Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi phát biểu tại lễ khai mạc “Tuần lễ Make in India” ở Mumbai năm 2016. Ảnh: AFP
Theo báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng, trong năm 2018 và 2019, ông Trump đã áp thuế cứng rắn đối với Trung Quốc để đáp trả điều mà ông gọi là các thoả thuận thương mại không công bằng với Mỹ. Động thái này nhận được phản ứng mạnh mẽ từ Bắc Kinh và châm ngòi cho cuộc chiến thương mại giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới.
Và trong khi nhiều doanh nghiệp rục rịch thảo luận về việc chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc như một biện pháp để tránh khỏi các rủi ro địa chính trị, thì đại dịch COVID-19 đã cho thấy những tác động tiêu cực của việc phụ thuộc quá mức vào chuỗi cung ứng của một quốc gia.
Ông Ashutosh Sharma, Giám đốc nghiên cứu của Công ty nghiên cứu thị trường Forrester, nhận định: “Những căng thẳng địa chính trị có thể không dẫn đến việc tổ chức lại chuỗi cung ứng này, nhưng đại dịch COVID-19 chắc chắn đã tạo ra tầm nhìn mới, ‘mồi thêm lửa’ cho quyết định này”.
“Gã” khổng lồ công nghệ Apple chính là minh chứng lớn nhất của việc phụ thuộc quá mức vào dây chuyền sản xuất của Trung Quốc. Sản lượng iPhone bị ảnh hưởng nặng nề khi Trung Quốc kiên trì theo đuổi chiến lược không khoan nhượng với COVID-19. Apple đang tăng tốc đẩy mạnh việc chuyển dây chuyền sản xuất ra khỏi Trung Quốc sang các nước châu Á khác. Nhưng rời đi đâu vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ.
Sau khi Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với việc vận chuyển thiết bị đến các nhà máy sản xuất chip của Trung Quốc vào tháng 10, đối với Foxconn – nhà cung cấp lớn của Apple – lựa chọn hàng đầu là Ấn Độ. Các nhà sản xuất chip khác cũng có lựa chọn tương tự.
Ông Julie Gerdeman, Giám đốc điều hành Nền tảng quản lý rủi ro chuỗi cung ứng Everstream, cho biết: “Ấn Độ có nguồn lao động dồi dào, lịch sử sản xuất lâu đời và sự hỗ trợ của chính phủ để thúc đẩy ngành công nghiệp và xuất khẩu. Bởi lẽ đó, nhiều chủ doanh nghiệp đang tìm hiểu xem liệu ngành sản xuất của Ấn Độ có phải là một giải pháp thay thế khả thi cho Trung Quốc hay không.”
Nhưng việc rời đi “nói dễ hơn làm”.
Ấn Độ không phải là nơi kinh doanh dễ dàng nhất
Một khu chợ ở New Delhi. Ảnh: AP
Là một nền kinh tế lớn với dân số trẻ, Ấn Độ có tiềm năng trở thành một cường quốc sản xuất. Tuy nhiên, quốc gia Nam Á này cũng nổi tiếng với nạn quan liêu.
“Ấn Độ không giống như những quốc gia mà các doanh nghiệp có thể đến, mở một cửa hàng mà không cần tuân thủ quá nhiều quy định”, ông Sharma, người có doanh nghiệp tại Ấn Độ cho biết.
Ấn Độ đứng ở vị trí thứ 63 trong danh sách 190 quốc gia được Ngân hàng Thế giới xếp hạng dựa trên mức độ kinh doanh thuận lợi vào năm 2019. Mặc dù vị trí này đã cải thiện hơn so với vị trí thứ 142 vào năm 2014, Ấn Độ vẫn đứng sau Trung Quốc, quốc gia đứng ở vị trí thứ 31 vào năm 2019. Năm 2019 là năm cuối cùng Ngân hàng Thế giới tổng hợp chỉ số này do bê bối gian lận dữ liệu.
Ngoài ra, theo ông Gerdeman, Trung Quốc có nhiều nhà máy sản xuất ở quy mô lớn, trong khi hầu hết các nhà máy ở Ấn Độ đều có quy mô vừa và nhỏ do các quy định ở nước này chỉ được thiết kế dành riêng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Thiếu liên kết
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (thứ ba từ trái sang) cùng cựu Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in (thứ hai từ trái sang) tại lễ khánh thành cơ sở sản xuất điện thoại thông minh Samsung Electronics ở Noida, Ấn Độ. Ảnh: Reuters
Kể từ khi nhậm chức vào năm 2014, Thủ tướng Modi đã nỗ lực thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đưa vốn FDI lên mức kỷ lục 83,6 tỷ USD trong năm tài chính vừa qua, theo dữ liệu của chính phủ.
“Ấn Độ chắc chắn có lợi thế về nhân khẩu học, về địa lý. Về cơ sở hạ tầng hiện có, phần lớn cũng đã được xây dựng trong vài năm qua. Rõ ràng quốc gia này có thể mở rộng quy mô, nhưng thứ mà Ấn Độ thiếu chính là sự liên kết”, ông Sharma nhận định.
Ông giải thích rằng Trung Quốc đã xây dựng dây chuyển sản xuất lớn đến mức hầu hết nguyên vật liệu cần thiết để tạo ra một sản phẩm đều có thể được cung cấp và mua trong nước. Điều này cho phép các công ty sản xuất với chi phí thấp trên quy mô lớn. Ngược lại, Ấn Độ chưa có khả năng này và phải mất nhiều năm để xây dựng.
“Chuỗi cung ứng đó cần có thời gian để xây dựng, vì ngay cả khi doanh nghiệp tìm được nguồn cung ứng trong nước, chất lượng ban đầu có thể không tốt, quy mô không cao. Song điều này vẫn có thể được thực hiện, nhưng cần có thời gian,” ông Sharma nói.
Nhiều công ty thận trọng
Công nhân kiểm tra thiết bị tại cơ sở sản xuất dược phẩm ở Visakhapatnam, Ấn Độ. Ảnh:Bloomberg
Các chuyên gia cho rằng các công ty khó có thể ồ ạt đổ xô đến Ấn Độ, giống như những gì đã diễn ra ở Trung Quốc sau minh chứng rủi ro khi phụ thuộc quá lớn vào chuỗi cung ứng của một đất nước.
Không chỉ Foxconn và Apple dốc toàn lực vào Trung Quốc đang chịu thiệt hại vì điều này. Thương hiệu đồ thể thao Nike của Mỹ, nhà sản xuất ô tô Nhật Bản Toyota và gã khổng lồ công nghệ Hàn Quốc Samsung đều nằm trong số nhiều công ty gặp vấn đề về chuỗi cung ứng kéo dài.
“Những công ty này đang tìm cách đa dạng hóa nguồn cung. Nếu nhìn vào Foxconn và Apple, họ đã chuyển một phần đáng kể hoạt động sản xuất sang Ấn Độ và tôi chắc chắn là sang các quốc gia khác, như Việt Nam và một số nơi khác. Từ việc phụ thuộc vào một quốc gia - như Trung Quốc, họ đang chuyển sang đa dạng hóa một vài địa điểm”, ông Sharma nói.
Điều này có nghĩa là các chuỗi cung ứng cũng sẽ phức tạp hơn, nhưng sẽ được đa dạng hóa tất cả từ các khâu nguyên liệu thô. Theo vị chuyên gia này, nếu các công ty có thể xây dựng hai hoặc ba chuỗi cung ứng tin cậy, họ vẫn sẽ có các nguồn cung thay thế ngay cả khi một địa điểm nào đó gặp rủi ro trong tương lai.