Dịch COVID-19 đang tác động lớn đến doanh nghiệp, người lao động do cắt giảm sản xuất, lao động nghỉ việc, nghỉ luân phiên. Do đó, các Bộ ngành hữu quan đang triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ, giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp, người lao động.

Doanh nghiệp gặp khó, người thất nghiệp gia tăng

Tổng Giám đốc Công ty TNHH Viglacera Glasskote Nguyễn Việt Dũng cho biết: Đơn vị chuyên cắt, lắp ráp kính cho công trình xây dựng nên khi xảy ra dịch COVID-19, toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh gần như bị tê liệt, bởi vì khách hàng là giới bất động sản và vật liệu xây dựng gần như “ngủ đông”. Tình trạng này nếu còn kéo dài thì hoạt động của công ty bị đình trệ, dẫn đến nguy cơ đóng cửa và sa thải nhân viên.

“Trước đây, thời kỳ cao điểm, công ty có gần 70 nhân viên, thậm chí, những đợt cao điểm thi công các công trình, công ty còn phải thuê nhân viên ngoài. Nhưng từ đầu năm đến nay, lượng nhân viên của công ty phải nghỉ luân phiên, cắt giảm tương đối các bộ phận sản xuất, lắp đặt, thiết kế, kinh doanh. Mục tiêu của chúng tôi bây giờ là đi thu hồi công nợ, còn những đơn hàng mới hạn chế”, ông Dũng cho biết.

“Chủ trương của Nhà nước, Chính phủ và đặc biệt là của bảo hiểm xã hội (BHXH) về giãn đóng BHXH từ nay đến cuối năm thì đơn vị đánh giá cao, thể hiện hỗ trợ của Chính phủ hỗ trợ doanh nghiệp đang khó khăn. Việc tạm hoãn đóng, giãn đóng BHXH tạo điều kiện cho doanh nghiệp cũng bớt được những khó khăn về dòng tiền. Doanh nghiệp có dòng tiền để một phần trả lương cho người loa động, một phần trang trải các chi phí thiết yếu hàng ngày của công ty. Bên cạnh đó, doanh nghiệp mong muốn, ngoài chính sách này thì ngành thuế cũng vào cuộc, thêm cả bên ngân hàng… Rất mong Chính phủ có những gói cứu trợ để hỗ trợ doanh nghiệp thời điểm này”, ông Nguyễn Việt Dũng cho biết thêm.

Còn theo ông Lại Văn Quân, Công ty du lịch Tam sắc: Hiện đơn vị dừng hoạt động, chỉ làm việc online về dự kiến sản phẩm thời gian tới. Tình trạng này cũng chung của lĩnh vực du lịch “cơ bản” đang đóng băng. Một số doanh nghiệp chỉ có trưởng bộ phận đi làm và cho nghỉ luân phiên. Hết dịch mới tính tiếp.

Đến Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội thời điểm này có thể nhận thấy lao động đến đăng ký nhận bảo hiểm thất nghiệp có dấu hiệu gia tăng. Anh Lê Văn Sơn, quê Phú Thọ cho biết: "Công ty ngừng hoạt động nên lao động thủ công được nghỉ việc luân phiên. Do gia đình có việc, nên tôi xin nghỉ và đến làm thủ tục để lĩnh bảo hiểm thất nghiệp. Hết dịch, tôi sẽ quay lại làm việc...".

Ông Tạ Văn Thảo, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm TP Hà Nội chia sẻ, trong 2 tháng đầu năm, số người đến làm thủ tục nhận bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là hơn 7.000 người; trong quý I/2020, có khoảng 12.000 người đến làm thủ tục nhận BHTN, tăng hơn 5% so với cùng kỳ năm trước. Để hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động, đơn vị giải quyết nhanh nhất thủ tục cho người lao động đến làm thủ tục, tránh tập trung đông người. “Thời gian tới, với những đơn vị nào có hơn 200 lao động nghỉ việc, nếu có nhu cầu, Trung tâm sẽ cử cán bộ đến tận nơi để giải quyết”, ông Tạ Văn Thảo nói.

