Giữa lúc một số nước đang chuẩn bị tái mở cửa nền kinh tế, đưa cuộc sống trở lại bình thường thì đại dịch COVID-19 lại ập tới một lần nữa. Số ca mắc và tử vong vì tăng nhanh tại tâm dịch Mỹ Latinh, trong khi châu Âu thì đảo lộn mọi kế hoạch khôi phục kinh tế.

 Mặc dù đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Y tế Liên Mỹ (PAHO) cảnh báo về khả năng cao trở thành ổ dịch COVID-19 mới trên thế giới, nhưng có thể nói chính phủ không ít nước Mỹ Latinh vẫn lơ là, mất cảnh giác, trong đó phải kể tới Brazil, quốc gia lớn nhất khu vực.

Và giờ đây, khi cảnh báo trên trở thành hiện thực, Mỹ Latinh đang tỏ ra “đuối sức” trong cuộc chiến chống lại sự lây lan chóng mặt của virus SARS-CoV-2.

Đại dịch COVID-19 tại Mỹ Latinh và Caribe bùng phát muộn hơn các khu vực khác trên thế giới khi ghi nhận ca bệnh đầu tiên vào ngày 26/2 tại Brazil, nhưng số ca nhiễm và tử vong tăng mạnh từng ngày và biến khu vực này trở thành ổ dịch COVID-19 hoành hành mạnh nhất, với trên 4,7 triệu người mắc bệnh và hơn 350.000 người tử vong.

Bất chấp việc phần lớn các nước Mỹ Latinh triển khai những biện pháp ở nhiều cấp độ khác nhau nhằm ngăn chặn dịch bệnh như giới nghiêm, đóng cửa biên giới, áp đặt biện pháp cách ly xã hội, cấm toàn bộ các hoạt động tụ tập đông người, đóng cửa các trường học và các loại hình kinh doanh-dịch vụ phi thiết yếu của nền kinh tế, nhưng dịch tiếp tục lây lan mạnh và gần như mất kiểm soát. Lý do dẫn tới tình trạng này là do một số chính phủ đã chủ quan, điển hình là Brazil và Mexico, cũng với đó là ý thức của người dân và chủ yếu là người nghèo phải “liều mạng” với dịch bệnh để mưu sinh.

Brazil và Mexico là 2 quốc gia có số trường hợp nhiễm bệnh và tử vong cao nhất khu vực, theo thứ tự đứng thứ hai và thứ ba thế giới về số ca tử vong. Việc dịch COVID-19 lây lan mạnh ở Brazil và Mexico không nằm ngoài cảnh báo và dự đoán của các chuyên gia dịch tễ học. Đặc điểm chung tại Brazil và Mexico là sự thiếu đồng nhất giữa chính quyền liên bang và địa phương trong chiến lược chống dịch, và chính phủ luôn hạ thấp cấp độ nguy hiểm của dịch bệnh.

Tại Brazil, mặc dù, bản thân cũng đã mắc bệnh, nhưng Tổng thống Jair Bolsonaro vẫn không thay đổi quan điểm về COVID-19. Ông Bolsonaro luôn đi ngược lại các biện pháp phòng dịch mà các bang áp dụng và kêu gọi người dân quay trở lại làm việc bất chấp dịch bệnh lây lan mạnh.

Còn Mexico, quốc gia không triển khai các biện pháp cách ly bắt buộc ngoại trừ việc kêu gọi người dân thực hiện giãn cách xã hội, đã từng bước mở cửa lại nền kinh tế từ ngày 1/6 bất chấp tình hình dịch đang trong giai đoạn đỉnh điểm. Bộ Y tế Mexico thừa nhận con số mắc bệnh và tử vong do COVID-19 thực tế cao hơn nhiều so với con số thống kê.

Mexico không tiến hành xét nghiệm trên diện rộng mà chỉ xét nghiệm với những người có triệu chứng bệnh. Thống kê cho thấy gần 50% người tiến hành xét nghiệm cho kết quả dương tính với virus SARS-Cov-2. Những trường hợp dương tính, nhưng có biểu hiện bệnh nhẹ được cơ quan y tế cho tự cách ly tại nhà và như vậy rất khó để ngăn chặn sự lây lan của dịch.

