Xe tăng Israel tiến sâu vào trong Dải Gaza, ngày 31/10/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo ba nguồn tin trong khu vực, Israel đã thông báo về kế hoạch lập vùng đệm trên với các nước láng giềng Ai Cập và Jordan, cùng Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE).
Họ cũng nói rằng Saudi Arabia - quốc gia không có quan hệ với Israel và đã tạm dừng quá trình bình thường hóa do Mỹ làm trung gian sau khi chiến tranh Gaza bùng phát vào ngày 7/10 - cũng đã được thông báo. Các nguồn tin không cho biết làm thế nào thông tin này đến được Riyadh, nơi không có kênh liên lạc trực tiếp nào với Tel Aviv. Các nguồn tin cho biết, Thổ Nhĩ Kỳ dù không thuộc thế giới Arab nhưng cũng đã nhận được thông báo.
Sáng kiến này không chỉ ra dấu hiệu kết thúc đối với cuộc tấn công của Israel - vốn được nối lại vào hôm 1/12 sau 7 ngày ngừng bắn - nhưng cho thấy Israel đang vươn ra ngoài các quốc gia hòa giải Arab lâu đời, như Ai Cập hay Qatar, khi nước này tìm cách định hình Gaza thời hậu chiến.
Không quốc gia Arab nào tỏ ra sẵn sàng giám sát hoặc quản lý Gaza trong tương lai. Hầu hết đều lên án cuộc tấn công trả đũa của Israel khiến hơn 15.000 người thiệt mạng và san bằng nhiều khu vực đô thị của Gaza. Trong khi đó, phong trào Hamas của Palestine đã giết chết hơn 1.200 người trong vụ đột kích xuyên biên giới Israel ngày 7/10 và bắt giữ khoảng 240 con tin.
Một quan chức an ninh khu vực cấp cao cho biết: “Israel muốn xây dựng vùng đệm ở giữa Gaza và Israel, trải dài từ Bắc tới Nam để ngăn chặn Hamas hoặc các nhóm khác xâm nhập hoặc tấn công Israel.
Chính phủ Ai Cập, Saudi, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ hiện chưa phản hồi yêu cầu bình luận về thông tin trên. Các quan chức Jordan cũng vậy.
Mặc dù không trả lời trực tiếp khi được hỏi liệu Abu Dhabi có được thông báo về kế hoạch vùng đệm hay không, một quan chức UAE cho biết quốc gia này sẽ ủng hộ mọi thỏa thuận hậu chiến trong tương lai nếu được tất cả các bên liên quan đồng ý nhằm đạt được sự ổn định và một nhà nước Palestine.
Khi được hỏi về kế hoạch cho vùng đệm, ông Ophir Falk, cố vấn chính sách đối ngoại của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, nói với Reuters: "Kế hoạch này chi tiết hơn thế. Nó dựa trên quy trình ba cấp độ thời hậu Hamas”.
Nêu rõ quan điểm của chính phủ Israel, ông Falk cho biết ba cấp độ liên quan đến việc tiêu diệt Hamas, phi quân sự hóa Gaza và phi cực đoan hoá trong khu vực. Cố vấn này nói: “Vùng đệm có thể là một phần của quá trình phi quân sự hóa”.
Các quốc gia Arab đã bác bỏ mục tiêu xóa sổ Hamas của Israel, với lập luận rằng Hamas không phải lực lượng có thể bị đánh bại.
Trong quá khứ, Israel từng đề xuất về việc cân nhắc về một vùng đệm bên trong Gaza, song đã rút quân khỏi vùng đất này vào năm 2005. Nhưng Tel Aviv đang trình bày về kế hoạch này với các nước Arab như một phần kế hoạch bảo đảm an ninh cho Gaza.
Jordan, Ai Cập và các quốc gia Arab khác đã lên tiếng lo ngại rằng Israel muốn ép buộc người Palestine ra khỏi Gaza, lặp lại hành động chiếm đất đai khi Israel được thành lập vào năm 1948. Tuy nhiên, chính phủ Israel đã liên tục phủ nhận mục đích đó.
Một nguồn tin an ninh cấp cao của Israel cho biết ý tưởng về vùng đệm đang được xem xét và hiện vẫn chưa rõ độ sâu của vùng này là bao nhiêu, ví dụ như 1km hay 2km.
Bất kỳ hoạt động xâm lấn nào vào dải đất có tổng chiều dài khoảng 40km này đều sẽ nhồi nhét 2,3 triệu người vào một khu vực chật hẹp hơn.
Tại Washington, một quan chức Israel cho biết vùng đệm an ninh ở phía biên giới Gaza là nhằm ngăn chặn Hamas tập trung năng lực quân sự gần biên giới và gây bất ngờ cho Israel một lần nữa.
Một quan chức giấu tên khác nói: “Đó là một biện pháp an ninh, không phải biện pháp chính trị. Chúng tôi không có ý định ở lại phía biên giới Gaza”.
Xe quân sự Israel được triển khai ở khu vực phía Bắc nước này, giáp Liban ngày 15/10/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Cho đến nay, Ai Cập (quốc gia Arab đầu tiên ký thỏa thuận hòa bình với Israel) và Qatar (quốc gia không có quan hệ chính thức nhưng vẫn mở các kênh liên lạc) là trung tâm của các cuộc đàm phán hòa giải với Israel, tập trung vào việc trao đổi con tin giữa Israel và Hamas.
Hai nguồn tin an ninh Ai Cập cho biết Israel đã nêu đề xuất trên trong các cuộc đàm phán hòa giải với Ai Cập và Qatar về vấn đề giải giáp miền Bắc Gaza và thiết lập vùng đệm ở phía Bắc Gaza với sự giám sát của quốc tế.
Các nguồn tin cho biết một số quốc gia Arab đã phản đối điều này. Cho dù không bị phản đối thì việc xây dựng hàng rào an ninh giữa hai bên vẫn sẽ gây bất đồng về vị trí của nó.
Một số nhân vật ở Ai Cập cho biết Israel đã nói trong một cuộc họp ở Cairo vào tháng 11 rằng các nhà lãnh đạo Hamas nên bị xét xử trên phạm vi quốc tế để đổi lấy lệnh ngừng bắn hoàn toàn. Trong khi đó, các nhà hòa giải cho biết vấn đề này nên được hoãn lại cho đến sau khi chiến tranh kết thúc để tránh làm chệch hướng các cuộc đàm phán về việc thả con tin.
Một nguồn tin trong Văn phòng Thủ tướng Israel nói thêm: "Nội các chiến tranh của ông Netanyahu đã xác định các nhiệm vụ chiến tranh: tiêu diệt Hamas và đưa tất cả con tin trở về nhà, và chúng tôi sẽ tiếp tục cho đến khi hoàn thành nhiệm vụ".
Các nguồn tin trong khu vực đã so sánh kế hoạch vùng đệm Gaza với “vùng an ninh” mà Israel từng có ở miền Nam Liban. Israel đã rút khỏi khu vực sâu khoảng 15km đó vào năm 2000, sau nhiều năm giao tranh với phong trào Hezbollah.
Tuy nhiên, ông Mohammad Dahlan, cựu giám đốc an ninh của Gaza, người đã bị đuổi khỏi vùng đất này khi Hamas nắm quyền kiểm soát năm 2007, cho biết kế hoạch vùng đệm của Israel là phi thực tế và sẽ không bảo vệ được lực lượng Israel.