Biến động chính trị khắp nơi có thể tác động xấu tới kinh tế toàn cầu 2025

Theo kênh CNN ngày 27/12, năm 2024, cuộc chiến giữa Israel và Hamas ở Gaza đã leo thang và lan sang Liban, nơi Israel đã chiến đấu với Hezbollah cho đến khi đạt được một thỏa thuận ngừng bắn mong manh vào tháng trước. Tại Syria, phe đối lập đã lật đổ Tổng thống Bashar al-Assad trong một cuộc tấn công chớp nhoáng. Vào tháng 12 này, chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine đã bước sang năm thứ ba.

Năm 2024 cũng là năm có số cuộc bầu cử quốc gia nhiều kỷ lục (hơn 60) và chính kết quả các cuộc bầu cử này sẽ có tác động lớn nhất thế kinh tế toàn cầu năm 2025, điển hình là sự kiện ông Donald Trump thắng bầu cử Mỹ.

Tác động tại Mỹ

Ông Nathan Sheets, nhà kinh tế trưởng toàn cầu tại tập đoàn Citi, nói: “Có rất nhiều người thất vọng về cách vận hành nền kinh tế toàn cầu”. Ông cho rằng nhiều đảng cầm quyền đã kém hiệu quả trong điều hành kinh tế. Ông bình luận: “Môi trường chính trị dường như bất ổn hơn bất kỳ thời điểm nào mà tôi có thể còn nhớ”.

Đối với nhiều nhà kinh tế, sự kiện ông Trump trở lại Nhà Trắng sẽ gây tác động mạnh nhất, nhất là vấn đề thuế quan.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã nói về việc áp dụng mức thuế 10-20% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ và mức thuế ít nhất 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Vào cuối tháng 11, sau chiến thắng trước bà Kamala Harris, ông nói rằng muốn áp mức thuế nhập khẩu 25% đối với Mexico và Canada, áp một mức thuế bổ sung 10% đối với Trung Quốc.

Các nhà dự báo đã đưa ra các dự đoán khác nhau về mức độ thiệt hại mà các mức thuế mới của ông Trump có thể gây ra cho các nền kinh tế khác, tùy thuộc vào mức thuế quan. Tuy nhiên, thiệt hại là không thể tránh khỏi.

Bà Christine Lagarde, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu, nói với các phóng viên hồi đầu tháng này khi được hỏi về khả năng ông Trump áp thuế cao với hàng nhập khẩu từ châu Âu: “Tôi tiếp tục cho rằng các biện pháp hạn chế thương mại, chính sách bảo hộ, không có lợi cho tăng trưởng”.

Thuế quan cao hơn có thể gây tác dụng ngược cho chính nền kinh tế Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới. Ngân hàng Goldman Sachs dự báo GDP của Mỹ sẽ chịu tổn thất lớn nếu Mỹ áp mức thuế 10% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu. Đỉnh điểm tổn thất sẽ diễn ra vào năm 2026, một phần do giá tiêu dùng cao hơn và điều này sẽ làm giảm chi tiêu của người Mỹ.

Tác động với nền kinh tế toàn cầu khi Mỹ áp mức thuế cao hơn cũng sẽ phụ thuộc vào cách phản ứng của các quốc gia bị ảnh hưởng, ví dụ như họ cũng tăng thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ.

Công ty tư vấn Capital Economics nhận định: “Điều này có thể dẫn đến một cuộc chiến thương mại toàn cầu mà, nếu ở mức độ nghiêm trọng, có thể làm giảm 2-3% GDP toàn cầu”. Dựa trên xu hướng hiện tại, sản lượng kinh tế thế giảm 3% sẽ xóa sạch hầu hết tăng trưởng kinh tế.

Ngay cả khi ông Trump không áp dụng mức thuế cao trên diện rộng, thì các công ty cũng lo ngại rằng ông có thể áp thuế cao với ít nhất một số quốc gia hoặc ngành nào đó, gây ảnh hưởng đến đầu tư kinh doanh và do đó ảnh hưởng đến các nền kinh tế đối tác thương mại của Mỹ.

Đó là những gì các nhà phân tích tại ngân hàng Goldman Sachs và J.P. Morgan dự đoán. Cả hai ngân hàng này đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng của châu Âu vào năm tới do điều này.

Các nhà phân tích của Goldman Sachs đã hạ dự báo tăng trưởng năm 2025 của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới: “Tác động sẽ trực tiếp hơn ở Trung Quốc, nơi gần như chắc chắn sẽ đối mặt với mức thuế cao hơn”.