Theo số liệu thống kê của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) trong tháng 2 vừa qua, đã có 47.164 người nộp hồ sơ hưởng bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), tăng 59,2% so với tháng 1/2020 (29.839 người) và tăng 70% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong tháng 2/2020, khoảng 10% doanh nghiệp phải cắt giảm quy mô sản xuất. Đặc biệt, chỉ 2 tuần đầu tháng 3, khi dịch COVID-19 có diễn biến phức tạp, trên 15% doanh nghiệp cắt giảm quy mô sản xuất.

Theo báo cáo này, các doanh nghiệp thực hiện cắt giảm quy mô sản xuất tập trung vào ngành dệt may với gần 2,8 triệu lao động đang làm việc, nhiều doanh nghiệp đã phải áp dụng các biện pháp giãn ca, không làm thêm giờ.

Tiếp đó là các doanh nghiệp dịch vụ vận tải hàng không, vận tải đường sắt, đường bộ, hoạt động dịch vụ hỗ trợ cho vận tải, với gần 500.000 lao động đang làm việc, trong đó vận tải hàng không thực hiện cắt giảm lương từ 20 - 40% tùy vào từng vị trí, chưa sa thải nhân viên, nhưng đang áp dụng biện pháp cho nghỉ luân phiên để tiến tới giảm lương.

Đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch, dịch vụ lưu trú và ăn uống, có trên 500.000 lao động đang làm việc cũng gặp nhiều khó khăn. Các doanh nghiệp gặp khó khăn về vốn vay, lãi xuất ngân hàng và gánh nặng chi phí tiền thuê mặt bằng bắt buộc phải ngừng hoạt động nhưng hầu hết các doanh nghiệp thỏa thuận với người lao động thực hiện cắt giảm lương, giãn ca hoặc cho nhân viên nghỉ không lương để người lao động có thể quay trở lại làm việc ngay sau khi phục hồi kinh doanh…

“Cũng do ảnh hưởng của dịch, dẫn đến doanh nghiệp tạm dừng hoạt động, cắt giảm nhân sự nên số lượng người lao động thất nghiệp tăng cao”, Bộ LĐ-TB&XH nhận định.

Gỡ khó cho doanh nghiệp

Trước những khó khăn của doanh nghiệp, người lao động, thực hiện chỉ thị của Thủ tướng, Bộ LĐ-TB&XH đã có đề án với 6 nhóm chính sách nhằm hỗ trợ cho doanh nghiệp và người lao động.

Cụ thể, nhóm giải pháp thứ nhất là chính sách BHXH. Bộ đề xuất tạm dừng đóng quỹ bảo hiểm hưu trí, tử tuất. Trước mắt, tập trung hai nhóm đối tượng cụ thể là người lao động bị ngừng việc, thôi việc và đối tượng thứ hai là doanh nghiệp có trên 50% lao động phải nghỉ việc, giãn việc, doanh nghiệp bị ảnh hưởng do COVID-19 từ 50% trở lên.

Clip Bộ trưởng Đào Ngọc Dung trả lời về chương trình hỗ trợ về BHXH cho doanh nghiệp, người lao động:

"Trong điều kiện hiện nay, Bộ đề xuất với Chính phủ và Thường vụ Quốc hội mở rộng đối tượng này theo hướng không chỉ phần trăm số lượng lao động bị ảnh hưởng. Theo đó, sẽ không khống chế tỉ lệ 50% đối với doanh nghiệp mà việc này áp dụng cho mọi doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp bị ảnh hưởng 10% chứ không riêng doanh nghiệp bị ảnh hưởng 50%. Thời hạn áp dụng tạm dừng đóng BHXH theo chúng tôi là từ tháng 3 đến hết tháng 12/2020", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung giải thích.

Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, với tác động, đề xuất như trên, ước tính sẽ có khoảng 1,5 triệu đến 3 triệu người được hưởng lợi từ chính sách này; và 150.000 - 200.000 doanh nghiệp với kinh phí từ 25.000 - 49.000 tỉ đồng.

Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH cũng cho biết quan điểm của Bộ là tạo điều kiện cho tất cả các doanh nghiệp, người lao động được tạm dừng đóng bảo hiểm thất nghiệp từ tháng 3 đến hết tháng 12/2020. "Đây là chủ trương rất lớn, chúng ta có khoảng 10,4 triệu người tham gia bảo hiểm thất nghiệp, như vậy số tiền tạm ngừng đóng là 12.800 tỉ đồng."

Do đó, nhóm giải pháp thứ hai là tập trung miễn đóng hoàn toàn bảo hiểm thất nghiệp cho người bị mất việc, ngừng việc do tác động của COVID-19, thời gian tính toán cũng từ tháng 3 đến hết tháng 12/2020.

Nhóm giải pháp thứ ba, có thể nói đây là thời cơ để sử dụng kết dư của quỹ bảo hiểm thất nghiệp. Quỹ này sẽ sử dụng cho việc đào tạo, nâng cao trình độ, kỹ năng, tay nghề của người lao động; hỗ trợ cho doanh nghiệp và người lao động để giữ chân người lao động, đồng thời đào tạo nâng cao trình độ nghiệp vụ, để khi tình hình ổn định thì người lao động quay trở lại làm việc.

Nhóm giải pháp thứ tư, hỗ trợ doanh nghiệp khó khăn, tập trung hai việc: Doanh nghiệp được hỗ trợ tiền để trả lương trong trường hợp người lao động ngừng việc tạm thời, mục tiêu là để giữ chân người lao động, tạo điều kiện để doanh nghiệp ổn định. Việc thứ hai có tính chất dài hơi hơn là đề xuất nhà nước cho doanh nghiệp vay để trả lương, bảo hiểm, chi trợ cấp cho người lao động trong trường hợp mà người lao động phải thôi việc, mất việc. Ở đây, nhà nước hỗ trợ cho vay nhưng không tính lãi, khi doanh nghiệp ổn định trở lại thì doanh nghiệp có trách nhiệm trả lại số tiền này.

Nhóm giải pháp thứ năm là chính sách tín dụng với người lao động, doanh nghiệp vừa và nhỏ, tổ hợp tác, hợp tác xã... Đây là chính sách đề nghị cho các loại hình này được vay vốn sản xuất, phục hồi sản xuất, hỗ trợ tìm nguyên liệu, vật liệu phụ liệu mới để tiếp tục tái tạo sản xuất, với lãi suất bằng 50% lãi suất cho vay đối với hộ nghèo, tức vào khoảng 3,96%.

Cuối cùng, nhóm giải pháp thứ sáu theo đề xuất của nhiều nghiệp đoàn, tập đoàn, Bộ LĐ-TB&XH đã bàn với Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam có chính sách tạm hoãn đóng quỹ công đoàn cho các doanh nghiệp theo lộ trình phù hợp trong từng giai đoạn.

Dùng một phần Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp để hỗ trợ doanh nghiệp đào tạo lại lao động

Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội cho biết: Hiện nay dù chưa có những thống kê cụ thể về số người thất nghiệp do ảnh hưởng dịch COVID19, nhưng những con số về doanh nghiệp phá sản, tạm ngưng hoạt động cũng phần nào cho thấy ảnh hưởng của nó đến thị trường lao động.

Do tác động của dịch COVID-19, một số doanh nghiệp phải đóng cửa, hoặc tạm dừng hoạt động dẫn đến thất nghiệp hoặc thất nghiệp tạm thời, chính vì vậy, chúng ta cần rà soát, thống kê và kịp thời chi trả Bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động bị thất nghiệp để họ có thể bảo đảm được cuộc sống hàng ngày và có thể được đào tạo, nâng cao tay nghề hoặc có thể chuyển sang ngành nghề khác, duy trì được thu nhập. Đây là vấn đề hết sức quan trọng vì nếu không, người lao động sẽ dễ bị khó khăn kép khi vừa phải chống đỡ với dịch bệnh COVID-19 vừa chống đỡ với việc không có thu nhập, dẫn tới không bảo đảm được cuộc sống của bản thân và gia đình.

