triển tàu lớp Trump tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở thành phố Palm Beach thuộc bang Florida. Hiện tại, các tàu này được gọi là “thiết giáp hạm”, một thuật ngữ lịch sử dùng cho các chiến hạm lớn, vũ trang chủ yếu bằng pháo và có thân bọc giáp dày. Hải quân Mỹ đã cho ngừng hoạt động những thiết giáp hạm đúng nghĩa cuối cùng của mình – các tàu lớp Iowa từ Thế chiến II như USS Missouri và USS Wisconsin – trong giai đoạn 1990–1992, sau khi chúng đã được hiện đại hóa sâu rộng. Trước đó, TWZ từng đề cập khả năng Hải quân Mỹ theo đuổi một loại chiến hạm tương tự thiết kế được giới thiệu hôm nay, sau khi Tổng thống Trump lần đầu hé lộ ý tưởng này vào tháng 9.

“Từ Tổng thống Theodore Roosevelt và Hạm đội Trắng vĩ đại… cho tới chiếc USS Missouri huyền thoại thuộc lớp Iowa, với những khẩu pháo khổng lồ góp phần giành chiến thắng trong Thế chiến II, các thiết giáp hạm của Mỹ luôn là biểu tượng không thể nhầm lẫn của sức mạnh đất nước”, ông Trump nói và nhấn mạnh rằng tàu lớp Trump “sẽ là những soái hạm của hạm đội Hải quân Mỹ, và chưa từng có thứ gì giống như vậy được chế tạo trước đây”.

Về phần mình, Bộ trưởng Quốc phòng Hegseth tuyên bố: “Uy lực của Mỹ đã trở lại trên sân khấu thế giới, và việc công bố Hạm đội Vàng, với trụ cột là các thiết giáp hạm mới – lớn nhất và có sức sát thương cao nhất từ trước tới nay – đánh dấu một cam kết mang tính thế hệ đối với sức mạnh Hải quân Mỹ trên toàn bộ bộ máy quốc phòng. Những con tàu mới và tốt hơn sẽ tạo ra sức răn đe hôm nay và cho nhiều thế hệ sau”.

Trong khi đó, Bộ trưởng Hải quân John Phelan bày tỏ quyết tâm rằng Mỹ “sẽ làm cho các nhóm tác chiến Hải quân trở nên vĩ đại trở lại”, và trong nỗ lực đó “thiết giáp hạm USS Defiant sẽ tạo ra sự kính nể và ngưỡng mộ đối với lá cờ Mỹ mỗi khi nó cập cảng nước ngoài. Nó sẽ là niềm tự hào của mọi người dân Mỹ”.

Đô đốc Daryl Caudle, Tư lệnh Tác chiến Hải quân, cũng cho biết trong một thông cáo riêng của Hải quân: “Khi chúng ta định hình tương lai của hạm đội, chúng ta cần một tàu chiến mặt nước lớn hơn, và các thiết giáp hạm lớp Trump đáp ứng yêu cầu đó. Chúng tôi sẽ bảo đảm cải tiến liên tục, đánh giá trung thực về mặt trí tuệ đối với nhu cầu răn đe và chiến thắng trong thập niên 2030 và xa hơn, cùng với việc triển khai kỷ luật để tạo ra một hạm đội vượt trội về mức độ sát thương, khả năng thích ứng và sức mạnh”.

Theo ông Phelan, “nếu mọi việc diễn ra theo kế hoạch, khi xung đột nổ ra, ngài Tổng thống sẽ không hỏi một mà là hai câu hỏi: tàu sân bay ở đâu và thiết giáp hạm ở đâu”.

Các thông tin chính được công bố về tàu lớp Trump bao gồm:

– Lượng giãn nước từ 30.000 đến 40.000 tấn (trong khi các thiết giáp hạm lớp Iowa có lượng giãn nước đầy tải khoảng 57.540 tấn).

– Kích thước lớn gấp khoảng ba lần tàu khu trục lớp Arleigh Burke, vốn là xương sống của các hạm đội mặt nước Hải quân Mỹ hiện nay, theo đánh giá của Hải quân.

