Sau khi các ngân hàng triển khai bán vàng miếng trực tuyến từ giữa năm 2024 thì hình thức giao dịch này ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt trong bối cảnh thị trường vàng luôn biến động và nhu cầu của người dân tăng cao. Mặc dù vậy, việc tiếp cận mua vàng của người dân vẫn gặp nhiều khó khăn do không thể đăng ký mua online, hết lượt đăng ký hoặc hết hàng. Trước tình trạng trên, nhiều hội nhóm mua bán vàng trên các nền tảng mạng xã hội như facebook, zalo, telegram đã xuất hiện tràn lan, thu hút sự tham gia của đông đảo cư dân mạng.
Lướt qua một số nhóm mở trên mạng xã hội có thể thấy các thành viên chia sẻ thông tin, tương tác hết sức đa dạng. Những người có nhu cầu mua vàng chỉ cần đăng tải một dòng trạng thái ngắn là ngay lập tức nhận được nhiều bình luận chào hàng, trong khi những đăng tải sang nhượng cũng nhận được nhiều tương tác, hỏi thăm cách thức giao dịch, thanh toán… Sau đó, các bên có thể rút vào trao đổi trực tiếp qua tin nhắn hoặc qua điện thoại.
Bài đăng như thế này thường thu hút sự quan tâm trong các nhóm mua bán vàng online. Ảnh chụp màn hình.
Có thể thấy, tình trạng mua bán vàng “phi chính thức” khá dễ dàng thông qua các hội nhóm song những khách hàng lựa chọn hình thức này sẽ phải đối mặt với khá nhiều rủi ro như lừa đảo, chênh lệch giá cả, không có giấy tờ kiểm định hoặc giấy tờ giả, gây khó khăn khi bán lại hoặc đổi trả, cho tới những vấn đề pháp lý vì những giao dịch trái qui định.
Cách đây ít lâu, một người đàn ông tên T ở Thành phố Hồ Chí Minh đã chia sẻ trên báo chí câu chuyện suýt bị lừa 1 tỷ vì mua bán vàng qua mạng. Sau khi không thể đăng ký mua vàng online tại các cơ sở chính thức, anh này đã vào nhóm “Giao lưu vàng miếng SJC, PNJ, DOJI không qua trung gian” để hỏi mua vàng thì lập tức có một tài khoản trả lời với nội dung “sẵn 12 lượng vàng tại TPHCM”. Sau khi trao đổi trực tiếp qua điện thoại và chốt giá mua bán, đối tượng bán vàng lấy lý do đang đi công tác nên nhờ người giao vàng cho anh T. Khi tới địa chỉ giao dịch theo thỏa thuận, anh này gặp hai vợ chồng được cho là "em trai của người bán" để lấy vàng. Sau khi kiểm tra chắc chắn vàng miếng SJC là thật, anh T. mở điện thoại định chuyển khoản cho đối tượng. Lúc này cặp vợ chồng kia mới ngạc nhiện hỏi vì sao anh T. không chuyển tiền trực tiếp cho họ mà chuyển qua cho đối tượng. Cuối cùng, sau khi trao đổi thì cả hai bên mới vỡ lẽ là họ đều là nạn nhân của một kịch bản lừa đảo mà đối tượng trung gian đóng cả hai vai mua – bán để lừa tiền anh T. Theo đó, đối tượng giả vờ là người bán vàng để mồi chài anh T. Mặt khác, biết đôi vợ chồng đang rao bán vàng, dù gia cao hơn nhưng tên này vẫn chấp nhận mua. Đối tượng dặn dò anh T khi gặp hai vợ chồng người giao thì chỉ kiểm tra vàng, không hỏi về giá cả. Đồng thời, dặn đôi vợ chồng không nên nói giá bán trong lúc giao vàng vì sẽ dính tới pháp luật.
Năm ngoái, Công an tỉnh Lai Châu cũng đã phá thành công chuyên án, bắt giữ 3 đối tượng về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản, thu một thỏi kim loại màu vàng, 350 triệu đồng và 116 tờ tiền Nhân dân tệ trùng số seri. Trước đó, một tài khoản Facebook đăng nội dung bán vàng kèm hình ảnh một thỏi kim loại màu vàng. Bài đăng thu hút nhiều tài khoản theo dõi, trong đó có tài khoản vào bình luận ngỏ ý quan tâm và được tác giả bài đăng trả lời chuyển sang chế độ nhắn tin. Nghi ngờ có dấu hiệu lừa đảo, cơ quan chức năng đã lập chuyên án đấu tranh và sau một thời gian xác minh đã xác định bài đăng bán vàng thỏi là kịch bản của một nhóm đối tượng người Việt Nam cấu kết với đối tượng người Trung Quốc dàn dựng để lừa người khác, nhằm chiếm đoạt tài sản.
