Danh sách những người phản đối. Danh sách những người cộng tác. Những cuộc trao đổi kín đáo với giới doanh nhân địa phương. Tìm kiếm trong lịch sử những nỗi bất bình để kích động và những cái cớ để lợi dụng. Điệp viên Đức quốc xã từng thu thập tất cả những thông tin đó trước khi châu Âu rơi vào chiến tranh năm 1939.

Giờ đây, theo một báo cáo gây chấn động, Mỹ đang làm điều tương tự ở Greenland và Đan Mạch.

Tổng thống Donald Trump từ lâu đã muốn có hòn đảo lớn nhất thế giới này, vốn được ông coi là chìa khóa để bảo vệ lãnh thổ Mỹ, duy trì an ninh quốc tế và đảm bảo nguồn cung khoáng sản đất hiếm quan trọng ngoài Trung Quốc.

Nhưng Đan Mạch và các chính trị gia Greenland ủng hộ độc lập nhiều lần từ chối lời đề nghị mua lại vùng lãnh thổ bán tự trị này cũng như những lời cảnh báo mập mờ về sử dụng vũ lực. Không nản lòng, người Mỹ dường như đang kết hợp giữa gây sức ép công khai và mưu đồ ngầm.

Niels Fastrup, một trong những phóng viên đã đưa tin ngày 27/8 cho Đài truyền hình công cộng Đan Mạch (DR), nói: “Nguồn tin mô tả với chúng tôi về một chiến dịch bí mật được thiết kế nhằm tạo ra một phong trào giải phóng Greenland, có thể phá vỡ mối quan hệ giữa Đan Mạch và Greenland, từ đó mở đường cho Mỹ tiếp quản Greenland”.

Đây là cáo buộc bất thường với những hệ lụy khó lường đối với hai quốc gia đều là thành viên NATO. Phản ứng của Đan Mạch khiến thông tin thêm phần đáng tin.

Thay vì coi nhẹ, Ngoại trưởng Đan Mạch Lars Lokke Rasmussen đã triệu tập quyền Đại biện lâm thời Mỹ tại Copenhagen, ông Mark Stroh, để có “cuộc trao đổi phòng ngừa”.

Tất cả cho thấy rằng Đan Mạch nghĩ mình có thể đối diện mối đe dọa xâm lược lần đầu tiên kể từ Thế chiến II và bên đe dọa lại chính là đồng minh quan trọng nhất. Bản thân ông Trump cũng không loại trừ khả năng dùng vũ lực.

Âm mưu

Người Mỹ đã cố giảm căng thẳng. Ngày 28/8, một quan chức Nhà Trắng nói người Đan Mạch nên “bình tĩnh lại”.

Nhưng phóng viên Fastrup và đồng nghiệp Lisbeth Quass cho biết họ đã có nhiều tháng điều tra hoạt động của Mỹ tại Greenland và phát hiện những hành động ngấm ngầm không thể chối cãi.

Bài báo họ xuất bản ngày 27/8 dựa trên các cuộc phỏng vấn kỹ lưỡng ít nhất 8 nguồn tin đáng tin cậy. Các nguồn tin này xác định ít nhất ba người Mỹ có quan hệ với Tổng thống Mỹ bị nghi tham gia hoạt động bí mật.

Người thứ nhất đến Greenland vào một ngày tuyết rơi đầu năm nay với nhiệm vụ lập danh sách công dân Greenland ủng hộ kế hoạch tiếp quản hòn đảo của ông Trump và có thể trở thành người tham gia phong trào ly khai ở Greenland và Đan Mạch.

Người này cũng lập danh sách những công dân Greenland có thể phản đối kế hoạch đó. Ông này còn hỏi dân địa phương những câu chuyện có thể dùng để bôi xấu Đan Mạch trên truyền thông Mỹ. Trong danh sách có vụ triệt sản phụ nữ bản địa và việc ép trẻ em sang Đan Mạch học mà cả hai đều là nỗi đau lịch sử có thật.

Hai người Mỹ khác thường xuyên gặp gỡ chính trị gia và doanh nhân địa phương để nỗ lực xây dựng quan hệ có thể tận dụng trong trường hợp Mỹ tiếp quản.