– Vũ khí sẽ bao gồm tên lửa siêu vượt âm thuộc chương trình Tấn công Tức thời Thông thường Tầm trung (IRCPS), pháo điện từ và vũ khí năng lượng định hướng bằng laser.

– Các tàu lớp Trump cũng sẽ được trang bị một loại tên lửa hành trình phóng từ biển mang đầu đạn hạt nhân mới (SLCM-N), hiện đang được phát triển.

– Các hình ảnh mô phỏng trưng bày tại sự kiện ở Mar-a-Lago cho thấy thiết kế với ba cụm ống phóng thẳng đứng (VLS) cỡ lớn, hai ở mũi và một ở đuôi tàu.

– Một trong các hình ảnh cho thấy con tàu đang phóng thứ dường như là một tên lửa IRCPS, một tên lửa hành trình Tomahawk và một tên lửa thuộc họ Standard Missile.

– Ngoài ra còn có nhiều tháp pháo Hải quân cỡ nòng 5 inch và các loại pháo thông thường khác.

Bên cạnh hỏa lực mạnh, các tàu lớp Trump cũng sẽ đóng vai trò là nền tảng chỉ huy – kiểm soát, điều phối cả các phương tiện có người lái và không người lái. Theo ông Trump, những năng lực dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI), dù chưa được nêu rõ, cũng sẽ là một phần của thiết kế.

Tàu lớp Trump sẽ là một phần của mô hình lực lượng Hải quân “cao – thấp”, bên cạnh các tàu hộ vệ FF(X) tương lai và các hạm đội tàu không người lái mới. Trước mắt, trọng tâm là đóng hai tàu đầu tiên trong loạt dự kiến ban đầu gồm 10 chiếc. Về lâu dài, số lượng tàu lớp Trump có thể tăng lên 20–25 chiếc.

Ông Trump cho biết các tàu lớp Trump sẽ được đóng tại các xưởng đóng tàu ở Mỹ, đồng thời ám chỉ khả năng có sự tham gia của các xưởng thuộc sở hữu nước ngoài nhưng đặt tại Mỹ. Bộ trưởng Phelan đặc biệt nhấn mạnh vai trò dự kiến của “những đối tác quốc phòng mới, không theo lối truyền thống”. Tổng thể, Hải quân sẽ dựa vào mạng lưới khoảng “1.000 nhà cung ứng tại gần như mọi bang trên nước Mỹ” để đóng các con tàu này.

Hải quân, phối hợp với ngành công nghiệp, sẽ dẫn dắt quá trình thiết kế. Bản thân ông Trump cũng sẽ trực tiếp tham gia vào quá trình này bởi như nhà lãnh đạo Mỹ đã nói ông là “một người rất coi trọng tính thẩm mỹ”.

Về điểm cuối cùng, cần lưu ý rằng mối quan tâm của ông Trump đối với việc đóng tàu Hải quân, đặc biệt là từ góc độ thẩm mỹ, đã được thể hiện rõ từ lâu. Ông từng tuyên bố đã trực tiếp đưa ra những quyết định thiết kế quan trọng trong quá khứ và trong nhiều năm đã công khai mong muốn đưa các tàu kiểu thiết giáp hạm trở lại hạm đội Hải quân Mỹ.

Đây dường như là lần đầu tiên một lớp tàu Hải quân Mỹ được đặt theo tên của một tổng thống đương nhiệm. Trước đây, Hải quân Mỹ từng bị chỉ trích vì đặt tên tàu theo những cá nhân còn sống. Ngoài ra, cũng khá bất thường khi chiếc dẫn đầu của một lớp tàu không mang tên của chính lớp đó (USS Defiant thay vì USS Trump hay USS Donald J. Trump).

Nhiều câu hỏi lớn vẫn còn bỏ ngỏ, bao gồm thời điểm USS Defiant có thể được hạ thủy, chứ chưa nói đến việc đi vào biên chế. Chi phí chế tạo, vận hành và bảo dưỡng những con tàu này cũng là những vấn đề quan trọng chưa có lời giải.

