Với những người yêu thích du lịch thì khám phá ẩm thực tại mỗi điểm đến là "hành trình" không thể thiếu. Văn hóa ẩm thực Việt Nam đa dạng, phong phú, hấp dẫn, đặc sắc và ngày càng được bạn bè quốc tế biết đến cũng một phần là nhờ sự phát triển của du lịch. Quảng bá những nét ẩm thực đặc trưng cũng chính là một cách thu hút du khách quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh của du lịch Việt Nam.

Vào cuối năm 2022, Giải thưởng Ẩm thực Thế giới - World Culinary Awards đã vinh danh Việt Nam là “Điểm đến ẩm thực tốt nhất châu Á 2022”, vượt qua các tên tuổi khác trong khu vực như Trung Quốc, Malaysia, Singapore, Hàn Quốc, Thái Lan... Đây là giải thưởng uy tín nhằm tôn vinh và khen thưởng sự xuất sắc trong ngành ẩm thực hàng năm. Giải thưởng Ẩm thực Thế giới nằm trong hệ thống Giải thưởng Du lịch Thế giới (World Travel Awards).

Không chỉ có thế, thời gian qua, rất nhiều tạp chí, chuyên trang du lịch ẩm thực nổi tiếng thế giới đã dành những bài viết ca ngợi ẩm thực cũng như điểm đến thưởng thức ẩm thực ở Việt Nam. Gần đây nhất, cuối tháng 1/2023, chuyên trang du lịch Travel and Leisure của Mỹ đã vinh danh Việt Nam là điểm đến có nền ẩm thực hàng đầu châu Á trong danh sách Bucket List Places in Asia năm 2023, đặc biệt là ẩm thực đường phố. Chuyên trang này cũng đề xuất những nơi tốt nhất để du khách khám phá ẩm thực ở Việt Nam là Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh. Các món ăn nên thử gồm phở, bánh mì, bánh cuốn... Travel and Leisure cũng cho rằng, nếu có một nền văn hóa ẩm thực nào có vị thơm ngon đậm đà khó cưỡng thì đó chắc chắn là ẩm thực Việt Nam. Ngoài những cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, những di tích lịch sử văn hóa, Việt Nam còn được biết đến với nền ẩm thực độc đáo, hấp dẫn và ngon miệng.

Chuyên trang du lịch nổi tiếng The Travel (Canada) cũng công bố danh sách 10 quốc gia có nển ẩm thực hấp dẫn hàng đầu thế giới, trong đó Việt Nam vinh dự đứng ở vị trí thứ 5 trong danh sách bình chọn từ độc giả. Cùng được tôn vinh với Việt Nam còn có nền ẩm thực của Mỹ, Đức, Philippines, Ấn Độ, Tây Ban Nha, Mexico, Hy Lạp, Thái Lan và Italy. Chuyên trang này cho biết, ngoài phở, du khách có thể trải nghiệm các món như nem rán, bánh mì, cơm rang, cơm tấm... khi "xê dịch" qua các vùng miền của Việt Nam.

Chuyên trang du lịch Traveller của Australia đã đề xuất bánh cuốn của Việt Nam là 1 trong 10 món ăn hấp dẫn mà du khách cần thưởng thức trong năm 2023. Trang này miêu tả cách tạo ra từng lớp bánh cuốn từ bột gạo, tráng mỏng, hấp chín, cuốn cùng nhiều loại nhân khách nhau, phổ biến là mộc nhĩ, thịt băm... Món bánh cuốn được ăn kèm với hành khô phi thơm, các loại rau gia vị và nước chấm đặc trưng cho từng vùng  miền. Traveller còn khẳng định, các món ăn của Việt Nam thật sự đáng kinh ngạc. Mọi thứ đều ngon, từ phở, bún, mì đến thịt nướng, các loại salad đến bánh xèo vàng giòn rụm...

