Ảnh minh họa: TTXVN
Thông tin xấu độc và tội phạm mạng lộng hành
Hiện nay an ninh mạng đang đặt ra nhiều thách thức, trong đó có thông tin xấu độc, xuyên tạc, phát tán tin giả, tình trạng lừa đảo trên không gian mạng (KGM) có nhiều diễn biến phức tạp… Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn: Tính xuyên biên giới và ẩn danh khiến việc truy vết tội phạm gặp khó khăn; thiếu nhân lực an ninh mạng; tình trạng sim rác, tài khoản ngân hàng ảo tiếp tay cho tội phạm; hệ thống dữ liệu dùng chung còn rời rạc, thiếu kết nối; người dân còn nhẹ dạ, thiếu kiến thức phòng vệ số…
Tội phạm trên không gian mạng tại Việt Nam đã gây thiệt hại lớn về kinh tế, làm ảnh hưởng đến tâm lý người dân. Báo cáo năm 2024 của Bộ Thông tin và Truyền thông (cũ) cho thấy, cứ 220 người dùng smartphone có 1 người là nạn nhân lừa đảo, tổng thiệt hại ước tính lên tới 18.900 tỷ đồng. Tỷ lệ người bị lừa (0,45%) cho thấy mức độ phổ biến đáng báo động. Các chiêu trò lừa đảo như mạo danh cơ quan chức năng, giả người thân vay tiền, dụ đầu tư tài chính, sử dụng deepfake và trí tuệ nhân tạo (AI) để giả mạo giọng nói – hình ảnh ngày càng khó phân biệt thật – giả. Các thủ đoạn thường thấy là bịa đặt, cắt ghép hình ảnh, video, giả mạo phát ngôn của lãnh đạo, hoặc lợi dụng các vấn đề nhạy cảm như dịch COVID-19, thiên tai, bầu cử để gieo rắc thông tin sai lệch. Đặc biệt, với sự xuất hiện của AI và công nghệ deepfake, các đối tượng có thể dễ dàng tạo ra nội dung giả mạo tinh vi, gây khó khăn cho việc kiểm chứng.
Đặc biệt, các thế lực xấu luôn thông tin, dùng mọi thủ đoạn đưa những nội dung xuyên tạc trên Facebook, TikTok, YouTube… nhằm gây chia rẽ, phá hoại tư tưởng. Năm 2024, cơ quan chức năng trong nước đã xử lý gần 16.000 bài viết, video sai sự thật, đồng thời phát hiện hàng nghìn vụ lừa đảo qua mạng xã hội, giả mạo ngân hàng, cơ quan nhà nước. Tính đến tháng 12/2024, Trung tâm Xử lý tin giả Việt Nam (Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tại địa chỉ tingia.gov.vn đã tiếp nhận 1.378 phản ánh, trong đó có gần 600 tin phản ánh xấu độc; hơn 430 tin lừa đảo liên quan đến tài chính qua mạng… Trung tâm đã công bố, ngăn chặn nhiều thông tin giả, tin xấu độc, sai sự thật và thực hiện 50 bài biết cảnh báo để cho người dân biết, cảnh giác.
Theo Cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử Lê Quang Tự Do, từ năm 2017, đơn vị đã xây dựng lực lượng chuyên trách để rà quét, phát hiện và chặn các nội dung vi phạm pháp luật, tin giả, tin xấu độc, sai sự thật, xúc phạm tổ chức hoặc công kích cá nhân... Hiện, Cục đang triển khai đồng thời hai giải pháp: kết hợp lực lượng chuyên môn với các công cụ công nghệ để rà quét, phát hiện vi phạm đồng thời gửi yêu cầu tới các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, TikTok, YouTube… thực hiện gỡ bỏ, chặn nội dung vi phạm trong vòng 24 giờ theo quy định. Năm 2024 và 2025, tỷ lệ gỡ bỏ nội dung vi phạm đạt trên 90%.
