Các tay súng đối lập HTS trên đường phố Syria. Ảnh: AA/TTXVN
Ông Ahmed al-Sharaa là thủ lĩnh của nhóm Hồi giáo Hayat Tahrir al-Sham (HTS) - đầu tàu của lực lượng đối lập đang nắm quyền ở Syria. Ông là một người Hồi giáo, có mối liên hệ trước đây với tổ chức khủng bố al-Qaeda. Tuy rằng, hiện nay ông Ahmed al-Sharaa đã rời bỏ quá khứ đó, nhưng nhiều người nhận định rằng với tư cách là một người Hồi giáo, có quan điểm từ chối các hình thức Hồi giáo hiện đại, thì gần như ông sẽ không chấp nhận những điều xa vời như dân chủ và quyền bình đẳng phụ nữ tại Syria.
Hiện nay, khoảng 70% dân số Syria là người theo dòng Hồi giáo Sunni và chính ông Sharaa cũng là người Sunni. Tuy nhiên, kể cả những người cùng tôn giáo cũng đang nhìn nhận ông Sharaa gắn liền với học thuyết Hồi giáo cực đoan. Trong khi đó, khoảng 30% dân số theo các tôn giáo khác như Alawites, Ismailis, Hồi giáo Shia chính thống, Thiên chúa giáo và Druze cũng lo sợ khi ông này nắm quyền.
Tệ hơn nữa, nhóm thiểu số Hồi giáo Alawites đã thực sự điều hành đất nước trong 53 năm qua dưới thời lãnh đạo của gia đình ông Assad. Việc người dòng Sunni lên nắm quyền sẽ là một vấn đề khá nghiêm trọng tại đất nước Hồi giáo này. Trong thời gian dài tại Syria, nhiều nhóm thiểu số khác cũng đã ngầm ủng hộ người Alawite điều hành vì lo sợ sự thống trị của người Sunni.
Do đó, nhóm HTS theo dòng Sunni lên nắm quyền sẽ là mối lo với nhiều người dân và nhiều nhóm tôn giáo khác tại đất nước này. Nhiều người đang tự đặt câu hỏi với những cam kết của ông Sharaa về việc tôn trọng quyền của tất cả các nhóm thiểu số cũng như tính dân chủ tại đất nước Syria.
Bên cạnh đó, sắc tộc cũng là vấn đề nhiều người nhắc đến khi nói về Syria. Đất nước này cũng có sự đa dạng sắc tộc với nhiều nhóm người như người Arab, người Kurd, người Turkmen, người Druze. Ngoài ra, Syria còn đối diện với nhiều vấn đề khác khi cuộc nội chiến kéo dài 13 năm khiến một nửa dân số phải tị nạn ở trong nước hoặc phải ra nước ngoài.
Video quang cảnh một số khu vực tại Syria sau cuộc nội chiến và hình ảnh người dân hồi hương về nước. Nguồn: Reuters.
Trong khi đó, chính quyền tạm quyền mới do HTS bổ nhiệm ở Damascus cũng được đánh giá là đang đối mặt với muôn vàn khó khăn. Chính quyền hiện nay, ngoại trừ các nhóm người ủng hộ Thổ Nhĩ Kỳ, thì gần như không có nguồn thu nhập tức thì nào. Ngoài ra, tất cả các nhóm thiểu số đều được trang bị vũ khí hạng nặng và lực lượng HTS hiện chỉ kiểm soát không quá 1/4 lãnh thổ đất nước.
Bên cạnh đó, hiện diện và ảnh hưởng không nhỏ từ các quốc gia bên ngoài như Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Israel và Mỹ trên đất nước này, cũng được xem là những vấn đề không thể sớm xử lý và khó xử lý triệt để. Israel vừa qua đã tiến hành hàng trăm cuộc không kích nhằm vào Syria và đang đồn trú tại một vùng lãnh thổ khá rộng lớn tại đất nước này. Người Nga, những người ủng hộ lớn nhất của ông Assad, có thể phải đối diện với nguy cơ rời đi. Người Thổ Nhĩ Kỳ thì đang chiếm một vùng lãnh thổ Syria dọc theo biên giới để làm vùng đệm.
Nhiều người đang lo sợ rằng HTS sẽ sẽ khiến Syria thành Afghanistan tiếp theo. Điều này không chỉ khiến người Mỹ, người Nga, và các quốc gia dòng Hồi giáo Shia và các nhóm thiểu số khác ở Trung Đông mà còn khiến cả tất cả các quốc gia dòng Sunni trong khu vực phải kinh hoàng. Đến lúc đó, Syria có thể sẽ tiếp tục đối diện với nguy cơ bị cô lập và người dân sẽ lại bắt đầu chạy trốn, cũng như cuộc nội chiến, tình trạng bạo lực có thể sẽ lại tái diễn.
Để giải quyết những vấn đề trên một cách triệt để là điều gần như không tưởng nhưng không phải là không có cách để giảm bớt những tác động tiêu cực với đất nước Syria. Theo đó, cách “ít tệ nhất” là cho phép mỗi nhóm tôn giáo tự quản lý chính việc của mình.
Trong trường hợp này, người Arab Sunni – nhóm chiếm đa số, sẽ đưa ra những quyết định lớn, trong khi các nhóm tôn giáo và sắc tộc khác, trong đó có người Kurd sẽ có quyền tự chủ trong các vấn đề “sát sườn” trực tiếp liên quan. Điều này được xem như một phiên bản khác của chính quyền tại Liban. Tuy vẫn còn nhiều vấn đề để nói đến nhưng nhà nước Liban vẫn duy trì hoạt động cho đến ngày nay sau cuộc nội chiến kéo dài và duy trì luật pháp cũng như nền dân chủ trong phạm vi kiểm soát.
Tuy nhiên, những điều trên cũng được đánh giá là không dễ để thủ lĩnh Ahmed al-Sharaa và HTS chấp nhận. Và kể cả khi ông Sharaa có thể tự thuyết phục mình chấp nhận Syria là một nhà nước dân chủ thì liệu những người xung quanh ông có thể thực hiện được điều đó hay không vẫn còn là một câu hỏi chưa có lời đáp.