'Phát súng lệnh' bầu cử Mỹ ở Iowa quan trọng đến mức nào

Kể từ năm 1972, bang Iowa ở miền Trung Tây Mỹ là bang đầu tiên tổ chức họp kín (caucus), sự kiện đóng vai trò như một phép thử báo hiệu các ứng cử viên sẽ thể hiện như thế nào sau đó trong quá trình vận động tranh cử.

Điều gì xảy ra tại cuộc họp kín ở Iowa?

Có thể còn 9 tháng nữa mới tới Ngày Bầu cử, nhưng cuộc đua bầu cử tổng thống Mỹ đã thực sự bắt đầu. “Phát súng lệnh” chính là cuộc họp kín bắt đầu tại bang Iowa vào tối 15/1 (theo giờ địa phương).

Với việc Đảng Dân chủ không bỏ phiếu trực tiếp tại cuộc họp kín ở Iowa lần này, và việc cựu Tổng thống Donald Trump đang vướng nhiều rắc rối pháp lý, thì thủ tục năm nay có thể không đơn giản.

Cuộc bầu cử Mỹ 2024 bắt đầu bằng các cuộc bầu cử sơ bộ (primaries) và họp kín (caucus) - hai cách mà Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa bắt đầu quá trình đề cử một ứng cử viên tổng thống của đảng.

Đại đa số các bang tổ chức bầu cử sơ bộ, nhưng Iowa và một số bang khác theo truyền thống của Đảng Cộng hòa lại chọn tổ chức các cuộc họp kín.

Trong khi các cuộc bầu cử sơ bộ cũng giống như các cuộc bầu cử nhỏ, theo đó các đảng viên có thể bỏ phiếu vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày hoặc đôi khi qua đường bưu điện, thì các cuộc họp kín phải có sự tham dự trực tiếp.

Ngoài ra, các cuộc bầu cử sơ bộ do chính quyền điều hành trong khi các cuộc họp kín do chính các đảng tổ chức. Họp kín diễn ra ở cấp khu vực, quận và tiểu bang, ở những nơi như trường học, nhà thờ và trung tâm cộng đồng.

Những người tham dự lắng nghe các bài phát biểu của từng ứng cử viên tiềm năng, được đưa ra bởi người đại diện chiến dịch của họ. Những người đi họp kín sau đó bỏ phiếu cho ứng cử viên ưa thích của họ và những lá phiếu này sẽ được kiểm đếm trong vài giờ.

Các cuộc bầu cử sơ bộ và họp kín có thể tổ chức mở hoặc kín, nhưng trong đó bầu cử sơ bộ cho phép bất kỳ ai tham gia, còn họp kín chỉ giới hạn đối với các cử tri đã đăng ký theo đảng.

Kết quả của cuộc họp kín hoặc bầu cử sơ bộ sẽ quyết định số lượng đại biểu mà mỗi ứng cử viên sẽ đại diện cho họ tại đại hội toàn quốc của đảng vào mùa hè. Tại đại hội này, ứng cử viên có nhiều đại biểu nhất sẽ trở thành ứng cử viên tổng thống của đảng, nhưng nếu không có người chiến thắng rõ ràng ở cấp sơ bộ hoặc họp kín thì các đại biểu sẽ bỏ phiếu lại.

Tại sao Iowa luôn đi đầu tiên?

Iowa từ lâu đã là một bang có truyền thống ủng hộ Đảng Cộng hòa, với thống đốc hiện tại, các đại diện Hạ viện và thượng nghị sĩ đều thuộc Đảng Cộng hòa.

Nhưng từ những năm 1950, đảng Dân chủ đã hiện diện nhiều hơn ở đó. Với ảnh hưởng ngày càng tăng của các công đoàn, đã xuất hiện lời kêu gọi các thành phố của bang có được đại diện chính trị tốt hơn, phù hợp hơn với các khu vực nông thôn.

Vào năm 1968, các đảng viên Đảng Dân chủ ở Iowa đã yêu cầu cải cách hệ thống họp kín cấp bang - để chuyển quyền lực khỏi các ông chủ đảng và trao nhiều hơn nữa vào tay các nhà hoạt động cơ sở.

Điều này chứng kiến các quy ước riêng biệt được tạo ra ở cấp tiểu bang và cấp quận, làm kéo dài quá trình họp kín và có nghĩa là toàn bộ sự kiện phải bắt đầu sớm hơn.

