Luật Đầu tư công (sửa đổi): Sử dụng từng đồng vốn

Để hiểu rõ hơn những điểm mới trong Luật Đầu tư công (sửa đổi), Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với ông Trần Quốc Phương, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư xung quanh nội dung này.

Thưa ông, xin ông cho biết, Luật Đầu tư công (sửa đổi) chuẩn bị có hiệu lực sẽ khắc phục những bất cập gì trong hoạt động đầu tư công hiện nay?

Việc ban hành Luật Đầu tư công (sửa đổi) nhằm tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật về đầu tư công theo hướng thống nhất, đồng bộ với các luật có liên quan khác; đồng thời, tăng cường quản lý chặt chẽ, hiệu quả các hoạt động đầu tư công và nguồn vốn đầu tư công cũng như tiếp tục khắc phục tình trạng đầu tư phân tán, dàn trải, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư theo đúng mục tiêu, định hướng của chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Luật Đầu tư công (sửa đổi) sẽ tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, bất cập hiện hành liên quan đến các quy định pháp luật về đầu tư công, góp phần đẩy nhanh tốc độ giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công gắn với việc đẩy mạnh phân cấp, trao quyền và tăng cường trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan trong quản lý hoạt động đầu tư công như: phân cấp điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án, phân cấp quyết định đầu tư dự án gắn với trách nhiệm của từng cấp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý sử dụng vốn nhà nước đối với toàn bộ quá trình đầu tư. 

Bên cạnh đó, Luật cũng tạo hành lang pháp lý nâng cao tính công khai, minh bạch trong quản lý đầu tư công gắn với tăng cường theo dõi, giám sát, thanh tra, kiểm tra các hoạt động đầu tư công, sử dụng nguồn vốn đầu tư công thông qua đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đầu tư công, gắn với quá trình xây dựng Chính phủ điện tử và tiến tới Chính phủ số, góp phần tích cực chống thất thoát, lãng phí…

Xin ông cho biết Luật Đầu tư công (sửa đổi) có những điểm gì khác biệt so với luật hiện hành?

Điểm mới đầu tiên có ý nghĩa rất lớn, đó là thống nhất được định nghĩa về nguồn vốn đầu tư công. Theo đó, Luật quy định 2 loại vốn đầu tư công, bao gồm vốn ngân sách nhà nước và vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư theo quy định của pháp luật.

Đây là một thay đổi rất quan trọng, dẫn tới thay đổi các quy trình, trình tự, thủ tục về lập, thẩm định, phê duyệt dự án và kế hoạch đầu tư công, giúp đơn giản hóa quy trình, không còn phân biệt giữa các loại nguồn vốn của ngân sách Nhà nước (trước đây có sự phân biệt giữa ngân sách Nhà nước, trái phiếu Chính phủ, công trái quốc gia, tín dụng đầu tư...).

Theo tôi, sự thay đổi này giúp xây dựng được quy trình riêng cho các dự án sử dụng vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư theo quy định của pháp luật theo hướng tăng cường phân cấp, tự chịu trách nhiệm của các đơn vị, cơ quan có nguồn vốn này nhưng vẫn đảm bảo được việc theo dõi, giám sát và tổng hợp báo cáo.

Thưa ông, khi Luật Đầu tư công (sửa đổi) đi vào cuộc sống sẽ tháo gỡ được những vướng mắc gì lớn nhất hiện nay?

Theo tôi, tháo gỡ vướng mắc lớn nhất trong quá trình thực hiện Luật Đầu tư công, đó là trình tự, thủ tục quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án, phân cấp thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn.

Luật Đầu tư công (sửa đổi) đã tập trung sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện trình tự, thủ tục, phân cấp thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án đầu tư công. Theo đó, đáng chú ý nhất là phân cấp triệt để quy trình thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn, đưa vấn đề này trở thành một nội dung của thẩm định báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư. Quy trình này sẽ do các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương thẩm định (trừ chương trình, dự án thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ) trên cơ sở tổng số vốn kế hoạch trung hạn của đơn vị mình được cấp có thẩm quyền phân bổ.