Không phải lần đầu

Hai phóng viên cho đến nay từ chối nêu tên nghi phạm nào và giữ lại một số chi tiết vì lý do an ninh.

Phóng viên Fastrup nói: “Mỗi thông tin được đưa ra trong bài báo như gắn một lá cờ nhỏ lên, cho phép những người phù hợp bắt đầu đoán ra nguồn tin là ai, vì vậy chúng tôi cân nhắc rất kỹ về những gì có thể công bố và chưa thể công bố lúc này. Tôi hy vọng sẽ đưa thêm chi tiết sau”.

Fastrup từ chối bình luận liệu mình và đồng nghiệp có tiếp cận những người đàn ông này để xin phản hồi, hoặc liệu giới chức Đan Mạch đã nói chuyện với họ chưa. Nhưng Fastrup khẳng định hoàn toàn không nghi ngờ về các hoạt động của phía Mỹ.

Đây không phải là chuyện nhìn thấy một động cơ ngầm có thể tồn tại nhưng khó chứng minh, núp bóng các hoạt động kinh doanh hay ngoại giao hợp pháp. Đây là hoạt động bí mật thật sự, có mục tiêu rõ ràng và không thể nhầm lẫn là thâm nhập vào xã hội Greenland.

Ai giật dây?

Ông Ulrik Pram Gad, Phó giáo sư văn hóa và chính trị Bắc Cực tại Đại học Aalborg, bình luận rằng chiến dịch gây ảnh hưởng của Mỹ không còn là bí mật đối với những người theo dõi Greenland.

Ông nói: “Mỗi khi họ cố làm chiến dịch ảnh hưởng, câu trả lời chung là ‘Chúng tôi không muốn trở thành người Mỹ’. Nếu có ý nghĩa gì thì có thể họ đang cố khai thác những rạn nứt trong xã hội Greenland hoặc bất bình giữa Đan Mạch và Greenland, rồi phóng đại để phục vụ một cuộc bầu cử ba năm tới”.

Dù vậy, ông nói rằng đó vẫn là một con đường dài. Tại Greenland, các cuộc thăm dò dư luận cho thấy vừa có tỷ lệ cao ủng hộ độc lập khỏi Đan Mạch trong tương lai, vừa có tỷ lệ phản đối áp đảo đối với việc Mỹ tiếp quản.

Tuy nhiên, ông Pram nghi ngờ rằng nguồn tin của đài DR có thể lên tiếng nhằm cảnh báo công chúng Đan Mạch và Greenland rằng những nỗ lực nghiệp dư họ từng thấy có thể sắp trở nên chuyên nghiệp hơn.

Tháng 5, Đại sứ Mỹ tại Copenhagen từng bị triệu tập sau khi tờ Wall Street Journal đưa tin các cơ quan tình báo Mỹ, gồm cả CIA, nhận lệnh tăng cường thu thập thông tin về Greenland.

Bào báo đề cập đến các chỉ đạo tìm hiểu thêm về phong trào đòi độc lập của Greenland, thái độ đối với việc Mỹ khai thác tài nguyên trên đảo, xác định những người ở Greenland và Đan Mạch ủng hộ mục tiêu của chính quyền Tổng thống Trump.

Khi đó, bà Tulsi Gabbard, Giám đốc tình báo quốc gia Mỹ, cáo buộc tờ báo này tiếp tay cho phe nhà nước ngầm muốn phá hoại tổng thống bằng cách chính trị hóa và rò rỉ thông tin mật, nhưng không phủ nhận cáo buộc.

Phóng viên Fastrup và Quass nói họ chưa thể xác định mối liên hệ giữa các cơ quan tình báo Mỹ và những cá nhân bị nghi ngờ, ít nhất là đến nay. Họ cũng chưa biết những người này hành động theo chỉ thị của ông Trump, các quan chức khác trong chính quyền, hay theo sáng kiến riêng.

Fastrup nói: “Rõ ràng đây là giả thuyết chúng tôi đang điều tra”. Ông nhấn mạnh hiện chưa thể đưa ra kết luận.