Vì thế, kể từ năm 1972, Iowa là bang tổ chức họp kín đầu tiên trên toàn quốc.

Tại sao họp kín ở Iowa lại trở nên quan trọng như vậy?

Trạng thái "đầu tiên trên toàn quốc" của Iowa có nghĩa là nó thường đóng vai trò như một chỉ số hiệu suất ban đầu cho các ứng cử viên được đề cử.

Jim McCormick, giáo sư danh dự về chính trị Mỹ và chính sách đối ngoại của Mỹ tại trường Đại học bang Iowa, cho biết: “Kết quả ở Iowa gửi tín hiệu đến phần còn lại của đất nước vị thế của từng ứng cử viên và liệu họ có thực sự có cơ hội tiếp tục hay không”. 

Điều này đã được thể hiện ngay trong năm đầu tiên, khi thượng nghị sĩ George McGovern của Nam Dakota nhận ra Iowa sẽ là bang đầu tiên và thực hiện một nỗ lực đặc biệt ở đó giúp ông giành được đề cử cho Đảng Dân chủ.

Trước cuộc bầu cử tiếp theo vào năm 1976, nhóm vận động tranh cử của Jimmy Carter đã tập trung vào Iowa, nơi được truyền thông toàn quốc đưa tin và cuối cùng đã giúp đưa ông vào Nhà Trắng.

Kể từ đó trở đi, mọi tổng thống Mỹ, ngoại trừ ông Bill Clinton năm 1992 và Joe Biden năm 2020, đều lọt vào top ba của sự kiện họp kín ở Iowa. Ông Barack Obama ghi nhận chiến thắng ở đó với cuộc bầu cử tổng thống năm 2008.

Nhưng về mặt lịch sử, việc đứng đầu trong cuộc họp kín Iowa không đảm bảo sẽ giành được đề cử của đảng, đặc biệt là trong số các đảng viên Cộng hòa. Chỉ có ba lần người chiến thắng trong cuộc họp kín ở Iowa giành được đề cử của Đảng Cộng hòa.

Iowa có tỷ lệ người da trắng và người già cao hơn nhiều bang khác, vì vậy, bất chấp nỗ lực của các nhóm vận động, kết quả ở đó vẫn có thể gây bối rối. Bên cạnh đó, thời tiết xấu vào tháng 1 và thời điểm diễn ra sự kiện cũng có thể dẫn đến tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu thấp. Chỉ có 30% đảng viên Đảng Cộng hòa đã đăng ký tham gia họp kín tại Iowa vào năm 2016.

Giáo sư McCormick lập luận: “Các nhà quan sát quốc tế có xu hướng nhìn vào New York, Washington, D.C., và Los Angeles để xem nước Mỹ thực sự là gì. Nhưng Iowa thực chất phản ánh nhiều hơn các giá trị của vùng Trung Mỹ. Vì vậy, ngay cả với nhân khẩu học và các nhóm dân tộc thiểu số tương đối nhỏ, thông điệp đưa ra từ [họp kín] Iowa vẫn mang tính hệ quả."

Để đạt được hiệu quả đó, cuộc họp kín ở Iowa đã liên tục thành công trong việc loại những ứng cử viên yếu khỏi cuộc đua chung.

Điều gì đang xảy ra trong năm nay?

Mặc dù cả hai đảng đều tổ chức cuộc họp kín tại Iowa vào 15/1, nhưng sự kiện này chỉ quan trọng với đảng Cộng hòa trong năm nay.

Vào năm 2020, cuộc họp kín của Đảng Dân chủ ở Iowa đã gặp phải các vấn đề kỹ thuật, chủ yếu xoay quanh một ứng dụng mới và không tìm được người chiến thắng rõ ràng. Kết quả phải được xem xét lại và hàng loạt sai lầm đã dẫn đến việc chủ tịch đảng cấp bang Troy Price phải từ chức.

Do đó, cuộc họp kín của đảng Dân chủ năm nay sẽ không bao gồm phiếu bầu trực tiếp của ứng cử viên. Sự kiện này của đảng Dân chủ sẽ diễn ra thông qua bỏ phiếu qua đường bưu điện bắt đầu từ ngày 12/1 và kết thúc vào 5/3.