Một cách khác mà thuế nhập khẩu mới của ông Trump có thể gây tổn hại cho nền kinh tế toàn cầu là góp phần gây ra đợt lạm phát mới ở Mỹ và các nơi khác. Giá cả ở Mỹ cũng sẽ tăng nhanh hơn nếu ông Trump cắt giảm thuế và thắt chặt nhập cư, vì điều này có thể dẫn đến tình trạng thiếu lao động và chi phí tiền lương cao hơn.

Tác động tại Đức và Pháp

Mỹ không phải là quốc gia duy nhất trải qua những biến động chính trị lớn trong năm nay. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã tổ chức một cuộc bầu cử quốc hội sớm vào mùa hè, dẫn đến chính phủ thiểu số sụp đổ vào đầu tháng này. Tương tự, liên minh cầm quyền ở Đức (nền kinh tế lớn thứ ba thế giới) đã tan rã vào tháng trước, mở đường cho một cuộc bầu cử sớm vào tháng 2/2025.

Nội các mới ở Pháp, được công bố vào ngày 23/12, có thể sẽ gặp khó khăn trong điều hành giống như chính phủ tiền nhiệm tồn tại trong thời gian ngắn do ở quốc hội, không phe phái nào có đa số rõ ràng. Điều này sẽ khiến môi trường chính trị không ổn định, cản trở đầu tư kinh doanh và chi tiêu tiêu dùng ở Pháp.

Ngân hàng châu Âu ING viết trong một báo cáo gần đây: “Hỗn loạn chính trị sẽ đè nặng lên tăng trưởng ở Pháp vào năm tới. Chính phủ nào được thành lập cũng sẽ đối diện mối đe dọa thường trực về việc bị mất tín nhiệm, không thể thông qua ngân sách để ổn định tài chính công và có thể sẽ có nhiều cuộc bầu cử hơn, làm gia tăng bất ổn”.

Tình trạng bất ổn này sẽ kéo dài ít nhất đến giữa năm sau, thời điểm sớm nhất có thể diễn ra cuộc bầu cử quốc hội nữa theo hiến pháp Pháp.

Tại Đức, tình hình trong những năm tới sẽ phụ thuộc đáng kể vào kết quả của cuộc bầu cử sắp tới. Một câu hỏi quan trọng là liệu chính phủ mới có vay thêm tiền để đầu tư và thực hiện các cải cách cơ cấu nhằm thúc đẩy tăng trưởng hay không. ING bình luận: “Nếu không, đình trệ sẽ trở thành điều bình thường mới”.

Ngoài ra, Mỹ áp mức thuế nhập khẩu cao hơn đối với hàng hóa cũng sẽ ảnh hưởng lớn đến Đức, nhất là khi Đức có ngành công nghiệp lớn và Mỹ là đối tác thương mại quan trọng thứ hai của Đức, chỉ sau Trung Quốc.

Tác động của chiến tranh

Tăng trưởng toàn cầu cũng có thể bị ảnh hưởng bởi những gì xảy ra tại khu vực Trung Đông giàu dầu mỏ, mặc dù các nhà kinh tế hiện tại ít lo ngại hơn về các hậu quả tiêu cực trong ngắn hạn của xung đột tại đây.

Ông Nathan Sheets bình luận: “Các thông số của cuộc xung đột hiện tại không trực tiếp đe dọa đến dòng chảy dầu mỏ”. Ông cho rằng cuộc xung đột có thể lan rộng, nhưng các quốc gia lớn ở Trung Đông không muốn xung đột trên quy mô khu vực”.

Giá dầu đã giảm từ mức đỉnh đạt được ngay sau khi Hamas tấn công Israel ngày 7/10/2023 và hiện ở mức tương đương với tháng 6 năm ngoái.

Đối với Syria, ngay cả trước khi cuộc nội chiến tàn khốc nổ ra vào năm 2011, nước này không chiếm tỷ trọng lớn trong sản lượng dầu toàn cầu và cuộc chiến đã phá hủy phần lớn cơ sở hạ tầng dầu mỏ của nước này. Công ty tư vấn Capital Economics dự báo vào ngày ông al-Assad bị lật đổ: “Các diễn biến tại Syria sẽ có rất ít tác động đến nền kinh tế toàn cầu”.

Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine đã để lại dấu ấn trên nền kinh tế thế giới, khiến giá khí đốt tự nhiên ở châu Âu cao hơn nhiều so với mức bình thường. Ông Trump đã nói rằng ông muốn nhanh chóng chấm dứt cuộc chiến này và giải pháp mà ông đưa ra sẽ quyết định tác động tới kinh tế ra sao.