Diễn biến nghi vấn 'rò rỉ phóng xạ' tại lò phản ứng hạt nhân Đài Sơn, Trung Quốc

Công ty năng lượng Pháp EDF đang điều tra một vấn đề tiềm ẩn liên quan đến việc tích tụ khí trơ tại nhà máy điện hạt nhân Đài Sơn đặt tại tỉnh Quảng Đông, đông nam Trung Quốc. Nhà máy này do liên doanh giữa EDF và Tập đoàn Điện hạt nhân Trung Quốc (CGN) vận hành.

Cuộc điều tra diễn ra sau khi CNN đưa tin rằng chính phủ Mỹ đang đánh giá một báo cáo về sự cố rò rỉ tại nhà máy điện Đài Sơn. Báo cáo được thực hiện bởi Framatome, doanh nghiệp Pháp đã thiết kế lò phản ứng ở Đài Sơn và vẫn tham gia vận hành nhà máy. Framatome đã cảnh báo rằng nhà máy điện hạt nhân Đài Sơn, nằm cách Hong Kong khoảng 200km, đang đối mặt với "mối đe dọa phóng xạ sắp xảy ra".

Theo hãng tin Reuters, dưới đây là những gì chúng ta đã biết liên quan đến những lo ngại về lò phản ứng hạt nhân Đài Sơn cho đến lúc này.

Điều gì đã xảy ra tại Đài Sơn?

Kênh CNN cho hay, các quan chức Mỹ đã điều tra các tuyên bố của Framatome về việc rò rỉ trong tuần qua.

Công ty EDF của Pháp, sở hữu cổ phần thiểu số trong nhà máy, cho biết sự tích tụ của hai loại khí trơ là krypton và xenon đã ảnh hưởng đến mạch chính của Tổ máy 1 nhà máy Đài Sơn, nhưng nói thêm rằng đó là một "hiện tượng đã biết, đã được nghiên cứu và cung cấp cho các quy trình vận hành lò phản ứng. "

Trong khi đó, chủ sở hữu cổ phần đa số của nhà máy là tập đoàn CGN/ Trung Quốc cũng cho biết trong một tuyên bố rằng các hoạt động tại nhà máy đáp ứng các quy tắc an toàn.

Theo dữ liệu thời gian thực của Cục An toàn Hạt nhân Trung Quốc (CNSA), mức độ bức xạ ở khu vực lân cận vẫn bình thường vào ngày 14/6.

CNN cho biết cảnh báo của Framatome bao gồm cáo buộc rằng CNSA đang nâng giới hạn bức xạ có thể chấp nhận được bên ngoài nhà máy Đài Sơn để tránh phải đóng cửa nhà máy này.

Hiện tại, Cơ quan quản lý tại Trung Quốc đã không trả lời ngay lập tức các yêu cầu bình luận từ Reuters. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Triệu Lập Kiên nói với các phóng viên trong một cuộc họp báo thường kỳ rằng nhà máy hoàn toàn tuân thủ mọi yêu cầu và hoạt động bình thường.

Những rủi ro có thể là gì?

Các chuyên gia hạt nhân nói chung đã hạ thấp nguy cơ rủi ro xảy ra tại nhà máy điện Đài Sơn. CNN dẫn lời các quan chức Mỹ nói rằng mối nguy hiểm đối với công chúng hiện ở mức tối thiểu.

Li Ning, một nhà khoa học hạt nhân Trung Quốc làm việc tại Mỹ, nói với Reuters rằng, việc mong đợi “Không sự cố” trong quá trình cung cấp nhiên liệu của các dự án hạt nhân ở bất kỳ đâu trên thế giới là không thực tế. Ông Li cũng cho rằng “các nhà máy nhiệt điện than cũng có thể phát thải ra nhiều phóng xạ hơn so với các nhà máy điện hạt nhân”.

Các khí trơ như krypton và xenon được tạo ra trong quá trình phân rã phóng xạ. Những khí này xuất hiện khi có một vài thanh nhiên liệu hạt nhân bị xuống cấp. Khi đó, chúng sẽ giải phóng những chất khí như xenon vào dòng nước chảy qua chúng và tới các turbin sản xuất điện. Việc phát hiện các khí này ở khu vực bên ngoài là một cảnh báo sớm cho thấy một trong những hệ thống an toàn của nhà máy đang gặp trục trặc. Nhưng những sự cố như vậy không phải là hiếm hoặc không đáng quá lo ngại. 

Theo một nghiên cứu của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), tại Mỹ cũng đã có hơn 2% tổ hợp nhiên liệu hạt nhân bị hư hỏng theo cách tương tự trong khoảng thời gian từ năm 1994 đến 2006. Các nhà máy điện hạt nhân đều có rất nhiều hệ thống đảm bảo an toàn dự phòng. Trong trường hợp chất khí không bị rò rỉ ra bên ngoài, các nhân viên nhà máy có thể thực hiện các biện pháp xử lý kịp thời, dù việc tiếp nhiên liệu có thể trở nên phức tạp hơn và chi phí bảo trì gia tăng.

