Máy bay chiến đấu Rafale. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN
Ngày 17/11, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã ký ý định thư về việc Ukraine có thể mua tới 100 tiêm kích Rafale từ Pháp. Theo Tổng thống Zelensky, đây là sự kiện lịch sử.
Business Insider (Mỹ) cho biết thỏa thuận với Pháp nối tiếp các cam kết khác để Ukraine sở hữu tiêm kích F-16 của Mỹ và Gripen của Thụy Điển, đưa ba dòng chiến đấu cơ trở thành nền tảng chủ chốt của lực lượng Không quân nước này trong tương lai.
Tổng thống Ukraine vào tháng 8 tuyên bố rằng đất nước ông đang hướng tới sở hữu phi đội chiến đấu cơ mới hoàn toàn theo công nghệ phương Tây để "hội nhập” với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Không quân Ukraine hiện chủ yếu sử dụng các máy bay chiến đấu cũ do Liên Xô thiết kế, đồng thời được bổ sung một số lượng hạn chế chiến đấu cơ phương Tây mua từ năm 2022. Thụy Điển, Pháp và Mỹ là các quốc gia cung cấp máy bay chiến đấu mới cho Ukraine, nhưng chủng loại và số lượng dự kiến chỉ được tiết lộ trong những tuần gần đây.
Ukraine cũng đã ký thỏa thuận với Thụy Điển vào ngày 22/10 để mua 150 máy bay chiến đấu JAS 39 Gripen E. Trong khi đó, các phi công Ukraine đang điều khiển Lockheed Martin F-16 Fighting Falcon do các thành viên châu Âu tại NATO tài trợ, cùng với một số máy bay chiến đấu Dassault Mirage 2000 của Pháp. Cả hai đều là chiến đấu cơ thế hệ thứ tư được nâng cấp và Ukraine cho biết họ cần tổng cộng 128 chiếc F-16 để phòng vệ.
Máy bay chiến đấu F-16. Ảnh tư liệu: PAP/TTXVN
Business Insider đánh giá việc sở hữu Rafale và Gripen sẽ giúp Ukraine nâng tầm đáng kể năng lực không chiến. Chúng được xếp vào nhóm tiêm kích thế hệ 4.5; trang bị hệ thống điện tử hàng không, cảm biến và tác chiến điện tử tiên tiến, nhưng vẫn chưa có khả năng tàng hình toàn phần như các chiến đấu cơ thế hệ 5 là F-35 Lightning II hay F-22 Raptor.
Đáng chú ý, dòng Gripen của Saab được đánh giá là một trong những lựa chọn tốt nhất cho Ukraine. Gripen được thiết kế để bay trên các đường băng nhỏ, gồ ghề và không đòi hỏi bảo trì phức tạp. Biến thể E mới nhất của Gripen, với động cơ đơn được nâng cấp và hệ thống tác chiến điện tử mới cùng 10 vị trí gắn vũ khí cho tên lửa và bom. Trong khi đó, Rafale F4 hai động cơ có 14 vị trí gắn vũ khí. Biến thể F4 đã được đưa vào biên chế của Pháp vào đầu năm 2024.
Tuy vậy, tới thời điểm này, các tuyên bố từ Ukraine mới dừng ở những thỏa thuận mua sắm ban đầu đối với các chiến đấu cơ hiện đại. Việc tiếp nhận máy bay còn phải chờ các hợp đồng xuất khẩu hoàn tất.
Ngành công nghiệp máy bay quân sự vốn thường xuyên đối mặt với trì hoãn, phát sinh kỹ thuật, và Ukraine sẽ phải xếp hàng trong nhóm khách hàng chờ nhận Rafale và Gripen. Thụy Điển thậm chí chỉ mới tiếp nhận chiếc Gripen E đầu tiên vào tháng trước, trong kế hoạch đưa vào biên chế 60 chiếc từ nay đến 2030.
Về phần Dassault, hãng hiện sản xuất chưa tới bốn chiếc Rafale mỗi tháng và cho biết vào tháng 10 rằng họ còn tồn đơn tới 233 chiếc.