Bên cạnh đó, những năng lực mà tàu lớp Trump thực sự có thể phát huy sẽ phụ thuộc vào hàng loạt yếu tố, đặc biệt nếu các tàu này rốt cuộc chỉ được triển khai với số lượng tương đối nhỏ. Và bất kể một chiến hạm có năng lực đến đâu, nó cũng chỉ có thể hiện diện ở một nơi tại một thời điểm, mà phần lớn thời gian lại là khi đang neo đậu trong cảng.

Tất cả những điều này diễn ra trong bối cảnh Hải quân Mỹ đang nhấn mạnh nhu cầu cấp bách phải có thêm nhiều tàu chiến mặt nước nói chung, chứ không phải chỉ là một số ít tàu siêu năng lực được đóng với số lượng hạn chế.

Mặt khác, những khoảng trống đáng lo ngại về số lượng ống phóng thẳng đứng (VLS) đang nhanh chóng hiện ra phía trước. Hải quân Mỹ dự kiến sẽ cho nghỉ hưu những tàu tuần dương lớp Ticonderoga cuối cùng, mỗi chiếc có 122 ống phóng VLS, vào cuối thập niên này. Hải quân cũng sẽ phải bù đắp cho việc sắp mất đi năng lực phóng tên lửa khổng lồ của bốn tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa dẫn đường lớp Ohio, vốn cũng sẽ bị loại biên trước năm 2030. Tàu lớp Trump rõ ràng sẽ được trang bị các cụm VLS rất lớn, có thể giúp bù đắp một phần cho sự thiếu hụt này.

Thời gian dài cần thiết để thiết kế và chế tạo các chiến hạm cỡ lớn cũng tạo thêm bất định cho mọi nỗ lực đóng tàu Hải quân. Kể từ sau Chiến tranh Lạnh, Hải quân Mỹ đã chứng kiến nhiều chương trình tàu chiến lớn bị cắt giảm mạnh, thậm chí bị hủy bỏ hoàn toàn, vì nhiều lý do khác nhau. Một ví dụ điển hình là ban đầu Hải quân dự định mua 32 tàu khu trục tàng hình lớp Zumwalt, nhưng sau đó giảm xuống chỉ còn ba chiếc và làm suy giảm đáng kể các năng lực của chúng. Chính quyền Trump gần đây cũng đã hủy bỏ chương trình tàu hộ vệ lớp Constellation, vốn đã trở thành một “thảm họa” lớn.

Đáng chú ý, việc công bố “thiết giáp hạm” lớp Trump diễn ra đúng vào ngày Hải quân xác nhận rằng những tàu hộ vệ FF(X) tương lai đầu tiên sẽ được bàn giao trong tình trạng thiếu vắng hoàn toàn ống phóng VLS, và rõ ràng được thiết kế để sản xuất càng rẻ và càng nhanh càng tốt. Ít nhất trong giai đoạn đầu, các tàu này sẽ có cấu hình vũ khí giống với những tàu tác chiến ven bờ (LCS) từng bị chỉ trích rất nhiều.

Hải quân Mỹ khẳng định họ đang thực hiện các bước nhằm tránh lặp lại những sai lầm trong quá khứ, đồng thời góp phần hồi sinh ngành công nghiệp đóng tàu của Mỹ, nhưng vẫn còn nhiều thách thức hiện hữu phía trước.

Tất cả những yếu tố này chắc chắn sẽ châm ngòi cho các cuộc tranh luận lớn về cách Hải quân sử dụng nguồn lực mà chính họ thường xuyên thừa nhận là không đủ để đáp ứng các nghĩa vụ trong tương lai. Việc đầu tư quá nhiều vào một số ít thân tàu, trong khi lại cắt giảm năng lực của những lớp tàu sẽ được đóng với số lượng lớn, gần như chắc chắn sẽ trở thành chủ đề nóng tại Quốc hội Mỹ trong những tháng tới.