Tại sao Chính phủ Mỹ lại liên quan đến sự việc?

Tháng 8/2019, CGN, công ty điện hạt nhân quốc doanh lớn nhất Trung Quốc, đã bị Mỹ đưa vào "danh sách đen" vì bị cáo buộc tìm cách mua lại công nghệ và vật liệu tiên tiến của Mỹ để chuyển hướng sang sử dụng mục đích quân sự ở Trung Quốc.

Theo chuyên gia Li, điều đó có nghĩa là Framatome, công ty có hoạt động tại Mỹ, sẽ cần chính phủ Mỹ miễn trừ để cho phép họ giúp CGN khắc phục các vấn đề công nghệ.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã cáo buộc “danh sách đen” của Mỹ là hành vi lạm dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu.

Lịch sử an toàn của nhà máy điện hạt nhân Đài Sơn

Các vấn đề an toàn nhỏ đã xảy ra khá thường xuyên tại Đài Sơn. Vào tháng 3 năm nay, các thanh tra viên đang kiểm tra một vôn kế bị lỗi trong Tổ máy 1 đã vô tình gây ra sự cố điện dẫn đến việc tắt máy tự động, theo hồ sơ sự cố của Cục An toàn hạt nhân Trung Quốc (CNSA).

Cũng theo CNSA, vào tháng 4, một vụ bùng nổ khí phóng xạ bất ngờ đã lọt vào một đường ống tại hệ thống xử lý khí thải của Tổ máy số 1 ngay khi các công nhân đang cố gắng niêm phong nó, cũng gây ra một báo động.

Lò phản ứng "EPR” an toàn ra sao?

Trước đây được gọi là "Lò phản ứng điều áp châu Âu", EPR là công nghệ hạt nhân "thế hệ thứ ba" bao gồm các tính năng an toàn nâng cao cũng như công suất phát điện lớn hơn.

Nó được thiết kế bởi Framatome cùng với Siemens của Đức. Các đối thủ thế hệ thứ ba của Framatome/Siemens hiện bao gồm AP1000 của Westinghouse, VVER-1200 của Nga và Hualong One của Trung Quốc.

Năm 2006, EDF và tập đoàn hạt nhân Areva của Pháp đã thua thầu xây dựng 4 lò phản ứng ở bờ biển phía đông của Trung Quốc, sau khi Bắc Kinh chọn mô hình của Westinghouse, với việc ký thỏa thuận chuyển giao công nghệ cốt lõi để sử dụng trong các dự án của riêng mình.

Năm 2007, EDF đã đồng ý xây dựng hai lò EPR tại Đài Sơn, do CGN sở hữu 70%. Việc xây dựng được tiến hành vào năm 2010. Ban đầu dự kiến ​​dự án sẽ được kết nối với lưới điện trong vòng 4 năm, nhưng đến tháng 12/2018, tổ máy đầu tiên mới hoàn thành.

Theo AFP, bắt đầu cung cấp điện năm 2018, nhà máy Đài Sơn là nhà máy đầu tiên trên thế giới vận hành một lò phản ứng EPR thế hệ mới, dựa trên một thiết kế đã là chủ đề bị trì hoãn nhiều năm trong các dự án tương tự ở các nước châu Âu như Anh, Pháp, Phần Lan. 

Lò phản ứng EPR được quảng cáo là công nghệ tiến bộ đầy hứa hẹn về độ an toàn và hiệu quả so với các lò phản ứng thông thường trong khi tạo ra ít chất thải hơn. Theo Cơ quan Quản lý Năng lượng Quốc gia Trung Quốc, các nhà máy hạt nhân cung cấp không đầy 5% nhu cầu điện hàng năm của nước này vào năm 2019, nhưng tỷ lệ này dự kiến ​​sẽ tăng lên khi Bắc Kinh nỗ lực trung hòa carbon vào năm 2060.

Trung Quốc có 47 nhà máy điện hạt nhân với tổng công suất phát điện là 48,75 triệu kilowatt - cao thứ ba thế giới sau Mỹ và Pháp - và đã đầu tư hàng tỷ USD để phát triển lĩnh vực năng lượng hạt nhân. 

Chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo

Theo báo cáo của CNN, EDF đã không đưa ra khung thời gian hoàn thành cuộc điều tra của mình và các quan chức Mỹ cũng không đưa ra thông tin này. 

Các vấn đề tại dự án Đài Sơn không có khả năng làm giảm tham vọng hạt nhân của Trung Quốc, nhưng chúng nhấn mạnh những thách thức mà các nhà phát triển lò phản ứng hạt nhân nước ngoài phải đối mặt tại một thị trường ngày càng bị chi phối bởi các công ty trong nước.

 Trong quá trình đẩy mạnh xây dựng các nhà máy mới, Trung Quốc hiện được cho là phụ thuộc chủ yếu vào thiết kế Hualong One thế hệ thứ ba.