Chính quyền đô thị TP Hồ Chí Minh - Bài 2: Kỳ vọng đột phá từ mô hình 'thành phố trong thành phố'

Khai thác tối đa mọi nguồn lực

Vừa qua, Chính phủ đã đồng ý chủ trương thành lập thành phố Thủ Đức trực thuộc Thành phố Hồ Chí Minh trên cơ sở sắp xếp Quận 2, Quận 9 và Quận Thủ Đức. Mục tiêu cốt lõi của thành phố Thủ Đức là trở thành hạt nhân thực hiện cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 của Thành phố Hồ Chí Minh và Vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam.

Thành phố Thủ Đức có vị trí quan trọng trong vùng tam giác Thành phố Hồ Chí Minh - Đồng Nai - Bà Rịa Vũng Tàu, là đầu mối của các tuyến giao thông huyết mạch giữa Thành phố với các tỉnh Đông Nam Bộ. Nằm ở cửa ngõ Đông Bắc Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Thủ Đức tiếp giáp khu vực trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh, giáp thành phố Biên Hòa, Nhơn Trạch của tỉnh Đồng Nai, thành phố Dĩ An và thành phố Thuận An của tỉnh Bình Dương. Giai đoạn 2017 - 2019, tốc độ tăng trưởng kinh tế 3 quận trên luôn đạt hơn 10% gắn liền với sự phát triển mạnh mẽ các ngành dịch vụ, công nghiệp, xây dựng. Hiện nay, cơ cấu kinh tế 3 quận chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp, xây dựng và dịch vụ.

Quận 2, Quận 9 và quận Thủ Đức cũng đã hình thành 4 nền tảng quan trọng, gồm khu Công nghệ cao quy mô 913 ha (Quận 9) có tỷ lệ đầu tư lấp đầy khoảng 90% với 156 dự án, tổng vốn đầu tư khoảng 7,1 tỷ USD. Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (quận Thủ Đức) diện tích khoảng 643 ha, có trên 10.000 giảng viên, trong đó có hơn 1.000 giáo sư, tiến sỹ và khoảng 100.000 sinh viên.

Trong khi đó, Khu Trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm (Quận 2) có diện tích khoảng 657 ha, chức năng chính là trung tâm thương mại, tài chính, dịch vụ và dân cư hiện đại. Ngoài ra, hệ thống hạ tầng đồng bộ gồm có tuyến metro số 1 (Bến Thành-Suối Tiên), cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh-Long Thành-Dầu Giây, Quốc lộ 1A, Xa lộ Hà Nội, đường Phạm Văn Đồng, cảng Cát Lái…

Sau khi sáp nhập, thành phố Thủ Đức sẽ có diện tích 21.000 ha, dân số 1 triệu người với 36 phường. Theo quy hoạch dự kiến, thành phố này sẽ có 8 trung tâm nổi bật gồm: Trung tâm tài chính quốc tế Thủ Thiêm, Trung tâm công nghệ cao, Trung tâm công nghệ giáo dục, Khu đô thị tương lai Trường Thọ, Khu Thể thao và sức khoẻ Rạch Chiếc, Khu Công nghệ sinh thái Tam Đa, Trung tâm kết nối Vùng Đông Nam bộ và cảng Quốc tế Cát Lái.

Thành phố Thủ Đức được đánh giá sẽ là hạt nhân dẫn đầu và thúc đẩy phát triển kinh tế với mũi nhọn là ngành kinh tế tri thức, trung tâm đổi mới sáng tạo, thúc đẩy sự phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh và vùng Đông Nam Bộ. Hiện nay, Thành phố Hồ Chí Minh đang chuẩn bị các thủ tục để lập quy hoạch thành phố Thủ Đức.

Cực tăng trưởng mới

Về quy hoạch thành phố Thủ Đức, ông Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, điểm trọng tâm của Đề án sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, xã thuộc Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2019 - 2021 là thành lập thành phố Thủ Đức, một nội dung mà Thành phố đã ấp ủ từ nhiều năm qua là mô hình "thành phố trong thành phố" trở thành hạt nhân và một cực tăng trưởng mới thúc đẩy phát triển cho Thành phố Hồ Chí Minh và Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, qua đó góp phần thiết lập chuỗi giá trị gia tăng trên nền tảng công nghệ cao, hạ tầng kỹ thuật và xã hội hiện đại, hỗ trợ tài chính hiệu quả cho doanh nghiệp hội nhập quốc tế.