Giống Mexico, Mỹ Latinh là một trong những khu vực có tình trạng bất bình đẳng và tỉ lệ người nghèo cao nhất thế giới. Hiện khu vực có khoảng 200 triệu người nghèo, chiếm 30,8% dân số, phần lớn là lao động tự do. Và do vậy, việc giãn cách và cách ly bắt buộc đối với tầng lớp này gần như là bất khả thi khi họ buộc phải ra đường để tìm cách mưu sinh. Bên cạnh đó, hệ thống y tế yếu kém do thiếu sự quan tâm và đầu tư của chính phủ trong nhiều năm khiến khả năng chống chọi với đại dịch càng trở lên khó khăn.

Trước nguy cơ hệ thống y tế sụp đổ và nhằm giảm thiểu tác động của đại dịch, chính phủ các quốc gia Mỹ Latinh đã và đang huy động mọi nguồn lực tài chính có thể cho cuộc chiến chống COVID-19. Nhiều quốc gia trong khu vực đã công bố một loạt gói tài chính trị giá hàng tỷ USD và kêu gọi sự hỗ trợ từ các thể chế tài chính đa phương nhằm tăng cường hệ thống tài chính công, hệ thống y tế, trợ giúp người nghèo, những đối tượng dễ bị tổn thương, hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng nhiều lĩnh vực khác của nền kinh tế. Tuy nhiên, các biện pháp trên đạt hiệu quả thấp trước diễn biến nhanh và phức tạp của COVID-19.

Theo báo cáo mới nhất của Ủy ban Kinh tế Mỹ Latinh và Caribe thuộc Liên hợp quốc (ECLAC) và WHO, cuộc khủng hoảng COVID-19 có nguy cơ khiến khu vực Mỹ Latinh và Caribe thụt lùi một thập niên do đối mặt kinh tế giảm sút và nghèo đói gia tăng. Tỷ lệ nghèo đói tại khu vực trong năm nay được dự báo sẽ tăng 7%, tương đương với 45 triệu người, so với năm ngoái. Số người thất nghiệp dự kiến tăng lên 44 triệu người, cao hơn 18 triệu người so với năm 2019.

Do tác động mạnh của dịch bệnh đến kinh tế, khoảng 2,7 triệu doanh nghiệp trong khu vực dự kiến đóng cửa. Trong khi đó, GDP sẽ giảm tới 9,1%, khiến khu vực rơi vào cuộc suy thoái nghiêm trọng nhất trong vòng một thế kỷ qua và điều này sẽ càng khoét sâu thêm tình trạng bất bình đẳng.

Có thể thấy Mỹ Latinh đang lâm vào bế tắc trong cuộc chiến chống COVID-19 khi các biện pháp đã và đang được triển khai, nhưng tình hình dịch bệnh tiếp tục diễn biến xấu với các ca lây nhiễm mới không ngừng tăng và nhiều khả năng mất kiểm soát.

Tất cả chỉ còn mong chờ vaccine ngừa COVID-19 sớm được nghiên cứu thành công. Tuy nhiên, để khu vực nghèo như Mỹ Latinh có thể tiếp cận sớm với vaccine là cả một thách thức bởi nguồn lực kinh tế của các nước cũng đang rất eo hẹp.

Các làn sóng dịch bệnh thường có xu hướng hoạt động như một “cơn sóng thần” – chậm rãi và gần như là lặng lẽ trước khi dâng lên cao vút cuốn phăng mọi thứ. Có ý kiến cho rằng tình hình dịch COVID-19 hiện nay ở châu Âu cũng đang nguy hiểm tương tự như vậy. Một số dấu hiệu cho thấy số ca nhiễm mới virus SARS-CoV-2 ở châu lục này đang dần tăng trở lại và có thể lên tới những mức cao như thời điểm đỉnh dịch của “làn sóng thứ nhất”.

Tây Ban Nha sau một thời gian hạ nhiệt, lại bắt đầu tăng số ca mắc COVID-19 trong tuần qua khi số ca nhiễm mới mỗi ngày tăng mạnh, cao gấp gần 10 lần so với các mức thấp hồi tháng 6, thời điểm lệnh phong tỏa ở quốc gia Nam Âu được dỡ bỏ.

Dữ liệu từ Bộ Y tế nước này cho thấy, số ca mắc COVID-19 trung bình hằng ngày trong những ngày gần đây lên tới 1.900 ca, so với mức dưới 400 ca/ngày trong tháng 6. Thậm chí ngày 31/7, số ca nhiễm mới ở Tây Ban Nha đã lên tới 3.092 trường hợp. Hai điểm nóng hiện nay ở Tây Ban Nha là Aragon và Catalonia.