TasteAtlas - trang thông tin chuyên về ẩm thực nổi tiếng thế giới đã công bố giải thưởng ẩm thực năm 2023 và xếp hạng các nền ẩm thực của các nước châu Á. Theo đó, ẩm thực Việt Nam xếp vị trí thứ 6. Trang này cũng đưa ra 5 món ăn tiêu biểu nhất của Việt Nam gồm bánh mì, phở, chả giò, bò kho, bún bò Huế; 5 sản phẩm (về ẩm thực) tiêu biểu là cà phê đá, nước mắm Phú Quốc, cà phê Việt Nam, cà phê trứng và chả lụa. Trước đó, tháng 12/2022, TasteAtlas đã công bố Việt Nam xếp thứ 20 trong xếp hạng 100 nền ẩm thực tuyệt nhất thế giới...

Đặc biệt, trong số 3 từ ngữ phổ thông của Việt Nam được đưa vào từ điển Oxford tiếng Anh uy tín thế giới có 2 từ là món ăn. Đó là phở và bánh mỳ. Việc này khiến đông đảo người dân vô cùng tự hào, không chỉ thể hiện vị thế của nước ta với bạn bè quốc tế, mà còn góp phần lan tỏa nét văn hóa Việt Nam, nhất là ẩm thực ra thế giới.

Nhiều nguyên thủ các nước khi đến Việt Nam đã lựa chọn ẩm thực để khám phá và làm điểm nhấn cho chuyến đi. Cựu tổng thống Mỹ Barack Obama khi đến thăm Việt Nam năm 2016 đã chọn bún chả để thưởng thức. Thủ tướng Canada Justin Trudeau thưởng thức cà phê vỉa hè của Việt Nam khi ông đến Thành phố Hồ Chí Minh năm 2017. Cựu Thủ tướng Australia  Malcolm Turnbull đã thưởng thức bánh mỳ vỉa hè tại Đà Nẵng trong dịp dự hội nghị APEC năm 2017...

Tất cả những điều này làm nổi bật một thông điệp: Văn hóa ẩm thực là một trong những đặc trưng sinh động và phong phú nhất, kết tinh thành bản sắc văn hóa Việt Nam. Ngày càng có nhiều món ăn của Việt Nam đã trở nên nổi tiếng thế giới và ẩm thực đã trở thành một công cụ hữu hiệu để xây dựng và hình thành thương hiệu Việt Nam.

Theo Tổng cục Du lịch, không phải ngẫu nhiên ẩm thực Việt lại được coi là tinh hoa văn hóa của dân tộc và được bạn bè thế giới ca ngợi, đánh giá cao. Đó là bởi ẩm thực Việt phong phú từ nguyên liệu, tinh tế ở khâu chế biến. Mỗi một vùng miền lại có hương vị đặc trưng riêng biệt, thưởng thức một lần để rồi nhớ mãi.

Các món ăn Việt thường được chế biến đơn giản nhưng tinh tế, dùng nhiều rau, quả, củ, không nhiều thịt, cũng không dùng quá nhiều dầu mỡ. Khi chế biến thức ăn, người Việt thường dùng nước mắm để nêm nếm, kết hợp với rất nhiều gia vị tự nhiên khác… nên món ăn rất đậm đà nhưng lại rất thanh. Mỗi món khác nhau thường có nước chấm tương ứng.

Văn hóa ẩm thực Việt phong phú, đa dạng, tinh tế là vậy nên không ngạc nhiên khi các món ăn Việt lại được các thực khách quốc tế đánh giá cao. Trong đó, phở được coi là “đại sứ ẩm thực”, góp phần vinh danh văn hóa của Việt Nam với bạn bè quốc tế. Mới đây, món phở - tinh hoa ẩm thực Việt Nam được chuyên trang ẩm thực nổi tiếng TasteAtlas đưa vào danh sách 100 món ăn ngon và nổi tiếng nhất thế giới.

