Ông Nguyễn Ngọc An (75 tuổi, trú tại xã Tiên Sơn, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam) “vào vai” nhà vua Lê Đại Hành xuống đồng cày ruộng đầu năm với bà con. Ảnh: Trần Việt/TTXVN
Lễ hội Tịch điền là nét đẹp văn hóa của người dân làng Đọi Sơn nói riêng và của tỉnh Hà Nam nói chung. Lễ hội tái hiện truyền thống "Dĩ nông vi bản" để khuyến khích sản xuất nông nghiệp. Không chỉ cầu mong cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tốt tươi, Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn còn nhằm khơi dậy tình cảm gắn bó, tình yêu lao động của người dân với mảnh đất quê hương và giáo dục truyền thống văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ.
Theo sử sách, Lễ hội Tịch điền bắt nguồn từ khi vua Lê Đại Hành về chân núi Đọi làm Lễ Tịch điền (cày ruộng) đầu tiên trong lịch sử Việt Nam vào mùa Xuân năm Đinh Hợi, niên hiệu Thiên Phúc thứ 7 (tức năm 987). Kể từ đó, Lễ hội Tịch điền trở thành một mỹ tục được các triều đại về sau thực hiện trang trọng, thành kính. “Một lần vua cầm cày hơn ngàn lần vua xuống chiếu khuyến dụ, một lần vua gần dân hơn ngàn lần vua hô hào cổ vũ”.
Nông dân thực hiện nghi thức cày ruộng đầu năm. Ảnh: Trần Việt/TTXVN
Theo thời gian, Lễ hội Tịch điền bị mai một dần và được khôi phục lại vào năm 2009 với quy mô lớn, thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương tham dự.
Phần lễ Tịch điền trong ngày khai hội có các nghi thức: rước trống, rước linh vị vua Lê Đại Hành từ chùa Long Đọi Sơn xuống chân núi và nhập với đoàn rước Thành Hoàng Làng cùng tổ nghề trống Đọi Tam dưới chân núi Đọi.
Đoàn rước tiến về khu ruộng mà trước đây vua Lê Đại Hành đã đi cày đầu năm khuyến khích người dân trồng lúa, chăm lo nông nghiệp. Tiếp đó là lễ bái yết Thần nông, cầu cho một năm mới mùa màng bội thu, nhân khang vật thịnh.
Thu dọn nông cụ sau khi thực hiện nghi thức cày đầu năm. Ảnh: Trần Việt/TTXVN
Sau nghi lễ dâng hương lên đàn tế Thần nông, linh vị vua Lê và các vị phúc thần, bô lão Nguyễn Ngọc An (được chọn để vào vai vua Lê Đại Hành), thực hiện nghi lễ nhập linh khí quân vương, bước xuống đi những sá cày đầu tiên mở hội Tịch điền. Vị bô lão đi 3 sá cày, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Nam Trương Quốc Huy, 2 Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Đức Vượng và Trần Xuân Dưỡng đi 5 sá cày, lãnh đạo thị xã Duy Tiên, xã Tiên Sơn và các bô lão đi những sá cày tiếp theo trên cánh đồng để mở đầu cho một năm sản xuất mới. Theo sau là đoàn gieo hạt giống bao gồm đỗ xanh, lạc và thóc.
Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn còn tổ chức nhiều hoạt động như: các giải bóng chuyền hơi, bóng chuyền da, cờ tướng, các trò chơi dân gian (đánh đu, bịt mắt bắt dê, đi cầu khỉ, bịt mắt đập niêu), giải vật tịch điền… thu hút đông đảo nhân dân và du khách.
Các nam thanh, nữ tú với nghi thức rắc hạt. Ảnh: Trần Việt/TTXVN
Các hội thi như: thi vẽ trang trí trâu; làm bánh giày của các dòng họ làng Đọi Tam, các hoạt động văn hóa, văn nghệ và các gian hàng trưng bày triển lãm các sản phẩm nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tiêu biểu của các địa phương trong tỉnh Hà Nam cũng được tổ chức, mang lại không khí vui vẻ, phấn khởi cho Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn năm 2025.