Khi “những viên gạch đầu tiên” đặt lên nền móng quan hệ Việt Nam – Vương quốc Anh vào 50 năm trước, mối quan hệ song phương đã từng bước được vun đắp với những nền tảng bền vững, sâu rộng, và đến nay đã gặt hái được nhiều thành tựu, với triển vọng phát triển mạnh mẽ trong tương lai.

Ngược dòng lịch sử 50 năm trước, Việt Nam và Vương quốc Anh đã chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 11/9/1973, mở ra cánh cửa hợp tác sâu rộng trên nhiều lĩnh vực. Trong suốt nửa thế kỷ qua, mối quan hệ song phương đã không ngừng được củng cố và phát triển.

Tháng 3/2008, lãnh đạo hai nước đã ra Tuyên bố chung khẳng định thúc đẩy quan hệ hai nước đi vào chiều sâu, hiệu quả và ổn định theo hướng “Quan hệ Đối tác vì sự phát triển”.

Đặc biệt, tháng 9/2010, hai nước ký kết Tuyên bố chung chính thức nâng tầm quan hệ lên Đối tác chiến lược. Động thái này đã mở ra nhiều khuôn khổ, cơ chế hợp tác giữa hai nước như Cơ chế Đối thoại Chiến lược thường niên cấp Thứ trưởng Bộ Ngoại giao định kỳ luân phiên (thiết lập theo Tuyên bố chung về quan hệ Đối tác chiến lược 2010 và đến nay đã triển khai được 8 phiên họp); Đối thoại chính sách quốc phòng cấp Thứ trưởng (lần thứ nhất năm 2018); Phiên họp Ủy ban hỗn hợp về Kinh tế và Thương mại (JETCO) (lần thứ 12, năm 2022).

Quan hệ hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư giữa Việt Nam và Anh đã phát triển nhanh chóng từ những năm 1990 cho đến nay.

Hai bên đã triển khai có hiệu quả Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland (UKVFTA). Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, năm 2022, kim ngạch thương mại Việt Nam – Anh đạt khoảng 6,836 tỷ USD, tăng 3% so với năm 2021; trong đó, xuất khẩu sang Anh đạt hơn 6 tỷ USD, tăng 5,2%; nhập khẩu từ Anh đạt 771 triệu USD, giảm 9,2%.

Đối với Việt Nam, Anh là đối tác thương mại lớn thứ 3 tại thị trường châu Âu và là nước nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam lớn thứ 9 trên thế giới. Các sản phẩm xuất khẩu chính của Việt Nam sang Anh là điện thoại - linh kiện, hàng dệt may, giày dép, sắt thép các loại, máy vi tính - linh kiện, hạt điều, cà phê, hạt tiêu. Các sản phẩm nhập khẩu từ Anh gồm máy móc, thiết bị, dược phẩm, sản phẩm hoá chất, hóa chất, nguyên phụ liệu dệt may - da giày, ô tô nguyên chiếc.

Ngày 29/12/2020, hai bên đã chính thức ký Hiệp định Thương mại tự do (FTA) trên nguyên tắc kế thừa UKVFTA, với những điều chỉnh cần thiết để đảm bảo phù hợp với khuôn khổ thương mại song phương. Hiệp định này, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/5/2021, sẽ tạo khuôn khổ hợp tác kinh tế - thương mại toàn diện, lâu dài, ổn định giữa Việt Nam và Anh.

Về đầu tư giữa hai nước, Anh đứng trong danh sách 20 nước hàng đầu có vốn đầu tư FDI tại Việt Nam. Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, lũy kế đến ngày 20/10/2022, Anh có 494 dự án còn hiệu lực đầu tư vào Việt Nam, với tổng số vốn đăng ký đạt khoảng 4.197 tỷ USD, đứng thứ 15/140 trong số các nước và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư tại Việt Nam.

Các nhà đầu tư Anh tham gia nhiều nhất trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo với 117 dự án, vốn đăng ký đạt 1,59 tỷ USD, chiếm 38,1% tổng vốn đầu tư. Tiếp theo là lĩnh vực kinh doanh bất động sản với 26 dự án, tổng vốn trên 1 tỷ USD, chiếm 26,1% tổng vốn đầu tư. Lĩnh vực khai khoáng đứng thứ 3 với 7 dự án, tổng vốn đăng ký 701,44 triệu USD, chiếm 16,7% tổng vốn đầu tư. Các dự án còn lại thuộc các lĩnh vực bán buôn bán lẻ, sửa chữa ô tô, mô tô, xe máy; dịch vụ lưu trú và ăn uống; cấp nước và xử lý chất thải; hoạt động chuyên môn, khoa học công nghệ; giáo dục đào tạo.

