'Giữ lửa' nghề làm đầu lân xứ Huế

Những ngày này, con hẻm số 11 đường Trần Hưng Đạo (phường Phú Xuân, thành phố Huế) trở nên rộn ràng, tấp nập người qua lại. Người đến chủ yếu để xem và mua đầu lân, bởi nơi đây có cơ sở sản xuất đầu lân lâu đời, lớn bậc nhất của thành phố Huế. Cơ sở hiện do anh Trương Như Rem làm chủ, nối nghiệp từ cha, ông để lại. Lớn lên trong gia đình có truyền thống làm đầu lân, anh Rem có niềm yêu thích đặc biệt với đầu lân và bắt đầu học nghề từ thuở niên thiếu, đến nay đã gần 30 năm.

Dịp Trung thu năm nay, cơ sở của anh phải huy động 12 thợ cùng làm. Mỗi người đảm nhận một công đoạn. Người dựng khung, lợp giấy, gắn phụ kiện. Người có tay nghề giỏi và năng khiếu mỹ thuật thì phụ trách vẽ, trang trí. Cứ như thế, “dây chuyền” này hoạt động gần như hết công suất từ sáng sớm đến tối, để tạo nên một tổng thể đầu lân đẹp mắt.

Một nghệ nhân lành nghề phải tốn ít nhất 7 ngày mới có thể làm ra một đầu lân kích cỡ lớn đưa ra thị trường. Tất cả các công đoạn từ làm khung bằng sườn mây tre, dán vải gạc, dán giấy lên khung đến sơn lót trắng, vẽ, phun bóng trên bề mặt đầu lân và lắp ráp các phụ kiện, gắn lông cừu... đều thực hiện hoàn toàn bằng thủ công. Mỗi đầu lân làm ra đều là độc bản, tùy theo tay nghề, ý tưởng và cách thổi hồn của mỗi người thợ mà mỗi sản phẩm có một màu sắc đặc trưng riêng.

Theo anh Trương Như Rem, làm đầu lân tốn khá nhiều thời gian nên công việc này được anh thực hiện quanh năm để có hàng phục vụ vào mùa Trung thu. Năm nay, cơ sở đưa ra thị trường khoảng 400 - 500 bộ lân lớn, hàng nghìn lân nhỏ cùng đa dạng sản phẩm đầu ông Địa, phụ kiện múa lân.

Anh Rem chia sẻ, ngày xưa, cha, ông làm đầu lân đơn giản từ khung giấy. Những năm gần đây, anh đã có nhiều cải tiến. Đầu lân nay được làm từ khung mây tre, sườn nhẹ và dễ uốn lượn để cho ra nhiều mẫu mã khác nhau theo thị hiếu khách hàng. Hình thù đầu lân được thay đổi qua từng năm về số lượng sừng, độ lồi của mắt, độ cong của miệng…

Bên cạnh những mẫu đầu lân hiện đại, một số cơ sở khác ở Huế vẫn giữ gần như nguyên vẹn những mẫu đầu lân truyền thông, đơn giản. Hơn 10 năm qua, gia đình bà Trương Thị Kim Chi (trú phường Phú Xuân, thành phố Huế) làm đầu lân truyền thống. Bà Chi cho biết, gia đình bà làm ra nhiều mẫu đầu lân kích cỡ khác nhau nhưng đầu lân cỡ nhỏ cho lứa tuổi thiếu nhi vẫn được ưa chuộng và bán “chạy” nhất, với màu sắc truyền thống đỏ, vàng - tượng trưng cho sự may mắn, thịnh vượng.

Huế là vùng đất nổi tiếng với nhiều nghề thủ công truyền thống, trong đó nghề làm đầu lân đòi hỏi sự công phu và tính thẩm mỹ bậc nhất. Nếu vàng và đỏ là hai màu sắc chủ đạo của lân truyền thống thì lân Huế ngày nay đã có nhiều đổi thay với đa dạng mẫu mã, sắc màu, đáp ứng thị hiếu khách hàng, không chỉ ở màu lông, họa tiết trang trí mà còn ở các chi tiết nhỏ như thần thái đôi mắt, hàng mi hay chiếc sừng. Lân Huế vừa dũng mãnh vừa sang trọng và quý phái.

Trước đây, đầu lân thường xuất hiện trên đường phố dịp Trung thu do các em nhỏ biểu diễn. Ngày nay, múa lân đã trở thành một tiết mục quen thuộc tại các sự kiện văn hóa lớn, khai trương, khánh thành… do các nhóm múa chuyên nghiệp trình diễn. Đặc biệt, múa lân cũng xuất hiện trong các hoạt động nghệ thuật đường phố qua các kỳ Festival Huế, giới thiệu rộng rãi đến bạn bè quốc tế.

Trong nhịp sống hiện đại, giữa muôn vàn trò chơi công nghệ, đầu lân thủ công vẫn giữ một chỗ đứng riêng trong mùa trăng rằm. Không chỉ mang đến niềm vui, háo hức cho trẻ thơ, nghề làm đầu lân ở Huế còn góp phần gìn giữ ký ức văn hóa, bồi đắp bản sắc truyền thống Việt Nam trong đó có vùng đất Cố đô Huế.