Khai thác thế mạnh chè Shan tuyết
Thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, xã Văn Chấn chính thức được thành lập trên cơ sở sáp nhập thị trấn Sơn Thịnh và các xã Suối Giàng, Đồng Khê, Suối Bu. Trong đó, địa danh Suối Giàng từ lâu được biết đến là điểm du lịch hấp dẫn với Khu du lịch sinh thái ở độ cao trên 1.300 m, khí hậu mát mẻ quanh năm, có vùng chè Shan tuyết cổ thụ nổi tiếng và nhiều điểm tham quan như Cốc Tình, động Thiên Cung, Không gian văn hóa trà Suối Giàng…
Đến Suối Giàng, du khách không khỏi ngỡ ngàng trước rừng chè trăm năm tuổi, trường tồn cùng nắng gió vùng cao, niềm tự hào của đồng bào Mông.
Vùng chè Shan tuyết Suối Giàng.
Du khách không chỉ được thưởng thức các sản phẩm chế biến từ búp chè Shan tuyết cổ thụ như Diệp trà, Hồng trà, Bạch trà, Hoàng trà; mà còn được trải nghiệm quy trình sản xuất và giao lưu văn hóa, văn nghệ với đồng bào Mông.
Thông qua nghiên cứu, phát triển sản phẩm và đẩy mạnh quảng bá, chè Shan tuyết Suối Giàng ngày càng gia tăng giá trị, hiện có mặt tại nhiều thị trường trong và ngoài nước. Ý thức bảo vệ diện tích chè, nâng cao chất lượng sản phẩm của người Mông được củng cố; nhiều hộ dân chuyển đổi tư duy phát triển kinh tế gắn với du lịch, biết gìn giữ nhà cửa, không gian truyền thống và tổ chức hoạt động nông nghiệp kết hợp dịch vụ trải nghiệm.
Theo thống kê, chè Shan tuyết Suối Giàng có quần thể hơn 40.000 cây cổ thụ, tuổi đời từ 100–500 năm, được xem là di sản thiên nhiên độc nhất vô nhị của đồng bào Mông. Chè Shan tuyết không chỉ mang giá trị sinh thái mà còn là biểu tượng văn hóa, kinh tế của vùng cao.
Bà Vũ Thị Mai Oanh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai cho biết: Lào Cai rất cần sự đồng hành của các nhà khoa học và chuyên gia để xây dựng nền tảng phát triển bền vững, tạo “trụ vững” trước khi mở rộng không gian sản xuất và du lịch. Mục tiêu cao nhất khi phát triển du lịch gắn với bảo tồn chè Shan tuyết là nâng cao đời sống người dân. Giá trị trà Shan tuyết cùng văn hóa bản địa sẽ giúp Lào Cai khẳng định vị thế trên bản đồ trà Việt Nam và vươn ra quốc tế.
Ông Nguyễn Hữu Lực, Chủ tịch UBND xã Văn Chấn cho biết: Xã mới tổ chức Lễ hội Trà Shan tuyết 2025, là hoạt động điểm nhấn nhằm quảng bá văn hóa bản địa, tiềm năng du lịch và định vị thương hiệu trà Suối Giàng trên bản đồ nông sản đặc hữu của Việt Nam.
Ở góc độ công nghệ chế biến, PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ Sau thu hoạch, cho rằng chè Shan tuyết sở hữu hàm lượng polyphenol và catechin cao. Đây là nền tảng để phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại như sấy lạnh, sấy thăng hoa, chiết xuất hoạt chất hay lên men vi sinh sẽ giúp giữ trọn hương vị và hoạt chất của chè cổ thụ, mở rộng các dòng sản phẩm như matcha Shan tuyết, cao chiết, trà hòa tan, quà tặng cao cấp. Xây dựng chuỗi chế biến chuẩn hóa, truy xuất nguồn gốc và áp dụng hệ thống bảo quản tiên tiến là chìa khóa để nâng tầm thương hiệu chè Shan tuyết Suối Giàng, đáp ứng yêu cầu thị trường tiêu chuẩn cao.
