Một nhà nghiên cứu làm việc với thiết bị bán dẫn tại trung tâm nghiên cứu ở Bắc Kinh, Trung Quốc. Ảnh: Reuters
Ông Tang Qi từng bán điện thoại ở Huaqiangbei (Thâm Quyến) - một trong những chợ không chính thức kinh doanh điện thoại thông minh lớn nhất ở Trung Quốc. Ông đã tận mắt chứng kiến thăng trầm của ngành công nghiệp điện thoại di động Trung Quốc và kết luận: việc kinh doanh luôn xoay quanh chip bán dẫn.
Tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (Hong Kong, Trung Quốc) đánh giá ngành công nghiệp điện thoại di động của Trung Quốc đang mắc kẹt trong “cuộc chiến công nghệ” bởi Mỹ và các đồng minh kiểm soát xuất khẩu chip bán dẫn, vốn được sử dụng cho điện thoại thông minh, đến Trung Quốc.
Kể từ đầu thế kỷ XX cho đến những năm 2010, Huaqiangbei – khu vực rộng 1,45 km vuông ở trung tâm Thâm Quyến – là nơi thịnh vượng nhất của thành phố thuộc tỉnh Quảng Đông này. Những mẫu điện thoại di động mới nhất - chính hãng, nhập lậu hoặc hàng nhái - thường có thể xuất hiện tại Huaqiangbei, trước khi được chuyển đi khắp thế giới.
Số phận của Huaqiangbei phần nào phản ánh điều xảy ra khi việc tiếp cận chip bán dẫn tiên tiến ngày càng khó khăn còn việc đổi mới công nghệ trong nước lại chững lại.
Ông Tang kể lại rằng trước năm 2004, không hề có điện thoại giả tại Huaqiangbei. Tuy nhiên, kể từ năm 2005, khi MediaTek cho ra lò chip tích hợp với phần mềm khiến việc sản xuất điện thoại giả dễ hơn thì hàng giả và nhái bắt đầu tràn lan.
MediaTek là công ty thiết kế chất bán dẫn có trụ sở tại Đài Loan (Trung Quốc). Vào năm 2007, MediaTek tham gia Liên minh Open Handset do Google dẫn đầu cùng 80 nhà sản xuất phần cứng, phát triển phần mềm và viễn thông trên toàn cầu phát triển hệ điều hành Android.
Việc tiếp cận công nghệ chip và hệ điều hành đã tạo cơ hội cho các nhà sản xuất Trung Quốc tạo ra điện thoại của riêng họ. Nhiều trong số các nhà sản xuất này còn cung cấp linh kiện cho những thương hiệu tên tuổi lớn nước ngoài như Motorola và Nokia. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến thị trường hàng giả phát triển mạnh mẽ.
Theo ông Tang, các công ty nhỏ ở Quảng Đông sẽ mua chip của MediaTek được cài sẵn phần mềm, sau đó tìm linh kiện khác và yêu cầu một nhà máy lắp ráp chúng. Ông Tang quả quyết: “Hơn 80% điện thoại di động giả sử dụng chip MediaTek. Những thứ cần thiết khác chỉ là pin và vỏ để làm cho điện thoại giả nhìn giống như một chiếc Samsung hoặc Sony”.
Theo tờ Shenzhen Economic Daily, vào thời kỳ hoàng kim từ năm 2009 đến 2011, Huaqiangbei từng có doanh thu thường niên lên tới 120 tỷ nhân dân tệ (17,4 tỷ USD). Vào tháng 5/2010, giá thuê hàng tháng cho một cửa hàng ở tầng trệt của Huaqiangbei có thể lên tới hơn 3.000 nhân dân tệ mỗi mét vuông. Thời điểm đó, các trung tâm thương mại sang trọng hàng đầu của Thâm Quyến chỉ tính phí vài trăm nhân dân tệ mỗi mét vuông.
Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh điện thoại di động giả bắt đầu lụi tàn từ năm 2012 do chip của MediaTek không thể sánh được với kỹ thuật của thế hệ điện thoại thông minh mới nhất như iPhone của Apple và Galaxy của Samsung.
Ông Tang bộc bạch: “Con chip, thành phần cốt lõi của thế hệ điện thoại thông minh mới nhất, trở nên khó sao chép. Các đơn vị chuyên sao chép đã chết vì họ không còn có thể nhái công nghệ cao cấp và bán nó với giá rẻ”.
Khách hàng thử nghiệm một chiếc điện thoại thông minh tại cửa hàng của Huawei ở Bắc Kinh năm 2020. Ảnh: AP
Chip đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến công nghệ Mỹ-Trung, bởi vì chúng cung cấp năng lượng cho mọi thứ, từ xe điện đến tàu con thoi. Mỹ đang chặn đường tiếp cận của Trung Quốc đối với cả chip bán dẫn và thiết bị sản xuất chúng, đồng thời liên minh với Hà Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc để hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc đại lục.
Giáo sư dự bị Zeng Liaoyuan tại Đại học Khoa học và Công nghệ Điện tử Trung Quốc ở Thành Đô, cho biết khó khăn sẽ sớm ập đến đối với các nhà sản xuất Trung Quốc và kéo dài ít nhất hai thập niên trước khi Trung Quốc có thể tự sản xuất thành công chip tiên tiến. Ông Zeng Liaoyuan nhận định Trung Quốc không thể từ bỏ lĩnh vực điện thoại thông minh và nước này sẽ nắm được công nghệ sản xuất chip qua việc khuyến khích các nhà khoa học, kỹ sư đổi mới sáng tạo.
Ông Liu Kaiming, người đứng đầu Viện Quan sát Đương đại ở Quảng Đông phân tích thay đổi địa chính trị đang ảnh hưởng đến động lực kinh tế. Theo ông, vì điện thoại di động rất quan trọng đối với hệ sinh thái của ngành công nghiệp điện tử Trung Quốc do đó nước này nên cố gắng giảm thiểu sự khác biệt về chính trị và duy trì quan hệ thương mại thân thiện với hầu hết các quốc gia.
Theo kênh CNBC, các công ty Trung Quốc đang cố gắng phát triển các công cụ cần thiết cho chip bán dẫn nội địa. Truyền thông Trung Quốc vào tháng 3 đưa tin Huawei và các công ty nội địa khác đã cùng nhau tạo ra công cụ thiết kế chip điện tử cần thiết để sản xuất thiết bị bán dẫn có kích thước từ 14 nanomet trở lên. Eric Xu - chủ tịch luân phiên của Huawei - cho biết những công cụ đó sẽ được kiểm định trong năm nay, tạo điều kiện đưa chúng vào sử dụng.
Tuy nhiên, Huawei đang gặp khó khăn trong việc có được những chip nhỏ hơn, hiệu quả hơn do tác động của các lệnh trừng phạt của Mỹ. Vào hôm 31/3, Huawei cho biết lợi nhuận ròng năm 2022 giảm 69% so với cùng kỳ năm ngoái, đây là mức giảm lớn nhất của công ty này tính đến nay.