Dự kiến, sau khi thành lập, thành phố Thủ Đức sẽ đóng góp khoảng 7% GDP của cả nước và là “hạt nhân” thúc đẩy kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh và Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Ngoài ra, việc thành lập thành phố Thủ Đức sẽ giúp Thành phố Hồ Chí Minh khai thác tốt hơn lợi thế về vị trí, tạo cơ hội thuận lợi để tận dụng nguồn nhân lực trẻ, sức tăng trưởng nhanh và tỉ lệ đô thị hóa cao, dần hình thành các chuỗi giá trị trong các ngành công nghệ cao, phát triển khoa học công nghệ như một yếu tố chủ chốt để phát triển đô thị nhanh và bền vững. Qua đó, Thành phố Hồ Chí Minh cũng sẽ thu hút được nhân tài và phát triển các kỹ năng trong lực lượng lao động, đồng thời góp phần tinh giản bộ máy hành chính, đẩy tiến trình cải cách hành chính dựa vào công nghệ mạnh mẽ hơn.

Đáng chú ý, thông qua những thay đổi trong cơ chế phân cấp về ngân sách cho thành phố trực thuộc, Thành phố Hồ Chí Minh được tăng cường khả năng huy động và sử dụng các nguồn lực đầu tư cho cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực tại thành phố Thủ Đức theo cơ chế phân bổ có yếu tố ưu tiên đối với các ngành đặc thù mũi nhọn phù hợp theo định hướng đô thị sáng tạo. Mặt khác, việc xác định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền sẽ dần hình thành nền tảng vững chắc cho các cam kết của chính quyền với nhà đầu tư, đảm bảo tính ổn định của các cơ chế, chính sách.

Đồng ý chủ trương thành lập thành phố Thủ Đức, Chính phủ đã đề nghị trong quá trình xây dựng đề án, Thành phố Hồ Chí Minh lưu ý về quy hoạch chung, tổ chức lấy ý kiến của các nhà đầu tư nước ngoài, các tập đoàn công nghệ, tài chính, bất động sản hàng đầu thế giới về định hướng xây dựng thành phố Thủ Đức, làm rõ các điểm nhấn, điểm khác biệt của thành phố mới. Đồng thời, quy hoạch thành phố Thủ Đức cần được gắn trong quy hoạch chung của Thành phố Hồ Chí Minh cũng như quy hoạch vùng, để tạo động lực tăng trưởng, hỗ trợ, tránh trùng lặp định hướng phát triển giữa các vùng, các khu vực và tránh tạo ra cạnh tranh nội vùng không cần thiết, dễ làm phân tán nguồn lực. Ngoài ra, Thành phố Hồ Chí Minh cần làm rõ hình thức huy động nguồn lực đầu tư cơ sở hạ tầng cho thành phố Thủ Đức, thiết kế không gian thành phố Thủ Đức rộng rãi, xanh sạch đẹp, bảo đảm an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Về quản lý hành chính nhà nước theo tổ chức chính quyền đô thị, thành phố Thủ Đức sẽ có các phường trực thuộc (tại các phường này sẽ thực hiện không tổ chức Hội đồng nhân dân). Một số chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của Hội đồng nhân dân phường sẽ được điều chuyển cho Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Thủ Đức.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Thủ Đức thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương, quy định khác của pháp luật có liên quan và các nhiệm vụ, quyền hạn như bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường trực thuộc; đồng thời đình chỉ việc thi hành, bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản trái pháp luật của Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường trực thuộc.

Theo Tiến sĩ Trần Du Lịch, nguyên Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh: Nếu thực hiện mô hình này sẽ hướng tới mục tiêu tổ chức một mô hình quản lý đô thị phù hợp với đặc điểm của một siêu đô thị trong bối cảnh mô hình quản lý cũ hiện là "cái áo" quá chật. Mặt khác, tạo điều kiện tinh gọn bộ máy, thực hiện mô hình chính quyền điện tử một cách liên thông, thực hiện quản lý nền hoạt động quản trị số hóa các hoạt động.

Quan trọng hơn, mô hình này làm cơ sở để tiến hành việc phân cấp, phân quyền cho cơ sở theo hướng tinh gọn, tránh một thủ tục đi qua nhiều nơi. Việc gì cơ sở làm tốt hơn cấp trên nên phân quyền, phân cấp cho cấp đó làm, cấp trên chỉ chịu trách nhiệm thanh tra, kiểm tra, giám sát.
 
Bài cuối: Vì sự phát triển nhanh hơn, bền vững hơn