Bên cạnh đó, Luật Đầu tư công (sửa đổi) cũng đã xác định rõ một số nhiệm vụ và loại dự án không phải quyết định chủ trương đầu tư (Khoản 6 Điều 18), nhằm gỡ bỏ thủ tục mang tính hình thức, trùng lặp, qua đó tiết kiệm thời gian, chi phí chuẩn bị, phê duyệt và thực hiện các nhiệm vụ, dự án này nhưng vẫn bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công và mục tiêu thực hiện.

Đối với Luật Đầu tư công (sửa đổi), việc phân cấp thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư sẽ được thực hiện cụ thể như thế nào, thưa ông?

Luật Đầu tư công (sửa đổi) nêu rất rõ về việc phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư. Theo đó, vừa bảo đảm thẩm quyền của các cơ quan Quốc hội, Hội đồng nhân dân, vừa tăng tính chủ động, phù hợp với điều kiện thực tế của mỗi địa phương, xử lý được những tình huống phức tạp như dự án sử dụng nhiều nguồn vốn thuộc các cấp ngân sách khác nhau.

Với sửa đổi này, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A của địa phương sử dụng bất kỳ nguồn vốn nào (bao gồm cả hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách Trung ương).

Một sửa đổi quan trọng khác là phân định rõ được chức năng, thẩm quyền của các cơ quan liên quan đối với trình tự, thủ tục đề xuất chương trình, dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài, bảo đảm phù hợp với Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý nợ công, Luật Đầu tư công.

Bên cạnh đó, một trong những điểm quan trọng nhất của Luật Đầu tư công (sửa đổi), đó là đổi mới phương thức kế hoạch hóa nhằm đáp ứng tốt hơn đối với thực tiễn vận hành của nền kinh tế, khắc phục được vướng mắc lớn nhất về đầu tư công trước đây, đó là vấn đề “con gà, quả trứng” - nghĩa là vốn có trước hay dự án có trước.

Ví dụ như trước đây, muốn quyết định chủ trương đầu tư của một dự án, cần phải xác định được nguồn vốn và khả năng cân đối vốn. Tuy nhiên, muốn xác định được nguồn vốn và khả năng cân đối vốn phải căn cứ vào dự án. Như vậy là tạo ra một vòng luẩn quẩn và không có giải pháp “lối ra” để xử lý.

Luật Đầu tư công (sửa đổi) đã đưa ra phương án là phải có dự kiến kế hoạch nguồn vốn và khả năng cân đối vốn trước (tạm gọi là số kiểm tra) để từ đó có căn cứ pháp lý về nguồn vốn để các bộ, cơ quan, địa phương triển khai các thủ tục phê duyệt chủ trương đầu tư dự án.

Để nâng cao tính công khai, minh bạch trong quản lý đầu tư công, Luật Đầu tư công (sửa đổi) đã bổ sung những quy định nào thưa ông?

Trong Luật đã có những nội dung quy định rất rõ việc tăng cường theo dõi, giám sát, thanh tra, kiểm tra các hoạt động đầu tư công, sử dụng nguồn vốn đầu tư công thông qua đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đầu tư công, gắn với quá trình xây dựng Chính phủ điện tử và tiến tới Chính phủ số, góp phần tích cực vào việc chống thất thoát, lãng phí.

Với những điểm mới nêu trên, việc thực thi Luật Đầu tư công (sửa đổi) sẽ tạo thuận lợi hơn cho quá trình chuẩn bị dự án do đơn giản hóa thủ tục và phân cấp mạnh mẽ. Thực hiện Luật Đầu tư công (sửa đổi) cũng sẽ góp phần cải thiện tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công, vốn chậm trễ bao lâu nay. Các quy định mới tuy vẫn chặt chẽ để đảm bảo sử dụng hiệu quả từng đồng vốn đầu tư công quý giá, nhưng cũng tạo thuận lợi trong điều chỉnh kế hoạch để tăng tỷ lệ giải ngân, hạn chế kéo dài thời gian thực hiện...

Xin cám ơn ông!