Cơ quan y tế ở Gaza thống kê số người Palestine thiệt mạng như thế nào

Trong bối cảnh xung đột, mạng viễn thông tại Gaza không ổn định, thường xuyên mất internet và điện. Các cuộc không kích phá hủy nhiều con đường, san phẳng các khu dân cư, làm chậm công tác cứu hộ. Bác sĩ thống kê trên sổ ghi chép trong nhà xác, các hành lang bệnh viện quá tải. Người dân chật vật tìm kiếm những thi thể bị mắc kẹt dưới đống đổ nát. Nhiều ngôi mộ tập thể được đào vội vàng. Sự hỗn loạn này làm tăng thêm khả năng xảy ra sai sót trong việc thống kê số người thương vong.

Tuy nhiên, cơ quan y tế tại Gaza do lực lượng Hamas kiểm soát vẫn tiếp tục kiểm đếm số lượng thương vong. Cơ quan này là nguồn chính thức duy nhất về thương vong ở Gaza.

Israel đã phong tỏa biên giới Gaza, cấm các nhà báo nước ngoài và nhân viên nhân đạo. Liên hợp quốc cùng các tổ chức và chuyên gia quốc tế khác, cũng như Chính quyền Palestine ở Bờ Tây đều nhận định cơ quan y tế Gaza từ lâu đã thực hiện nỗ lực thiện chí để thống kê số lượng người thiệt mạng trong những điều kiện khó khăn nhất.

Ông Michael Ryan thuộc Chương trình Sự kiện Y tế Khẩn cấp của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cho biết: “Con số có thể không hoàn toàn chính xác theo từng phút. Nhưng chúng phần lớn phản ánh mức độ tử vong và thương tích”.

Trong các lần giao tranh trước đây, con số cơ quan y tế Gaza đưa ra thường chịu sự giám sát của Liên hợp quốc và các cuộc điều tra độc lập.

Đã xảy ra nhiều tranh cãi liên quan đến con số thương vong trong các vụ tấn công. Một ví dụ là vụ nổ tại bệnh viện al-Ahli ở Thành phố Gaza vào giữa tháng 10. Trong một  tiếng đồng hồ đầu tiên sau khi vụ nổ xảy ra, cơ quan y tế Gaza cho biết có 500 người Palestine thiệt mạng, đến ngày hôm sau, cơ quan này giảm con số còn 471 người. Israel thì cáo buộc cơ quan y tế Gaza thổi phồng số liệu. Các cơ quan tình báo Mỹ thì ước tính có 100 - 300 người thiệt mạng, tuy nhiên không nêu rõ biện pháp họ thống kê.

Trung tá Richard Hecht, phát ngôn viên quân đội Israel, từng nói trong một cuộc họp báo: “Khi cơ quan y tế Hamas đưa ra những con số, hãy coi đó là một nhúm muối”. Nhưng ông liên tục từ chối đưa ra con số thương vong của người Palestine.

Vậy cơ quan y tế Gaza đã sử dụng phương pháp nào để thống kê số người Palestine tử vong kể từ khi xung đột nổ ra?

Nguồn tin được trích dẫn rộng rãi nhất về thương vong ở Gaza là người phát ngôn cơ quan Y tế Ashraf al-Qidra. Từ văn phòng tại bệnh viện Shifa ở thành phố Gaza, ông al-Qidra nhận dữ liệu liên tục từ mọi bệnh viện trong dải đất này. Ông Atef Alkahlout, Giám đốc Bệnh viện Indonesia ở Gaza cho biết: “Mọi người vào bệnh viện của chúng tôi đều được ghi lại. Đó là một ưu tiên”. Ban quản lý bệnh viện Shifa cho biết họ lưu giữ hồ sơ về từng người bị thương nhập viện cũng như các thi thể được đưa đến nhà xác. Họ nhập dữ liệu này vào một hệ thống máy tính được chia sẻ với ông al-Qidra và các đồng nghiệp.

Theo ảnh chụp màn hình mà Giám đốc bệnh viện Shifa gửi cho hãng thông tấn AP (Mỹ), hệ thống này trông giống như một bảng tính được mã hóa màu, chia thành các danh mục: họ tên, số căn cước, ngày nhập viện, loại thương tích, tình trạng.

Ông al-Qidra thừa nhận: “Không phải lúc nào cũng có tên”. Ông và các đồng nghiệp phải đối mặt với tình trạng gián đoạn công việc do kết nối không ổn định nhưng họ đã gọi để kiểm tra kỹ các con số.

Cơ quan y tế Gaza cũng thu thập dữ liệu từ các nguồn khác, bao gồm cả Hội Trăng lưỡi liềm Đỏ Palestine. Cơ quan này công bố thông tin cập nhật về thương vong vài giờ một lần, cung cấp số người tử vong và bị thương phân loại theo nam, nữ và trẻ vị thành niên.

Dưới đây là video về khói bốc lên sau cuộc không kích của quân đội Israel gần bệnh viện Indonesia tại Gaza ngày 8/11 (nguồn: AFP)

Vào ngày 27/10, trước những nghi ngờ của Mỹ về số liệu, cơ quan y tế Gaza đã công bố một báo cáo dài 212 trang liệt kê tất cả những người Palestine thiệt mạng trong cuộc xung đột tính đến nay, bao gồm tên, số căn cước công dân, độ tuổi và giới tính. Một bản sao của báo cáo được chia sẻ với AP nêu tên 6.747 người Palestine và cho biết thêm 281 thi thể vẫn chưa được xác định danh tính.

Cơ quan này không nêu nguyên nhân người Palestine thiệt mạng, dù là do các cuộc không kích và pháo kích của Israel hay lý do khác. Mô tả áp dụng với tất cả những người thương vong đều là nạn nhân của Israel.

Trong các cuộc giao tranh đẫm máu giữa Israel và Hamas, các cơ quan của Liên hợp quốc đã trích dẫn thống kê của cơ quan y tế Gaza về số người chết trong các báo cáo. Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế và Trăng lưỡi liềm đỏ Palestine cũng sử dụng các con số này.

Sau xung đột, Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên hợp quốc (OCHA) công bố số người chết cuối cùng dựa trên nghiên cứu của chính họ về hồ sơ y tế. Trong mọi trường hợp, số liệu của Liên hợp quốc phần lớn phù hợp với số liệu của cơ quan Y tế Gaza, chỉ có những khác biệt nhỏ.

Trong xung đột năm 2008, cơ quan y tế Gaza báo cáo có 1.440 người Palestine thiệt mạng; Liên hợp quốc đưa ra con số là 1.385. Trong xung đột năm 2014, cơ quan y tế Gaza báo cáo 2.310 người Palestine thiệt mạng; Liên hợp quốc thông báo có 2.251 trường hợp tử vong. Đến xung đột năm 2021, cơ quan y tế Gaza báo cáo 260 người Palestine thiệt mạng; Liên hợp quốc cho biết có 256 người.

Báo cáo của Israel về thương vong của người Palestine cũng gần bằng số liệu của cơ quan y tế Gaza. Chẳng hạn, Bộ Ngoại giao Israel cho biết cuộc xung đột 2014 đã giết chết 2.125 người Palestine - chỉ thấp hơn một chút so với con số của cơ quan y tế Gaza.