Những nhân vật trong bóng tối

Tuy vậy, hai phóng viên đã công bố đủ manh mối về danh tính người Mỹ để mọi người “đoán già đoán non”.

Ví dụ, người chịu trách nhiệm lập danh sách cộng tác viên và người phản đối đã từng nhiều lần xuất hiện công khai cùng Tổng thống Mỹ và gần đây được bổ nhiệm vào vị trí có thể ảnh hưởng tới chính sách an ninh Mỹ.

Hai người khác, bị cáo buộc xây dựng quan hệ với chính trị gia, doanh nhân và cư dân địa phương, đều từng làm việc cho ông Trump và thường xuyên di chuyển giữa Greenland và Mỹ trong vài năm gần đây.

Nhiều cá nhân có quan hệ với Tổng thống đã hoạt động tại Greenland những tháng qua.

Trong số đó có ông Drew Horn, cựu đặc nhiệm Mũ nồi xanh, Giám đốc điều hành GreenMet – công ty ở Washington kỳ vọng hưởng lợi từ nỗ lực của chính quyền nhằm chấm dứt phụ thuộc vào Trung Quốc trong nhập khẩu khoáng sản quan trọng.

Không có gì bí mật trong các chuyến đi Greenland của ông Horn. Đầu tháng này, ông là nhân vật chính trong một bài viết dài của Bloomberg, mô tả ông là “người trung gian chủ chốt” trong chiến dịch của ông Trump nhằm tiếp cận tài nguyên thiên nhiên trên đảo Greenland.

Bài viết mô tả ông đã báo cáo với Tổng thống Mỹ sau chuyến khảo sát mỏ kim loại đất hiếm ở miền Nam Greenland hồi tháng 4.

Ông GreenMet và Horn chưa phản hồi về thông tin trên. Không có manh mối nào cho thấy ông là một trong những người bị nêu trong thông tin của đài DR.

Một người Mỹ khác có liên hệ nổi bật với Greenland là ông Thomas Emanuel Dans, doanh nhân từng có thời gian ngắn giữ chức ủy viên Bắc Cực Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump.

Ông Dans không có vai trò trong chính quyền hiện tại, nhưng là người sáng lập tổ chức phi lợi nhuận American Daybreak, thúc đẩy quan hệ Mỹ - Greenland, tổ chức chuyến thăm Greenland hồi tháng 3 của Phó tổng thống JD Vance và phu nhân Usha Vance.

Giám đốc American Daybreak tại Greenland là ông Jorgen Boassen, từng là thợ xây đến từ miền Nam của đảo này, hiện là nhà vận động nổi bật nhất cho quan hệ gần gũi hơn với Mỹ dù ông không ủng hộ sáp nhập.

Cả hai đều công khai quan điểm của mình và không có thông tin nào cho thấy họ nằm trong số những người bị cáo buộc tiến hành hoạt động bí mật.

Phản ứng

Còn nhiều điều chưa sáng tỏ. Tờ The Telegraph không thể ngay lập tức xác minh độc lập thông tin từ đài DR. Ngay cả khả năng một âm mưu làm mất ổn định Greenland và Đan Mạch từ bên trong có thực tế hay không cũng chưa rõ.

Tại Đan Mạch, tin tức về danh sách cộng tác viên và người phản đối gợi lại ký ức về cuộc chiếm đóng của phát xít trong Thế chiến II.

Chính phủ Đan Mạch phát đi tín hiệu sẽ không nhân nhượng khi bảo vệ biên giới đất nước.

Fastrup nói: “Chúng tôi mất nhiều tháng điều tra sâu mới có được. Hoàn toàn không phải chính phủ Đan Mạch đưa thông tin cho chúng tôi. Nhưng ngay khi chúng tôi công bố, họ lập tức muốn bình luận. Tôi cho rằng đó là vì họ muốn gửi thông điệp rất mạnh tới người Mỹ, những người Mỹ đang hoạt động ở Greenland cũng như chính phủ Mỹ rằng những gì đang diễn ra là hoàn toàn không thể chấp nhận được”.