Tổng thống Mỹ Donald Trump (ngoài cùng bên phải) và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio (ảnh trên, bên trái) và Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth (ảnh dưới bên trái). Ảnh: Getty Images, THX, REUTERS/TTXVN
Báo The New York Times của Mỹ dẫn nguồn tin giấu tên cho biết ngày 3/3, Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ thảo luận về khả năng đình chỉ hoặc hủy bỏ hoàn toàn viện trợ quân sự cho Ukraine, bao gồm cả vũ khí đã được chính quyền Biden cam kết cung cấp.
Thông tin này được đưa ra sau cuộc tranh cãi công khai giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng vào ngày 28/2, khiến kế hoạch ký thoả thuận hợp tác trong lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên giữa hai quốc gia bị đổ vỡ.
Một quan chức chính quyền Mỹ giấu tên nói với The New York Times rằng ông Trump sẽ gặp các cố vấn an ninh quốc gia hàng đầu của mình vào ngày 3/3, bao gồm Ngoại trưởng Marco Rubio và Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth, để xem xét và có thể đưa ra quyết định đối với một loạt chính sách liên quan tới Ukraine.
Theo quan chức này, một trong những vấn đề sẽ được cân nhắc là đình chỉ hoặc hủy bỏ viện trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine, bao gồm cả các lô hàng đạn dược và thiết bị mới nhất đã được chính quyền Biden phê duyệt.
Liên quan tới vấn đề này, báo The Kyiv Independent của Ukraine ngày 3/3 cho biết ông Zelensky đã nhiều lần kêu gọi Mỹ tiếp tục viện trợ vũ khí cho Ukraine để củng cố vị thế của Kiev trong các cuộc đàm phán hòa bình tương lai với Liên bang Nga.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Quốc hội Mỹ đã phê duyệt 86 tỷ USD cho viện trợ quân sự dành cho Ukraine thông qua năm khoản bổ sung ngân sách và ngân sách cơ bản của Bộ Quốc phòng (DOD). Gói viện trợ gần đây nhất đã được Quốc hội Mỹ thông qua là vào tháng 4/2024, và chính quyền của Tổng thống Trump có vẻ sẽ không yêu cầu thêm, đặc biệt là sau những diễn biến của tuần trước ở Nhà Trắng.
Mỹ đã gửi trang thiết bị vũ khí quân sự cho Ukraine thông qua ba cơ chế chính là Quyền rút vũ khí khỏi kho của tổng thống (PDA); Sáng kiến Hỗ trợ an ninh cho Ukraine (USAI) và Tài trợ Quân sự nước ngoài (FMF).
Toàn bộ tiền quỹ của Mỹ dùng để viện trợ quân sự cho Ukraine đều đã được cam kết và chính quyền Trump phản đối các gói viện trợ mới, nhưng trang thiết bị vũ khí đã cam kết vẫn tiếp tục được vận chuyển đến Ukraine.
Trong đó, các hợp đồng USAI giai đoạn đầu hiện đã bắt đầu giao hàng. Ngay cả khi đợt trang thiết bị vũ khí cuối cùng từ PDA được bàn giao vào khoảng tháng 8/2025, các hợp đồng USAI sẽ tiếp tục duy trì dòng vũ khí đến Ukraine trong năm 2025 và xa hơn nữa.
Xem video hệ thống tên lửa phóng loạt cơ động cao (HIMARS) do Mỹ cung cấp được trang bị cho Tiểu đoàn 3, Lực lượng Đặc nhiệm Ukraine sử dụng, phá huỷ hệ thống phòng không BUK-M1 của Liên bang Nga. Nguồn: Lực lượng Đặc nhiệm Ukraine
Tuy nhiên, chính quyền Trump có thể dừng việc vận chuyển viện trợ quân sự, ít nhất là một phần.