Theo Tổng cục Du lịch: TasteAtlas nhận định, phở là món ăn truyền thống của Việt Nam, là một món ăn quốc dân, món ăn đường phố, thể hiện phong cách sống của người Việt. Món ăn hấp dẫn bởi sự cầu kỳ trong công thức nấu và hương vị độc đáo, nhưng vẫn đem lại cảm giác đơn giản, tao nhã.

Trước đó, vào năm 2018, chuyên mục du lịch của trang CNN đã bình chọn 30 món ăn ngon nhất thế giới, trong đó phở Việt Nam đứng ở vị trí thứ 2. Trang Business Insider cũng từng đưa ra danh sách “40 món ăn ngon của thế giới nên ăn thử một lần trong đời” trong đó có phở Việt Nam…

Phở Việt Nam còn được tôn vinh trên công cụ tìm kiếm Google Doodle vào ngày 12/12/2021. Doodle phở xuất hiện trên trang chủ của Google ở 20 quốc gia bao gồm Việt Nam, Anh, Mỹ, Canada, Israel, Áo…

Đại diện Google cho biết, phở được coi là một trong những món ăn đặc trưng nhất của người Việt Nam. Người Việt có thể ăn phở vào bất cứ thời gian nào trong ngày. Đây là một món ăn đơn giản nhưng hội tụ nhiều đặc trưng của ẩm thực Việt, được bạn bè quốc tế ưa chuộng. Có thể thấy phở là một đại diện cho ẩm thực Việt Nam. Qua đó, hình ảnh Việt Nam giàu bản sắc cũng được quảng bá rộng rãi đến bạn bè quốc tế.

Ở trong nước, ngày 12/12 hằng năm đã được chọn là “Ngày của Phở”. Sự kiện này được khởi xướng từ năm 2017. Từ đó đến nay, chuỗi sự kiện “Ngày của phở” đã trở thành một hoạt động văn hóa ẩm thực thường niên; là một hoạt động quảng bá văn hóa ẩm thực quan trọng, góp phần nâng tầm ẩm thực Việt Nam và lan tỏa món phở truyền thống của Việt Nam ra khắp thế giới.

Gần đây nhất, “Ngày của Phở” năm 2022 có chủ đề “Phở Việt - Tinh hoa hội tụ” diễn ra tại thành phố Nam Định với nhiều hoạt động hấp dẫn dành cho thực khách và du khách trải nghiệm như: Cuộc thi “Đi tìm người nấu phở ngon”, thi viết kể chuyện về phở, chương trình “Phở xuống phố”…

Theo Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch Nguyễn Trùng Khánh, trong xu thế thay đổi ngày càng đa dạng về nhu cầu du lịch, ẩm thực không chỉ đóng vai trò là yếu tố phục vụ ăn uống đơn thuần của du khách, mà còn được xác định là một trong những mục đích chính của các chuyến du lịch. Theo báo cáo toàn cầu về du lịch ẩm thực của Tổ chức Du lịch Thế giới, du khách thường chi trung bình 1/3 ngân sách chuyến đi cho ẩm thực. Ðồng thời, có tới hơn 80% số đơn vị, tổ chức du lịch khi được điều tra đều xác định du lịch ẩm thực là yếu tố chiến lược đối với điểm đến, là động lực quan trọng cho phát triển du lịch.

Việc Việt Nam giành được các giải thưởng cũng như nhận được sự tôn vinh ở tầm quốc tế cho thấy nghệ thuật ẩm thực nước ta ngày càng khẳng định sức hấp dẫn đối với bạn bè quốc tế. Ðây cũng là kho tàng phong phú để “ngành công nghiệp không khói” khai thác, nhằm hình thành những sản phẩm du lịch độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Việt.

Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam (VCCA) đang nỗ lực thực hiện đề án "Xây dựng và phát triển văn hóa ẩm thực Việt Nam thành thương hiệu quốc gia, giai đoạn 2022 - 2024". Hiệp hội coi đây là việc làm thiết thực nhất nhằm góp phần đưa nền văn hóa ẩm thực nước nhà phát triển bền vững, đưa thương hiệu Việt Nam ra thế giới bằng ẩm thực.