Nhằm đối phó với đợt bùng phát mới, giới chức địa phương ở Tây Ban Nha đã áp dụng trở lại hàng loạt biện pháp như cấm tụ tập đông người, siết chặt quản lý đối với các nhà hàng, quán bar. Hồi giữa tháng 7, chính quyền Catalonia cũng tái áp đặt lệnh phong tỏa nghiêm ngặt ở Lleida, một thành phố có khoảng 140 nghìn dân. Các hộp đêm tại Barcelona và nhiều điểm nóng khác ở Tây Ban Nha gần đây cũng bị ngưng hoạt động hoặc được lệnh đóng cửa sớm. Mục tiêu là nhằm tránh lặp lại kịch bản phong tỏa toàn quốc như hồi đầu năm.

Tại nhiều nước châu Âu khác, tình hình cũng không mấy khả quan dù mức độ nghiêm trọng không đến mức như ở Tây Ban Nha. Hiện tại, các đợt gia tăng dịch bệnh mới tại châu Âu chủ yếu tập trung ở một số nước được coi là điểm nóng, hoặc chỉ khu trú tại một số vùng hay thành phố ở những nước đó.

Tỷ lệ nhiễm bệnh hiện đang khá cao ở khu vực Balkan và Tây Ban Nha, vốn trong tuần qua đã lên tới mức 27 trường hợp trên tổng số 100 nghìn dân, trong khi tỷ lệ này ở Đức, Pháp và Italy vẫn đang đứng ở mức một con số. Tại các nước châu Âu, số ca nhiễm mới thường tập trung ở những địa điểm nhất định. Khoảng 20% số ca ở Italy trong cùng giai đoạn là tại vùng Emilia-Romagna, vốn chỉ chiếm 7% dân số cả nước.

Do các lệnh phong tỏa được dỡ bỏ và người dân được phép tự do di chuyển trở lại giữa các nước châu Âu, các ca “nhập khẩu” cũng như tình trạng lây lan virus ở nhiều địa phương đã khiến tổng số ca nhiễm mới tăng mạnh.

Ngày 27/7, Antwerp - tỉnh đông dân nhất của Bỉ - đã ban bố lệnh giới nghiêm vào buổi tối đối với các hoạt động đi lại không thiết yếu, đồng thời bắt buộc người dân phải đeo khẩu trang tại các địa điểm công cộng; người dân cũng được khuyến cáo nên ở nhà nếu không có việc cần thiết phải ra ngoài. Giới chức Bỉ cũng siết chặt các biện pháp hạn chế trên toàn quốc cho đến cuối tháng 8 sau khi số ca mắc mới có xu hướng tăng. Các biện pháp có thể kể đến như giới hạn tụ tập không quá 5 người, mỗi người chỉ được mua sắm không quá 30 phút trong siêu thị.  

Những ổ dịch COVID-19 mới cũng đã xuất hiện ở Đức, tại các nhà dưỡng lão, công sở và các bữa tiệc tư nhân, buộc giới chức nước này phải áp đặt các lệnh phong tỏa cục bộ. Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh quốc gia Đức đánh giá thực trạng gia tăng số ca mắc mới COVID-19 gần đây ở nước này rất đáng lo ngại. Đức từng được coi là hình mẫu trong phòng chống dịch, nhưng ngay sau khi nới lỏng phong tỏa, số người nhiễm virus SARS-CoV-2 bắt đầu tăng nhanh, từ hơn 300 ca lên khoảng 700 - 800 ca/ngày.

Tại Italy, số ca nhiễm mới mỗi ngày cũng có dấu hiệu gia tăng trở lại mức trên dưới 300 ca/ngày (số ca nhiễm mới ngày 31/7 lên tới 379). Mặc dù số ca nhiễm không tăng mạnh như các nước khác, nhưng “đất nước hình chiếc ủng” mới đây vẫn quyết định kéo dài tình trạng khẩn cấp do dịch COVID-19 cho đến ngày 15/10. Giới chuyên gia đánh giá việc kéo dài tình trạng khẩn cấp sẽ tiếp tục cho phép cả chính quyền trung ương lẫn địa phương có nhiều quyền hơn trong xử lý đại dịch. Chẳng hạn như các bộ trưởng có thể dễ dàng tuyên bố thiết lập các vùng đỏ nếu dịch bệnh bùng phát mạnh trở lại, hoặc tăng cường các nguồn lực cho hệ thống bệnh viện.