Đại diện cộng đồng làm chè, bà Lâm Thị Kim Thoa, Giám đốc HTX Suối Giàng chia sẻ: HTX đóng vai trò then chốt trong duy trì sinh kế cho đồng bào Mông, khi 98% người dân sống dựa vào cây chè Shan tuyết cổ thụ. Từ một cơ sở thủ công, HTX đã phát triển thành đơn vị chế biến hiện đại, sản xuất theo hướng “sạch – xanh – bền vững”, kết hợp kỹ nghệ truyền thống và công nghệ mới. HTX tiên phong áp dụng mã QR truy xuất đến từng gốc chè, sử dụng năng lượng tái tạo và đẩy mạnh thương mại số, đưa sản phẩm Shan tuyết Suối Giàng tiếp cận thị trường quốc tế.
Đột phá từ kinh tế du lịch gắn với nông nghiệp hữu cơ và văn hóa bản địa
Đại hội Đảng bộ xã Văn Chấn lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030 xác định “Đột phá phát triển kinh tế du lịch gắn với nông nghiệp hữu cơ và văn hóa bản địa” là một trong ba khâu đột phá trọng tâm, hướng tới mục tiêu đưa doanh thu du lịch đạt 370 tỷ đồng vào năm 2030.
Hội thi chế biến chè trong Lễ hội trà Shan tuyết Suối Giàng.
Những năm qua, Văn Chấn đã hình thành nhiều vùng sản xuất nông nghiệp tập trung với hơn 950 ha chè (trong đó 500 ha chè Shan tuyết), 375 ha cây ăn quả… Nhiều sản phẩm đã được công nhận OCOP và có vị thế trên thị trường, đặc biệt chè Shan tuyết Suối Giàng đã xây dựng được thương hiệu đối với khách hàng trong và ngoài nước.
Đến năm 2030, xã đặt mục tiêu có trên 34 sản phẩm OCOP đạt chuẩn từ 3 sao trở lên, trong đó ít nhất 1 sản phẩm 5 sao từ trà Shan tuyết. Đây là nền tảng quan trọng để gắn kết nông nghiệp với du lịch canh nông, du lịch trải nghiệm.
Bên cạnh đó, Văn Chấn quan tâm đầu tư hạ tầng du lịch, đồng thời đề nghị tỉnh hỗ trợ các tuyến giao thông liên vùng, kết nối trực tiếp với những điểm du lịch trọng điểm như Suối Khoáng, Bản Mới, Tặng Chan, Trung Tâm, Sơn Lương… Phấn đấu đến năm 2030, các tuyến đường dẫn vào điểm du lịch sẽ được mở rộng tối thiểu 7,5 m; cầu qua suối Nhì sẽ được xây dựng nhằm đảm bảo giao thông thông suốt, tránh tình trạng cô lập khi có thiên tai.
Hạ tầng số cũng được chú trọng. Văn Chấn dự kiến phủ sóng 4G/5G toàn xã, lắp đặt wifi miễn phí tại tất cả điểm du lịch, đưa chợ Trung tâm và chợ Đồng Khê trở thành chợ 4.0; hỗ trợ hợp tác xã và hộ dân gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, quảng bá sản phẩm trên sàn thương mại điện tử.
Song song với đó, bản sắc văn hóa các dân tộc Tày, Thái, Mông, Mường, Dao… được xem là tài nguyên quý cho phát triển du lịch. Các lễ hội như lễ hội Trà Shan tuyết, Gầu Tào, Loong tồng, lễ hội cốm, khắp then, nghệ thuật khèn Mông, múa xòe Thái, hát Then Tày… sẽ tiếp tục được duy trì và quảng bá gắn với hoạt động du lịch.
Các chuyên gia du lịch nhận định du lịch xanh, du lịch cộng đồng tại Văn Chấn chỉ có thể phát triển khi khai thác tổng hòa các giá trị tự nhiên, văn hóa bản địa cùng cách làm du lịch chuyên nghiệp, hướng tới trải nghiệm của du khách.
Văn Chấn đặt mục tiêu đến năm 2030 có khoảng 20% dân số trong độ tuổi lao động tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào ngành du lịch, góp phần đưa thu nhập bình quân đầu người đạt trên 50 triệu đồng/năm.