Đối với các doanh nghiệp hiện đang phải tạm dừng sản xuất do thiếu nguyên liệu, do không xuất khẩu được hàng hóa thì có thể tranh thủ thời gian này tổ chức đào tạo, đào tạo lại, nâng cao tay nghề cho người lao động. Có thể dùng một phần Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp để hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện việc này. Với khoảng 70.000 tỷ đồng kết dư của Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp hiện nay, theo tôi, có thể vận dụng để góp phần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người lao động.

Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp không chỉ để dành cho người lao động khi thất nghiệp mà còn để đào tạo, đào tạo lại cho người lao động trở lại thị trường lao động, phòng ngừa thất nghiệp, giúp người lao động luôn có việc làm. Chúng ta phải dùng giải pháp trợ cấp thất nghiệp và cố gắng đào tạo lại lực lượng lao động thì mới có nguồn nhân lực để phát triển kinh tế - xã hội cho đất nước, cũng như tránh tình trạng người lao động rơi vào tình cảnh không có việc làm, gặp khó khăn.

Bên cạnh đó, khi có biến cố xảy ra, có khủng hoảng thì bao giờ việc chuẩn bị nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu khi bị tác động là rất quan trọng. Chiến lược phát triển nguồn nhân lực của chúng ta không chỉ là ngắn hạn, không chỉ là hiện tại mà chúng ta phải tính cho dài hạn và tương lai. Sở dĩ phải chuẩn bị nguồn nhân lực dài hơi vì chất lượng nguồn nhân lực hiện tại của nước ta rất thấp. Lao động qua đào tạo chiếm tới 60% trong tổng số người lao động trong độ tuổi làm việc. Nghe qua thì nhiều nhưng gốc, lõi của vấn đề chỉ có 25% lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ. Những lao động này ít khi rơi vào tác động của khủng hoảng, kể cả về kinh tế, dịch bệnh. Còn lại 35% người lao động trong tổng số 60% người lao động qua đào tạo là không có nghề, rất khó để thay đổi.

Để xử lý vấn đề này, doanh nghiệp cần có phương pháp quản trị. Đó là phải đào tạo lao động có nghề chủ lực và nghề hiểu biết. Từ đó, khi có những thay đổi, người lao động có thể chuyển dịch nghề nghiệp ngay. Bên cạnh đó, doanh nghiệp phải chuẩn bị chiến lược đào tạo lại ngay để xử lý vấn đề.

Theo ông Đỗ Ngọc Thọ, Phó Trưởng ban BanThực hiện chính sách bảo hiểm xã hội (Bảo hiểm xã hội Việt Nam), trong quý I/2020, số người được chi trả chế độ trợ cấp thất nghiệp ước trên 378.000 người, tăng khoảng 9,11% so với cùng kỳ năm 2019 (346.582 người) với số tiền được chi trả ước 2.119 tỷ đồng. Số người được chi trả hỗ trợ học nghề ước 8.160 người, tăng khoảng 10,1% so với cùng kỳ năm 2019 (7.409 người) với số tiền chi trả khoảng 18 tỷ đồng.

Còn về quyền lợi của người lao động khi thất nghiệp, ông Thọ cho biết thêm: Theo quy định của Luật Việc làm, trong thời gian chưa tìm được việc làm mới, người lao động thất nghiệp sẽ được hưởng trợ cấp thất nghiệp hàng tháng khi đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định với mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hàng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi nghỉ việc (có khống chế mức hưởng tối đa), thời gian hưởng phụ thuộc vào thời gian tham gia bảo hiểm thất nghiệp, nhưng tối đa không quá 12 tháng. Đồng thời, người lao động được hỗ trợ tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; được hỗ trợ học nghề khi đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định với mức hỗ trợ tối đa 1 triệu đồng/ người/tháng.

Đơn vị sử dụng lao động do dịch bệnh mà buộc phải thay đổi cơ cấu hoặc công nghệ sản xuất, kinh doanh thì được hỗ trợ kinh phí đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động khi đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định với mức hỗ trợ tối đa 1 triệu đồng/người/tháng. Mức hỗ trợ cụ thể đối với người lao động và đơn vị sử dụng lao động trên được tính theo tháng, thời gian học thực tế của từng nghề hoặc từng khóa học nhưng không quá 6 tháng.

Bài: Xuân Minh
Trình bày: Diệu Linh

31/03/2020 01:22