Thủ tướng Italy Giussepe Conte cho rằng việc gia hạn tình trạng khẩn cấp là điều cần thiết trong bối cảnh các số liệu của chính phủ cho thấy “virus SARS-CoV-2 vẫn đang lây lan”. Nếu lệnh khẩn cấp không được tiếp tục gia hạn, nhiều sắc lệnh hiện tại của chính phủ thực sự sẽ không còn khả năng kiềm chế dịch bệnh và trở nên vô giá trị.

Tỷ lệ mắc COVID-19 khác nhau ở khắp châu Âu đã khiến một số nước phải đưa ra những quyết định khó khăn. Thông thường, mỗi năm sẽ có khoảng 18 triệu người Anh đi du lịch và tận hưởng mùa Hè ở Tây Ban Nha. Đó là chưa kể một số lượng lớn công dân các nước châu Âu khác. Nhưng do số ca nhiễm mới ở Tây Ban Nha tăng mạnh, Anh và Na Uy đã nhanh chóng áp dụng trở lại biện pháp cách ly đối với những người trở về từ Tây Ban Nha.

Công dân Anh đi nghỉ ở Hy Lạp hay một số nước Balkan khi quay về cũng đòi hỏi phải có giấy xét nghiệm âm tính đối với virus SARS-CoV-2. Đức bắt đầu từ tuần tới cũng có kế hoạch bắt buộc những người trở về từ 3 vùng dịch của Tây Ban Nha, trong đó có Catalonia, phải bị cách ly hoặc phải được xét nghiệm COVID-19.

Pháp và Bỉ thì đang khuyến nghị những người đi du lịch hủy bỏ kế hoạch nghỉ hè ở Barcelona và các bãi biển gần thành phố này. Đây được coi là một đòn mạnh giáng vào ngành du lịch của phần lớn các quốc gia Nam Âu trong bối cảnh các hoạt động du lịch chỉ vừa mới khôi phục phần nào.

Một điểm đáng quan ngại khác là những ca mắc COVID-19 mới trên khắp châu Âu chủ yếu trong giới trẻ, ở độ tuổi từ 20 đến 30. Các ổ dịch mới chủ yếu liên quan đến những bữa tiệc lớn và thường xuyên diễn ra ở khắp châu lục này. Một số chính trị gia Đức cảnh báo người dân châu Âu đang ngày càng “tự mãn” trước những thành tích phòng chống COVID-19 và thường phớt lờ các mối hiểm nguy.

Đại dịch này cũng khiến nền kinh tế nhiều nước Liên minh châu Âu (EU) chao đảo và suy thoái nghiêm trọng. Các ước tính sơ bộ của Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat) cho thấy Tổng sản phẩm nội địa (GDP) của Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) trong quý 2/2020 bị sụt giảm ở mức kỷ lục 12,1% so với quý trước.

GDP của toàn EU ước tính sụt giảm 11,9%. Mới nhất, Brussels hiện dự báo nền kinh tế Eurozone sẽ giảm 8,7% trong năm nay. Còn GDP của toàn EU dự kiến giảm 8,3%. Do mùa Hè sắp kết thúc, nên việc cần phải ngăn chặn các đợt bùng phát dịch bệnh mới trên khắp châu Âu đang ngày càng trở nên cấp thiết.

Các quốc gia châu Âu đang rất lo ngại mùa Thu tới là thời điểm người dân bắt đầu dành nhiều thời gian hơn ở trong nhà, đồng thời bệnh cúm cùng với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác gia tăng sẽ khiến hệ thống bệnh viện bị quá tải. Những nước có hệ thống bệnh viện từng bị quá tải do COVID-19 có thể sẽ phải đối mặt với mối nguy này một lần nữa.

Hiện các nước đã có sự chuẩn bị tốt hơn cho đợt bùng phát dịch COVID-19 thứ hai, thứ ba nếu so với đợt đầu tiên. Nhiều biện pháp mới đã và đang được áp dụng trong các bệnh viện nhằm hạn chế sự lây lan của dịch bệnh. Số giường bệnh bổ sung cùng với các bệnh viện dã chiến cũng được chuẩn bị sẵn sàng nhằm đối phó với tình huống mới. Nhưng độ khốc liệt của làn sóng dịch bệnh thứ hai ở châu Âu có lẽ sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào mức độ tuân thủ các quy định về phòng chống dịch bệnh và giãn cách xã hội của người dân trong tình trạng “bình thường mới”.

Biên tập: Thanh Tuấn (Tổng hợp)
Ảnh, đồ họa: TTXVN
Trình bày: Thanh Tuấn

06/08/2020 05:45