Tổng thống đương nhiệm Joe Biden được coi là không có đối thủ, vượt xa các ứng cử viên lớn khác, Dean Phillips và Marianne Williamson, trong các cuộc thăm dò.

Trong khi đó, đảng Cộng hòa sẽ bỏ phiếu cho ứng cử viên ưa thích của họ vào lúc 19h00 ngày 15/1, và chỉ những đảng viên đã đăng ký và những người từ 18 tuổi trở lên mới được phép tham gia tại các điểm bầu cử địa phương.

Như truyền thống từ những năm 1980, việc bỏ phiếu tại Iowa sẽ được tiến hành kín.

Dự báo nhiệt độ là -19 độ C tại Iowa vào ngày 15/1, có khả năng khiến nhiều người trong số 600.000 đảng viên Đảng Cộng hòa đã đăng ký của bang này không tới bỏ phiếu, đặc biệt là ở khu vực nông thôn.

Ai đang tranh cử và vị thế của cựu Tổng thống Trump?

Bất chấp nhiều cuộc chiến pháp lý đang diễn ra, ông Donald Trump vẫn đang thống trị các cuộc thăm dò.

Ron DeSantis từ lâu được cho là đối thủ cạnh tranh chính của ông, nhưng cựu đại sứ Liên hợp quốc Nikki Haley hiện đã vượt qua thống đốc bang Florida trong cuộc bỏ phiếu thăm dò.

Theo Giáo sư McCormick, màn thể hiện của ông Trump ở Iowa có khả năng quyết định liệu một trong hai người còn lại có cơ hội đánh bại ông trong vòng đề cử hay không.

Ông nói: “Do ông Trump đang dẫn trước rất xa, đây sẽ là một tín hiệu quan trọng cho các bang khác về việc liệu thực sự có cơ hội ngăn cản việc ông ấy được đề cử hay không”.

Ông McCormick nói thêm, mặc dù bà Haley dường như đã vượt trội hơn ông DeSantis trong các cuộc tranh luận ở Iowa, nhưng thành công của bà trong cuộc họp kín sẽ phụ thuộc vào việc nhóm vận động tranh cử của bà được tổ chức tốt như thế nào trên toàn tiểu bang.

Trong khi đó, ông Trump đã bỏ qua các cuộc tranh luận và thay vào đó tham gia một sự kiện tại tòa thị chính của Fox News.

Cùng với nền kinh tế, các vấn đề mà người tham gia họp kín sẽ tập trung vào bao gồm luật tiểu bang gần đây được thông qua về quyền chuyển giới và quyền phá thai, cùng với xuất khẩu nông sản.

Vậy cuộc họp kín ở Iowa năm nay có thực sự đáng chú ý không?

Câu trả lời ngắn gọn là có.

Giáo sư McCormick nhấn mạnh: “Nếu ông Trump dẫn trước rất lớn ở Iowa, thì đó sẽ được coi là một dấu hiệu rất tốt rằng ông ấy sẽ nhận được đề cử. Nhưng nếu Trump không nhận được ít nhất 50% phiếu bầu - và Haley hoặc DeSantis tiến gần đến, ngay cả trong khoảng cách 10 điểm, chúng ta có thể đang xem xét một câu chuyện khác."

Nhưng ngoài việc được đề cử, tương lai bầu cử của ông Trump vẫn chưa chắc chắn, ông McCormick nói thêm. "Chiến dịch tranh cử của ông Biden đã chỉ ra rằng họ sẽ tập trung vào tính cách của ông Trump hơn là nhiều vấn đề quốc gia. Vì vậy, ông ấy sẽ gặp khó khăn ngay cả khi được đề cử."

Trong khi những nỗ lực của các bang như Georgia và Maine nhằm cấm ông Trump tranh cử có khả năng bị Tòa án Tối cao Mỹ bác bỏ, vẫn chưa rõ liệu các vụ kiện khác có ngăn cản ông trở lại Nhà Trắng hay không.

Nhưng nếu chiến thắng ở Iowa giúp ông Trump đảm bảo được đề cử, lượng người ủng hộ ông vẫn rất lớn, điều đó có nghĩa là cuộc họp kín vào 15/1 có thể sẽ có tác động vượt xa ngoài nước Mỹ.