Cụ thể là chính quyền Trump có thể chỉ đạo ngừng vận chuyển, bất chấp các thông báo của chính quyền trước đó. Tuy nhiên, việc dừng các lô hàng vũ khí mới từ các hợp đồng mà Ukraine đã ký với ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ sẽ khó khăn hơn, vì theo quy định pháp luật, các thiết bị đó thuộc quyền sở hữu của Ukraine.
Dù vậy, chính quyền Trump vẫn có thể tìm cách chuyển hướng các lô hàng này sang lực lượng Mỹ, viện dẫn Điều 1 của Đạo luật Sản xuất quốc phòng hoặc các quyền hạn khẩn cấp khác với lý do ưu tiên nhu cầu quốc gia. Mặc dù điều này sẽ là một bước đi pháp lý đầy rủi ro, nhưng chính quyền Trump từng sử dụng các quyền khẩn cấp cho các mục tiêu chính trị trong quá khứ.
CSIS cho rằng Mỹ ngừng viện trợ quân sự, Ukraine sẽ phải dựa vào châu Âu và sản xuất trong nước.
Theo Viện Kiel của Đức, viện trợ quân sự từ châu Âu dành cho Ukraine tương đương với Mỹ, khoảng 1,8 tỷ USD mỗi tháng. Viện trợ châu Âu đặc biệt quan trọng vào cuối năm 2023 và đầu năm 2024, khi Mỹ cạn kiệt ngân sách và Quốc hội Mỹ vẫn đang tranh luận về gói viện trợ tiếp theo.
Liên minh châu Âu (EU) cũng đã phê duyệt việc sử dụng tài sản của Liên bang Nga bị đóng băng để hỗ trợ nhu cầu quân sự của Ukraine.
Tuy nhiên, tin xấu là ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu đã suy yếu nghiêm trọng và họ đang cung cấp hết mức có thể. Nếu Mỹ ngừng viện trợ, nhiều quốc gia châu Âu cũng có thể cắt giảm hỗ trợ.
Ngoài ra, Ukraine cũng tự sản xuất một số thiết bị quân sự. Trong ba năm qua, họ đã đầu tư vào sản xuất trong nước và hiện đã có thể sản xuất một số loại thiết bị quan trọng với số lượng lớn. Năng suất và quy mô sản xuất thiết bị bay không người lái (UAV) cỡ nhỏ làm nhiệm vụ trinh sát đến UAV cảm tử tầm xa của Ukraine đã tăng hơn 100 lần kể từ khi xung đột Nga – Ukraine bắt đầu vào năm 2022
Ukraine cũng đã bắt đầu sản xuất pháo tự hành Bohdana và đạn pháo. Tuy đây là một bước tiến quan trọng hướng tới tự chủ quốc phòng, nhưng quy mô sản xuất vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu của quân đội.
Vấn đề của Ukraine là ngành công nghiệp quốc phòng của họ vẫn chưa cân bằng, vì trước đây nó được thiết kế để hoạt động như một phần của mạng lưới quân sự Liên Xô, thay vì một hệ thống hoàn chỉnh có thể tự cung cấp đầy đủ vũ khí.
Nói tóm lại, trong kịch bản tốt nhất, Mỹ và châu Âu tiếp tục viện trợ, đủ để Ukraine ổn định phòng tuyến, làm chậm các cuộc tấn công của Liên bang Nga và kéo dài thời gian để đàm phán hòa bình.
Trong kịch bản tồi tệ nhất, Mỹ cắt hoàn toàn viện trợ quân sự. Những gì Ukraine nhận được từ châu Âu, các nguồn khác trên thế giới và ngành công nghiệp quốc phòng trong nước sẽ giúp duy trì lực lượng trên chiến trường, nhưng sức mạnh quân sự sẽ dần suy giảm. Khi đó, Liên bang Nga sẽ chiếm thêm nhiều lãnh thổ hơn, và đến một thời điểm nào đó, phòng tuyến của Ukraine có thể sụp đổ. Ukraine sẽ buộc phải chấp nhận một nền hòa bình bất lợi, thậm chí là khắc nghiệt.