Trong một hệ thống pháp luật, tòa án luôn là biểu tượng trung tâm để bảo vệ lẽ phải, sự công bằng. Có một chi tiết khá thú vị là hình ảnh vị thần bảo vệ công lý cầm chiếc cân trên tay biểu tượng cho việc đảm bảo công bằng, lại bị bịt mắt. Điều đó không có nghĩa thần công lý bị che mắt, không nhìn thấy sự thật, mà là ý nghĩa về sự công tâm, không thiên vị, không có cái nhìn chủ quan về một cá nhân nào của các quan tòa. Họ chỉ tập trung đảm bảo sự công bằng căn cứ vào quy định của pháp luật, bất kể người đó là ai.
Các bị cáo nghe chủ tọa tuyên án. Ảnh: An Đăng/TXVN
Trở lại với hình phạt trong vụ án "Buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh mang nhãn mác Health 2000 Canada”, chiều 19/5, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã tuyên phạt cựu Thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường 4 năm tù về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”. Cùng tội danh này, 2 bị cáo: Nguyễn Việt Hùng (nguyên Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế) bị tuyên phạt 3 năm tù, Lê Đình Thanh (nguyên công chức Cục Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh) bị phạt 2 năm tù.
Hai bị cáo Phạm Hồng Châu (nguyên Trưởng phòng Đăng ký thuốc, Cục Quản lý Dược) và Nguyễn Thị Thu Thủy (nguyên Phó Trưởng phòng Quản lý giá thuốc, Cục Quản lý Dược) cùng bị phạt 4 năm tù về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”. Tòa tuyên phạt bị cáo Nguyễn Minh Hùng (nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Tổng Giám đốc Công ty VN Pharma) 18 năm tù và 8 bị cáo khác với các mức án khác nhau cùng về tội “Buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh”.
Theo phóng viên TTXVN theo dõi phiên tòa, Hội đồng xét xử xác định bị cáo Trương Quốc Cường đã thực hiện không đúng, không đầy đủ chức trách nhiệm vụ được giao, gây hậu quả rất nghiêm trọng. Cụ thể, bị cáo Cường đã thiếu trách nhiệm trong việc thành lập, quản lý hoạt động của nhóm chuyên gia thẩm định và bộ phận thường trực đăng ký thuốc; thiếu trách nhiệm trong việc điều hành, giám sát bộ phận thường trực đăng ký thuốc; xét duyệt cấp số đăng ký cho 7 thuốc giả nhãn mác Health 2000 Canada trong khi biên bản thẩm định và hồ sơ không đủ điều kiện cấp; không đình chỉ lưu hành, thu hồi thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ, giả nhãn mác Health 2000 Canada.
Hội đồng xét xử cũng đã cân nhắc bị cáo Trương Quốc Cường có nhiều cống hiến trong quá trình công tác, được trao tặng nhiều Huân, Huy chương, Bằng khen… Tại phiên tòa, bị cáo Cường đã thành khẩn khai nhận hành vi vi phạm, có thái độ ăn năn hối cải, bị cáo và gia đình đã tự nguyện nộp 1,8 tỷ đồng khắc phục hậu quả vụ án… Trên cơ sở đó, Hội đồng xét xử quyết định giảm nhẹ một phần hình phạt cho bị cáo Trương Quốc Cường.
Ngay sau phiên tòa, đã có những suy diễn, so sánh mức án dành cho cựu Thứ trưởng với những người khác, trong vụ án khác nhằm đả kích chế độ. Nhưng chúng ta phải tỉnh táo bởi chắc chắn một điều rằng, Hội đồng xét xử là người có nhiều thông tin xác thực nhất về vụ án qua những bằng chứng thu thập được của cơ quan điều tra, lời khai của bị cáo và những người liên quan tại phiên tòa, lập luận đối đáp giữa đại diện viện kiểm sát và luật sư bào chữa… Do đó, những suy diễn thiếu căn cứ thì mức độ tin cậy là rất thấp.
Trên thế giới, án oan sai vẫn xảy ra, dù ở bất cứ kiểu hệ thống pháp luật nào, chỉ là nhiều hay ít. Cũng phải nói thêm, nhiều quốc gia theo mô hình tam quyền phân lập với 3 quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp độc lập với mục đích chính nhằm kiềm chế quyền lực của nhau. Kế thừa những ưu điểm của hệ thống này, Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam quy định tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, có sự phân công phân nhiệm rõ ràng giữa 3 cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Trong đó tòa án là cơ quan xét xử và Hội đồng xét xử độc lập, chỉ tuân theo pháp luật.
Theo báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội về báo cáo công tác của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao năm 2021, “số lượng và chất lượng xét xử các vụ án hình sự đều vượt chỉ tiêu của Quốc hội giao. Đặc biệt, trong năm qua chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Việc cho các bị cáo hưởng án treo; cải tạo không giam giữ; áp dụng tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ được kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ. Tranh tụng trong xét xử được bảo đảm”. Đáng chú ý là năm 2021, tòa án các cấp thụ lý hơn 88.600 vụ án hình sự.
Như vậy có thể thấy rằng với sự giám sát của cơ quan đại diện cho quyền lực nhân dân, hoạt động kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân các cấp, hoạt động xét xử theo hai cấp…, nguy cơ để xảy ra án oan sai là rất thấp. Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mà Đảng ta đang tiến hành cũng là giải pháp căn bản để ngăn ngừa những oan sai trong hoạt động tố tụng.
Bởi lẽ đó, phản bác những luận điệu xuyên tạc không có nghĩa là chúng ta “bênh” cựu Thứ trưởng Bộ Y tế, mà là góp phần bảo vệ sự công bằng cho tất cả mọi người, bảo vệ sự tôn nghiêm của pháp luật.