Về địa bàn đầu tư, Anh đã đầu tư vào 36 tỉnh thành của Việt Nam và các dự án dầu khí ngoài khơi. Dẫn đầu là Thành phố Hồ Chí Minh với 244 dự án và tổng vốn đăng ký đạt 909,1 triệu USD (chiếm 21,6% tổng số vốn đăng ký của Anh tại Việt Nam). Tiếp theo là các dự án dầu khí ngoài khơi với 5 dự án, tổng vốn đăng ký 688 triệu USD. Đồng Nai đứng thứ 3 với 11 dự án, vốn đầu tư đăng ký 670,8 triệu USD. Số còn lại thuộc các địa phương khác như Hải Dương, Long An, Bình Dương.

Chiều ngược lại, đến tháng 6/2022, Việt Nam có 13 dự án đầu tư sang Anh và 3 dự án tăng vốn với tổng vốn 13,9 triệu USD, đứng thứ 39/79 quốc gia và vùng lãnh thổ Việt Nam đầu tư ra nước ngoài. Đứng đầu là lĩnh vực bán buôn, bán lẻ, dịch vụ lưu trú và ăn uống và hoạt động chuyên môn khoa học công nghệ.

Cùng với đó, thời gian qua Việt Nam và Anh cũng thúc đẩy hợp tác hiệu quả và thiết thực trên nhiều lĩnh vực khác. Trong đó, điểm nhấn nổi bật của mối quan hệ song phương là hợp tác giáo dục. Vương quốc Anh hiện là đối tác hàng đầu của Việt Nam với 74 chương trình giáo dục xuyên quốc gia tại 23 trường đại học. Anh đang tích cực thúc đẩy sự tham gia của hệ thống các trường hàng đầu của Anh trong liên kết đào tạo cũng như hợp tác xây dựng, phát triển các cơ sở giáo dục đại học tại Việt Nam.

Hợp tác Việt Nam - Anh cũng gặt hái nhiều kết quả tốt đẹp trong lĩnh vực khoa học - công nghệ. Anh tham gia hoạt động hợp tác sử dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình, nghiên cứu và đổi mới thúc đẩy phát triển kinh tế và an sinh xã hội ở Việt Nam. Ngày 3/6/2015, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Đại sứ Anh tại Hà Nội đã ký Bản ghi nhớ giữa Chính phủ hai nước về nghiên cứu và đổi mới sáng tạo (Chương trình Newton Việt Nam) nhằm nghiên cứu, thúc đẩy phát triển kinh tế và an sinh xã hội ở Việt Nam.

Ở lĩnh vực quốc phòng - an ninh, hai bên đã trao đổi nhiều đoàn quốc phòng và an ninh, đẩy mạnh hợp tác đào tạo, trao đổi thông tin. Bộ trưởng Quốc phòng Anh lần đầu tiên thăm chính thức Việt Nam vào tháng 7/2021. Những năm gần đây, Anh thường xuyên có tàu hải quân thăm Việt Nam. Bộ Quốc phòng hai nước đã nâng Đối thoại chính sách quốc phòng thường niên lên cấp Thứ trưởng, duy trì 4 phiên họp, luân phiên tại mỗi nước; thiết lập Nhóm công tác về hợp tác quốc phòng, thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực ưu tiên, như về gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Anh chuyển giao bệnh viện dã chiến thuộc lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Nam Sudan cho Việt Nam, đào tạo tiếng Anh, an ninh biển, đồ bản và thủy đạc.

Việt Nam và Vương quốc Anh cũng không ngừng củng cố quan hệ hợp tác chặt chẽ trong các vấn đề toàn cầu, đặc biệt là ứng phó với biến đổi khí hậu. Hai nước đang hợp tác để hướng tới Chương trình Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (JETP), hợp tác chặt chẽ và hiệu quả trên các diễn đàn quốc tế và khu vực. Tháng 4 vừa qua, hai bên ký Bản ghi nhớ về hợp tác hỗ trợ triển khai Quỹ đa dạng sinh học. Theo đó, Việt Nam là 1 trong 3 quốc gia (Campuchia, Lào, Việt Nam) được Chính phủ Anh tài trợ 25 triệu bảng Anh. Đây là nguồn lực quan trọng cho công tác bảo tồn đa dạng sinh học ở khu vực hạ lưu sông Mekong nói chung và Việt Nam nói riêng.

Trong vấn đề bảo vệ chủ quyền, Việt Nam và Anh luôn coi trọng và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tôn trọng và duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, cũng như bảo đảm tự do hàng hải và hàng không tại Biển Đông phù hợp với luật pháp quốc tế, coi Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS 1982) là khuôn khổ pháp lý cho tất cả các hoạt động trên biển và đại dương.

Lĩnh vực đối ngoại nhân dân được coi là “chìa khóa” cho sự hợp tác bền vững giữa Việt Nam và Anh. Hội hữu nghị Việt - Anh đã và đang tổ chức nhiều hoạt động góp phần bồi đắp tình hữu nghị, sự hiểu biết lẫn nhau và sự hợp tác giữa nhân dân hai nước, góp phần tăng cường và làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam - Vương quốc Anh.

