Cơ hội mới cho nghề dệt thổ cẩm Hà Ri (Bình Định)

Đây là tín hiệu vui và là “luồng sinh khí” mới giúp nghề dệt thổ cẩm tại địa phương vượt qua khó khăn, thách thức, nắm bắt cơ hội để duy trì bền vững, phát huy tối đa giá trị, bản sắc vốn có. 

Nghề dệt thổ cẩm Hà Ri có từ lâu đời, được gìn giữ và lưu truyền qua nhiều thế hệ. Hiện toàn thôn có 36 hộ theo nghề. Đồ dệt Hà Ri có nhiều sản phẩm, song quen thuộc nhất là áo nam, khố nam, áo nữ, chân váy nữ… chủ yếu được sử dụng trong các buổi biểu diễn văn hóa, văn nghệ (múa hát, lễ hội truyền thống).

Bà Đinh Thị Choai, một trong những người có thâm niên trong nghề cho biết, dệt thổ cẩm trải qua rất nhiều công đoạn khác nhau như kéo sợi, nhuộm màu, dệt thủ công. Các công đoạn này đòi hỏi người làm cần có sự tâm huyết, kiên nhẫn, tỉ mẫn, công phu. Đôi khi phải mất nửa tháng trời mới tạo ra một sản phẩm hoàn chỉnh, ưng ý.

Theo bà Choai, kỹ thuật dệt thổ cẩm của người Bana Kriêm tương đối giống với một số dân tộc khác như Chăm, H’rê. Song về hoa văn, họa tiết trang trí thì lại có nhiều nét khác biệt. Điểm khác biệt đó nằm ở chỗ thổ cẩm của người Bana dùng nhiều họa tiết hoa văn hình học với các đường thẳng, đường cong, hình tam giác. Họa tiết thường là những nét hoa văn li ti chồng lên nhau tạo thành một dải phức hợp quanh một mẫu trang trí chính là ngôi sao tám cánh dệt trên nền trắng.

Bà Choai cho biết thêm, người Bana chọn màu đen làm màu chủ đạo trong trang phục thổ cẩm kết hợp với các màu đỏ, trắng và điểm một ít màu vàng, xanh non trông khá ấn tượng, mạnh mẽ nhờ sự tương phản cao. Các nghệ nhân đòi hỏi phải có trí óc tưởng tượng và sức sáng tạo vượt bậc. Chính vì vậy, những sản phẩm dệt không đơn thuần là vật dụng hằng ngày mà chứa đựng sâu xa trong đó bản sắc riêng có, là nhân sinh quan, thế giới quan, là câu chuyện ý nghĩa về văn hóa, tập quán của đồng bào Bana Kriêm.

Tuy nhiên, trước sự phát triển nhanh chóng của xã hội hiện đại, nghề dệt thổ cẩm Hà Ri đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, thậm chí có nguy cơ mai một, thất truyền. Thực tế đó khiến những người như bà Choai đau đáu, quyết tìm mọi cách để gìn giữ nghề.

Lần theo tiếng khung cửi, chúng tôi tìm đến nhà bà Đinh Thị Đươi, đương lúc bà đang tranh thủ dệt thổ cẩm sau giờ làm nương rẫy về. Bà Đươi bộc bạch, dù cho sản phẩm làm ra không bán được thì tôi cũng phải làm, bởi với tình yêu mãnh liệt, niềm đam mê cao độ, chúng tôi không thể ngoảnh mặt làm ngơ, đòi hỏi phải nghĩ ra những hướng đi, hành động cụ thể để góp phần duy trì, bảo tồn và phát huy cái nghề truyền thống.

“Tôi sẵn sàng “cầm tay chỉ việc” để những người trẻ trong thôn am hiểu về nghề. Từ đó, tạo ra đội ngũ kế thừa, cùng nhau đồng lòng vực dậy làng nghề cha ông để lại”- bà Đươi bày tỏ.

Cơ hội mới cho làng nghề

Những ngày cuối tháng 3, người dân thôn Hà Ri vui mừng hơn bao giờ hết khi hay tin nghề dệt thổ cẩm truyền thống được UBND tỉnh công nhận đạt chuẩn làng nghề. Kể từ đây, dệt thổ cẩm Hà Ri sẽ được hưởng các chính sách hỗ trợ theo Quyết định số 40/2019/QĐ-UBND của UBND tỉnh ban hành quy định chính sách hỗ trợ phát triển làng nghề, ngành nghề nông thôn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2019 - 2025 và các chính sách của liên quan. Nó như “luồng sinh khí” mới, bước đệm quan trọng giúp làng nghề đứng vững trước thời cuộc, sự thay đổi lớn của thị trường và nhu cầu người tiêu dùng.

Ông Nguyễn Văn Tư, Phó chủ tịch UBND xã Vĩnh Hiệp chia sẻ, việc được công nhận làng nghề sẽ giúp các hộ hành nghề yên tâm hơn, có thêm động lực để gắn bó, từng bước nâng cao chất lượng và giá trị kinh tế cho sản phẩm dệt thổ cẩm. Chính quyền địa phương cam kết sẽ đồng hành trong việc quảng bá, tìm kiếm thị trường; đồng thời, gắn làng nghề với phát triển du lịch, tạo ra nguồn thu nhập ổn định, cải thiện đời sống cho bà con quanh vùng.

Phó Chủ tịch UBND huyện Vĩnh Thạnh Lê Minh Thông cho hay, thực hiện chương trình hành động của Tỉnh ủy, kế hoạch của UBND tỉnh, huyện đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp hữu hiệu liên quan đến công tác bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện. Song song với việc đề nghị công nhận làng nghề truyền thống, huyện cũng đã xây dựng, hoàn thiện Đề án bảo tồn và phát triển làng nghề này. Hiện, Đề án đang được các cấp thẩm quyền thẩm định để trình UBND tỉnh phê duyệt. Điểm nổi bật của Đề án là nhấn mạnh việc bảo tồn các giá trị lịch sử lâu đời của làng nghề, các chính sách đào tạo, tập huấn cho đồng bào dân tộc thiểu số…

Bà Huỳnh Thị Anh Thảo, Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Định đánh giá, có thể nói, đây là niềm vinh dự, tự hào của đồng bào Bana Kriêm. Từ việc công nhận làng nghề, địa phương sẽ được quan tâm, hỗ trợ đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng bài bản. Không những thế, các nghệ nhân, người thực hành sẽ có điều kiện tham gia vào các hoạt động truyền dạy, thực hành các bí quyết nghề nghiệp liên quan đến nghề dệt thổ cẩm.

Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh thông tin thêm, thời gian qua, Sở đã phối hợp với các ban, ngành liên quan, UBND huyện Vĩnh Thạnh triển khai nhiều hoạt động đặc sắc như tổ chức mở các lớp dạy dệt thổ cẩm cho người dân, các em học sinh ở địa phương; thành lập các câu lạc bộ dệt thổ cẩm; xây dựng một số nhà đa năng - vừa là nơi hành nghề của bà con vừa là nơi trao đổi, quảng bá và bán những sản phẩm của nghề dệt thổ cẩm cho khách du lịch.

Sở cũng hướng đến việc đẩy nhanh tiến độ kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể các đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh; trong đó, có nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Bana Kriêm huyện Vĩnh Thạnh. Sau kiểm kê, Sở sẽ rà soát, lựa chọn một số di săn văn hóa phi vật thể tiêu biểu để đề xuất lãnh đạo tỉnh xây dựng hồ sơ khoa học, trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia”- bà Thảo nói.