Theo Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam, đề án trên sẽ mang lại lợi ích cho nhiều đối tượng trong ba lĩnh vực chính. Đầu tiên là khoa học dinh dưỡng, với đối tượng là người dân, người tiêu dùng, người sử dụng các món ẩm thực. Đề án góp phần cung cấp nền tảng thông tin thực tế về nguồn gốc nguyên liệu, cách chế biến kết hợp các nguyên vật liệu và gia vị của những món ăn đặc sắc các vùng miền, qua đó phát huy những giá trị dinh dưỡng của các món ẩm thực, phổ biến cho cộng đồng dân cư, doanh nghiệp kinh doanh, trao truyền lại cho thế hệ sau. 

Thứ hai là kinh tế ẩm thực với lợi ích cho doanh nghiệp, địa phương, nhà sản xuất trong ngành cung cấp nguyên liệu, thực phẩm, chế biến ẩm thực, phát triển du lịch của địa phương, qua đó tạo động lực mạnh mẽ, thúc đẩy các doanh nghiệp kinh doanh ẩm thực, chuỗi cung ứng nguyên liệu trong ngành ẩm thực, theo hướng nâng cao chất lượng sản phẩm, giá trị văn hóa góp phần đa dạng hóa, tăng sức cạnh tranh của các sản phẩm ẩm thực. Từ cơ sở dữ liệu thu thập nghiên cứu được, Hiệp hội văn hóa Ẩm thực Việt Nam sẽ sàng lọc bộ ẩm thực có khả năng đóng gói thành mô hình khởi nghiệp ẩm thực cho các hội viên, các doanh nghiệp vừa và nhỏ muốn tiếp cận mô hình khởi nghiệp.

Tiếp theo là văn hóa ẩm thực, hướng đến tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu các món ăn đặc sắc theo vùng miền của Việt Nam đến người dân trong nước và cộng đồng quốc tế, góp phần quảng bá du lịch qua văn hóa ẩm thực vùng miền. Các tiêu chí cốt lõi là mang tính văn hóa di sản vùng miền, ngon, lành, đặc sắc, phù hợp với nhu cầu thị trường và định hướng phát triển văn hóa ẩm thực đến với du khách trong, ngoài nước.

Đề án "Xây dựng và phát triển văn hóa ẩm thực Việt Nam thành thương hiệu quốc gia, giai đoạn 2022 - 2024" gồm 3 giai đoạn. Năm 2022 là thời gian thu thập cơ sở dữ liệu 300 món tiêu biểu Việt Nam và xét chọn 100 món ẩm thực đặc sắc. Tiếp theo, trong năm 2023, Hiệp hội tiếp tục thu thập dữ liệu 1.000 món ẩm thực và phát triển thành tổng tập dữ liệu ẩm thực Việt Nam. Bên cạnh đó là chọn ra các món tiêu biểu, đặc sắc có tính phổ biến cao của các vùng miền để xây dựng Mô hình kinh tế khởi nghiệp, tạo tiền đề đưa ẩm thực Việt Nam phát triển hơn trên bản đồ thế giới.

Đồng thời, Hiệp hội sẽ tận dụng giá trị của đề án để xây dựng thực đơn Việt Nam theo từng vùng miền hoặc các chủ đề mang tính văn hóa truyền thống, phục vụ công tác ngoại giao, trao đổi văn hóa và quảng bá du lịch.

Bước sang năm 2024, Hiệp hội sẽ tiến hành chuyển đổi số cơ sở dữ liệu thành Bản đồ ẩm thực Việt Nam, hướng đến xây dựng Bảo tàng Ẩm thực Việt Nam theo định hướng thực tế ảo 3D và Bảo tàng Ẩm thực thực tế, phục vụ cho du khách tham quan trong tương lai, góp phần đưa ẩm thực Việt Nam thành thương hiệu quốc gia...

Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) đã nhận định, du lịch ẩm thực là một lợi thế riêng có của mỗi quốc gia, yếu tố chiến lược, động lực quan trọng để phát triển du lịch. Việc kết hợp ẩm thực và du lịch sẽ tạo cơ hội lớn cho việc phát triển và quảng bá du lịch. Ngày nay, du lịch ẩm thực đã trở thành một loại hình được phổ biến toàn cầu cùng với các loại hình du lịch khác. Nhiều quốc gia đã thực hiện sáng kiến quảng bá và tiếp thị ẩm thực nước mình trên toàn thế giới. 

Tại Việt Nam, văn hóa ẩm thực là một trong những đặc trưng sinh động và phong phú nhất, kết tinh thành bản sắc văn hóa Việt Nam. Sự đặc sắc của văn hóa ẩm thực Việt Nam thể hiện trong việc sử dụng các nguyên liệu thực phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên, sự tinh tế, cầu kỳ khi dùng gia vị, giữa truyền thống và hiện đại, phong cách, triết lý phương Đông và phương Tây trong chế biến, trang trí, sắp đặt và thưởng thức món ăn. 

Ông Nguyễn Quốc Kỳ, Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam nêu rõ: Trong các giá trị văn hóa thì ẩm thực có sức lan tỏa nhanh và rộng nhất. Có thể nhiều người nước ngoài chưa từng đến Việt Nam nhưng đã có thể biết đến ẩm thực Việt Nam ở chính quê hương của họ. Ẩm thực có thể kích thích mong muốn của họ để đến với đất nước ta. Ẩm thực cũng giúp mọi người hiểu hơn về Việt Nam, tạo ra sự cạnh tranh mềm trong việc xây dựng hình ảnh quốc gia với thế giới. Ông Nguyễn Quốc Kỳ cũng tin tưởng rằng, một khi văn hóa ẩm thực sự trở thành thương hiệu quốc gia sẽ trở thành kênh quảng bá truyền thông hiệu quả nhất để thúc đẩy phát triển du lịch, mở rộng kênh tiêu thụ lương thực, thực phẩm của Việt Nam ra thị trường thế giới, góp phần phát triển kinh tế đất nước..

Tìm kiếm 100 món ẩm thực đặc sắc nhất là một hoạt động quan trọng trong đề án "Xây dựng và phát triển văn hóa ẩm thực Việt Nam thành thương hiệu quốc gia, giai đoạn 2022 - 2024" với mục tiêu lập nên một bản đồ ẩm thực những món ăn đặc trưng từ mọi miền của Tổ quốc. Hành trình này nhận được sự hưởng ứng và đề cử các món ăn tiêu biểu từ Sở Du lịch, Sở Văn hóa, thể thao, các Hiệp hội Văn hóa ẩm thực, Trung tâm xúc tiến du lịch trên khắp cả nước. 

Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam đã nhận được cơ sở dữ liệu của 421 món ẩm thực. Tất cả các đề cử này đã được sàng lọc theo miền Bắc, Trung, Nam với sự tham gia của trên 30 chuyên gia về ẩm thực, văn hóa các vùng miền. Hội đồng chọn 165 món qua vòng sơ khảo rồi tiếp tục bàn luận, trao đổi, thống nhất đưa ra 121 món ẩm thực tiêu biểu Việt Nam cho năm 2022, trong đó có 47 món ăn miền Bắc, 37 món ăn miền Trung và 37 món ăn miền Nam.