Đối với các vấn đề liên quan báo chí, truyền thông và không gian mạng, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cùng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch luôn chủ trương xây dựng không gian mạng an toàn, lành mạnh, hữu ích cho người dân. Bất kỳ nội dung nào ảnh hưởng đến nhận thức, đạo đức, lối sống của người dân đặc biệt là giới trẻ, Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử sẽ xem xét và xử lý ngay. Kết quả xử lý thông tin xấu độc trong quý III/2025, các nền tảng xã hội như: Facebook đã chặn gỡ 10.713 bài viết chống phá Đảng, Nhà nước, vi phạm pháp luật Việt Nam (chiếm 96%); YouTube đã gỡ 705 video vi phạm (92%); TikTok đã chặn, gỡ bỏ 798 nội dung vi phạm (97%) - ông Lê Quang Tự Do chia sẻ.
Giải pháp pháp lý, công nghệ và sự tham gia của xã hội
Ông Phan Văn Hùng, Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân cho biết: Trong kỷ nguyên số, dữ liệu, vấn đề an ninh mạng là động lực then chốt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số, xã hội số và xây dựng Chính phủ số. Nhưng đi cùng với đó, nguy cơ mất an toàn thông tin, rò rỉ dữ liệu cá nhân, tấn công mạng và xâm phạm chủ quyền số quốc gia đang hiện hữu. Bảo vệ dữ liệu và an ninh mạng không chỉ là trách nhiệm của từng quốc gia, còn là thách thức chung toàn cầu. Tới đây, Việt Nam sẽ đăng cai tổ chức Lễ mở ký Công ước về chống tội phạm mạng với tên gọi “Công ước Hà Nội”, đánh dấu việc một văn kiện pháp lý đầu tiên của Liên hợp quốc. Sự kiện đó cho thấy cộng đồng quốc tế đang ngày càng coi trọng hợp tác đa phương, đặt nền móng cho một không gian mạng minh bạch, an toàn và nhân văn.
Nhằm kiểm soát và ngăn chặn tin xấu độc, tin giả, thời gian tới, Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan tiếp tục hoàn thiện các văn bản, quy định pháp luật; củng cố lực lượng chuyên trách và xây dựng một thế trận rộng khắp gọi là “thế trận trên không gian mạng”; tham mưu để xây dựng các kênh tiếp nhận phản ánh của người dân về những nội dung xấu độc trên không gian mạng, thiết lập đường dây nóng, xây dựng website phòng, chống tin giả, thông tin xấu độc. Cục chủ động phối kết hợp cả 3 lực lượng báo chí, nhân dân và các cơ quan chủ lực để đủ sức giám sát không gian mạng. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, đầu tư các phương tiện công cụ kỹ thuật để giám sát không gian mạng được kịp thời và hiệu quả hơn; tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân thay đổi nhận thức, nêu cao trách nhiệm với những hành vi và nội dung đăng tải trên không gian mạng, tự lọc những nội dung sai sự thật hoặc lừa đảo.
Hiện nay, Chính phủ đang xây dựng Luật An ninh mạng mới, hợp nhất các luật hiện hành để tạo hành lang pháp lý thống nhất; đồng thời, ứng dụng định danh điện tử (VNeID) để xác thực danh tính, chống tài khoản ảo và ẩn danh.
Các lực lượng chuyên trách cũng đang được hiện đại hóa, trang bị công nghệ tiên tiến, như: hệ thống giám sát (SOC), phần mềm phát hiện xâm nhập, xác thực hai lớp... Đặc biệt, việc đào tạo nhân lực chất lượng cao, liên kết quốc tế trong đào tạo an ninh mạng, AI, dữ liệu lớn đang được quan tâm. Các cơ quan báo chí chủ lực của Đảng, Nhà nước đóng vai trò then chốt trong cảnh báo, hướng dẫn người dân nhận diện thủ đoạn lừa đảo và tin giả. Việt Nam tích cực hợp tác với các quốc gia, tổ chức quốc tế trong chia sẻ thông tin, kỹ thuật, điều tra xuyên biên giới và yêu cầu các nền tảng như Facebook, TikTok, Google... tuân thủ pháp luật Việt Nam, chủ động gỡ bỏ nội dung vi phạm khi có yêu cầu - Cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử Lê Quang Tự Do khẳng định.