Hiện cộng đồng người Việt Nam đang sinh sống tại Anh có khoảng 110.000 người, bao gồm cả 12.000 học sinh, sinh viên, nghiên cứu sinh. Cộng đồng người Việt ở Anh nhìn chung sống hòa nhập, ổn định, 90% sống tập trung tại các thành phố lớn như London, Birmingham, Manchester,… Một số hội đoàn người Việt có những hoạt động tích cực, góp phần củng cố đoàn kết cộng đồng và hướng về xây dựng quê hương.

Về hợp tác trên diễn đàn quốc tế và khu vực, hai bên đã có sự hợp tác chặt chẽ và hiệu quả trong thời gian Việt Nam là thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an các nhiệm kỳ 2008 - 2009 và 2020 - 2021. Hai bên cùng là thành viên Hội đồng nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2014 - 2016.

Anh cũng thúc đẩy hợp tác và tranh thủ vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020 của Việt Nam để mở rộng quan hệ với ASEAN. Việt Nam ủng hộ đề nghị Anh trở thành Đối tác đối thoại của ASEAN; ủng hộ và tích cực hỗ trợ Anh trong tiến trình đàm phán gia nhập Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Trong chuyến thăm Anh hồi tháng 5 vừa qua, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã gặp Nhà vua Charles Đệ tam và Hoàng hậu Camilla, cùng các nhà lãnh đạo Chính phủ, Quốc hội và một số bộ trưởng Nội các Anh. Chuyến thăm này đã góp phần thắt chặt hơn nữa quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam với Chính phủ và Hoàng gia Anh, góp phần tăng cường sự tin cậy chính trị và quan hệ giữa hai nước. Chủ tịch nước cũng có cuộc gặp với đại diện các tập đoàn kinh tế, cơ sở giáo dục hàng đầu, các tổ chức hữu nghị có đóng góp quan trọng cho sự phát triển quan hệ song phương.

Đại sứ Việt Nam tại Vương quốc Anh Nguyễn Hoàng Long cho biết: “Chúng ta có thể kỳ vọng quan hệ hợp tác Việt Nam – Vương quốc Anh sẽ có những bước phát triển vượt bậc trong thời gian tới. Và chuyến thăm Anh lần này của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng sẽ tạo ra những xung lực mới để đưa quan hệ 2 nước phát triển mạnh mẽ, sâu rộng và bền vững”.

Nhận định về quan hệ song phương tại cuộc họp báo hôm 6/9, Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam, ông Iain Frew, cũng nhấn mạnh: “Mối quan hệ giữa Vương quốc Anh và Việt Nam đang phát triển tốt đẹp hơn bao giờ hết. Cùng với nhau, chúng ta có thể thực sự xây dựng tương lai, đảm bảo rằng mối quan hệ đối tác tiếp tục phát triển và mang lại lợi ích cho cả hai quốc gia”.

Trước đó, tại Hội thảo “50 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Vương quốc Anh: Thành tựu và triển vọng” hồi tháng 3, Tiến sỹ Phan Anh Sơn, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam khẳng định Việt Nam và Vương quốc Anh bày tỏ tin tưởng từ những thành tựu đạt được trong nửa thế kỷ qua và với tình hữu nghị, hợp tác đa dạng trên các lĩnh vực giữa nhân dân hai nước, quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam và Vương quốc Anh sẽ tiếp tục được vun đắp, củng cố, phát triển, đáp ứng nguyện vọng, đem lại lợi ích thiết thực cho nhân dân hai nước, đồng thời góp phần duy trì hòa bình, ổn định và hợp tác phát triển ở khu vực và trên thế giới.

Phó Đại sứ Anh tại Việt Nam, ông Marcus Winsley cũng nhận định quan hệ giữa Việt Nam và Anh đang ở thời điểm tốt đẹp nhất trong 50 năm qua. Theo ông, phát triển bền vững sẽ là trụ cột của mối quan hệ hợp tác Việt – Anh trong tương lai. Với nhu cầu đẩy mạnh hơn nữa năng lực tiếng Anh cho người dân, ông Winsley khẳng định Vương quốc Anh sẵn sàng hợp tác, hỗ trợ Chính phủ Việt Nam trong lĩnh vực này. Ông cũng cho rằng trong thời gian tới, hai nước cần chia sẻ hơn nữa thông tin về thu hút đầu tư, mở cửa thị trường, phát triển công nghệ, nhằm thực hiện cam kết về phát triển bền vững, đảm bảo mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Xuyên suốt chặng đường 50 năm vun đắp và phát triển, quan hệ Việt Nam và Anh đã có những bước phát triển vượt bậc, trên cơ sở tầm nhìn chiến lược sâu sắc nhằm nâng cao tầm vóc quan hệ Đối tác chiến lược.

Kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao là dấu mốc quan trọng và có ý nghĩa đối với hai quốc gia, thể hiện tầm vóc mới của quan hệ Đối tác chiến lược giữa Vương quốc Anh - cường quốc phát triển toàn cầu với Việt Nam - một quốc gia ASEAN đang phát triển năng động tại khu vực chiến lược Đông Nam Á.

Tổng hợp: Hải Vân

Ảnh, đồ họa: TTXVN

Biên tập: Nhật Minh

Trình bày: Hồng Hạnh

09/09/2023 06:31