Trong danh sách được chọn có nhiều món ăn rất nổi tiếng. Có thể kể đến món phở, bún ốc nguội, cốm làng Vòng, bún thang của Hà Nội; bánh đa cua, chả chìa Hải Phòng; bánh cuốn Hải Dương. Tỉnh Thừa Thiên - Huế có món bún bò Huế, chè bột lọc bọc heo quay, cơm hến, vả trộn hoa màu chay. Tỉnh Ninh Thuận có món nước xương rồng Phan Rang; Bình Thuận có mực một nắng; Kon Tum có lẩu gà lá sâm, còn Gia Lai có đại diện là phở khô Gia Lai (phở 2 tô). Kiên Giang có gỏi cá trích Phú Quốc, canh hải sản nấm tràm Phú Quốc; Long An được chọn món lạp xưởng tươi truyền thống Cần Đước. Thành phố Hồ Chí Minh có đại diện là cơm tấm, bánh mỳ, món cuốn Sài Gòn...

Các món được đề cử bám sát nhiều tiêu chí được hội đồng đặt ra. Đầu tiên, cơ sở đề xuất món ẩm thực chính danh, do các nhà khoa học, nghệ nhân hoặc những vùng dân cư nơi sản sinh ra món ẩm thực đó, có thể là cá nhân, tập thể, cộng đồng, đại diện là địa phương nơi xuất xứ các món ẩm thực đề cử. Tiếp theo là tiêu chí về lịch sử, văn hóa, xuất xứ của món ẩm thực. Các món ẩm thực phải được ưu tiên chế biến với nguyên liệu đặc trưng và có giá trị văn hóa, lịch sử của địa phương; cách chế biến phù hợp với vùng miền, của địa phương.

Thứ ba là tiêu chí về chuỗi giá trị của món ẩm thực ở từng giai đoạn (nuôi trồng, thu hái, sơ chế, chế biến, bảo quản, nấu nướng, bàn ăn và phục vụ), đồng thời đáp ứng những yêu cầu về khoa học, dinh dưỡng, an toàn, phương diện kinh tế, phương diện chất lượng. 

Tiêu chí quan trọng là sự lan tỏa, phổ biến của các món ẩm thực như khả năng công nghiệp hóa, tính lan tỏa của món ăn trong cộng đồng dân cư, xã hội, khả năng hội nhập quốc tế, phát triển mạng lưới ẩm thực Việt Nam trên thế giới...

Thành viên Hội đồng cố vấn, nghệ nhân văn hóa ẩm thực Hồ Đắc Thiếu Anh cho biết, khi môi trường sống bị ô nhiễm nặng thì con người lại càng quan tâm đến vấn đề “ăn xanh uống sạch” vì sức khỏe. Việt Nam là một đất nước nông nghiệp và được đánh giá là có một “tủ thuốc tự nhiên” với các loại rau củ, rau gia vị đa dạng khắp các vùng miền. Do đó, bên cạnh dòng ẩm thực đa dạng, bà mong muốn có chủ trương khám phá sâu về giá trị truyền thống dòng ẩm thực xanh để quảng bá rộng trong cộng đồng, góp phần phát triển nguồn lực nông nghiệp tươi sống, xanh, sạch, giàu dưỡng chất... Điều này sẽ giúp Việt Nam có một bản đồ ẩm thực hội đủ chất và lượng để làm nên thương hiệu ẩm thực của quốc gia.

Đặc biệt, du lịch ẩm thực là một trong những sản phẩm điển hình, mang tính khác biệt, phản ánh bản sắc văn hóa của quốc gia, của cộng đồng địa phương, tạo ấn tượng và sự hấp dẫn lớn đối với du khách. Do đó, làm tốt việc xúc tiến, quảng bá du lịch ẩm thực sẽ góp phần quan trọng trong việc quảng bá thương hiệu quốc gia nói chung cũng như thương hiệu du lịch Việt Nam nói riêng.

Việt Nam lọt Top điểm đến ẩm thực hàng đầu châu Á:

Bài: Thanh Giang
Ảnh, đồ họa: TTXVN - TTXVN phát - Le Figaro; Video: Vnews
Biên tập: Hà Phương
Trình bày: Hà Nguyễn

25/02/2023 05:55