Có thể thấy, một trong những nguy cơ cao nhất khi mua vàng miếng qua mạng chính là việc gặp phải các đối tượng lừa đảo. Những kẻ xấu thường áp dụng nhiều chiêu trò tinh vi để lừa gạt người tiêu dùng, từ việc đưa ra những thông tin giả mạo tạo niềm tin cho đến việc tung ra các sản phẩm vàng giả, vàng không đúng chất lượng hoặc vàng trôi nổi không rõ nguồn gốc. Trong bối cảnh khó phân biệt thật giả qua hình ảnh trực tuyến, người tiêu dùng dễ bị cuốn vào các giao dịch không minh bạch.
Thêm vào đó, nhiều người tiêu dùng có thể không hiểu rõ về giá vàng niêm yết tại các cửa hàng chính thức. Những mức giá rao bán trên mạng thậm chí có thể thấp hơn giá thị trường, nhưng đây cũng chính là một tín hiệu đáng ngờ. Với tâm lý "mua rẻ", nhiều người đã bỏ qua những cảnh báo, dẫn đến việc mất một khoản tiền lớn mà không nhận được sản phẩm đúng như mong đợi.
Cũng cần lưu ý việc giao dịch “ngoài luồng” một mặt hàng có giá trị cao như vàng mà không có hóa đơn chứng từ nếu bị cơ quan chức năng xác định là hàng hóa nhập lậu, không rõ nguồn gốc, thậm chí là hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, có thể bị tịch thu. Hơn nữa, các hội nhóm, diễn đàn giao dịch vàng trên mạng xã hội là không được pháp luật bảo vệ.
Một yếu tố khác không thể bỏ qua là vấn đề bảo mật thông tin cá nhân. Khi giao dịch trực tuyến, các thông tin nhạy cảm như số tài khoản ngân hàng, số chứng minh thư có thể bị lộ ra ngoài, tạo điều kiện cho những kẻ lừa đảo thực hiện các hành vi phạm pháp khác.
Trong bối cảnh đó, để giảm thiểu nguy cơ lừa đảo, người tiêu dùng cần đánh giá kỹ những rủi ro, tránh các quyết định cảm tính. Bên cạnh đó, việc tìm hiểu và áp dụng các quy định pháp luật liên quan đến giao dịch vàng cũng ngày càng quan trọng hơn bao giờ hết. Đối với những người thực sự có nhu cầu mua vàng thì nên cân nhắc kỹ khi thực hiện các giao dịch trong các hội nhóm trên mạng xã hội hoặc các trang web không chính thức.
Cơ quan chức năng cũng đã thường xuyên khuyến cáo người dân nên mua vàng đúng quy định tại các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp được Ngân hàng Nhà nước cấp phép kinh doanh mua bán vàng miếng. Hiện, cả nước có 22 ngân hàng và 16 doanh nghiệp được cấp phép kinh doanh vàng miếng với đầy đủ giấy chứng nhận về điều kiện sản xuất vàng và phương án kinh doanh an toàn; giấy phép kinh doanh mua bán vàng miếng; hóa đơn chứng từ; tem mác, nguồn gốc xuất xứ sản phẩm; chất lượng sản phẩm và công khai niêm yết giá. Các doanh nghiệp vàng trang sức mỹ nghệ không được cấp phép nhưng vẫn giao dịch vàng miếng với người dân hoặc người dân tự mua bán với nhau là trái quy định và sẽ bị xử phạt.
Nói tóm lại, mặc dù mua bán vàng miếng qua mạng mang lại nhiều tiện lợi nhưng người tiêu dùng cần phải rất cẩn trọng trước những nguy cơ có thể xảy ra. Việc nâng cao nhận thức và trang bị kiến thức đúng đắn sẽ giúp mỗi người trở thành một nhà đầu tư thông thái, hạn chế những rủi ro trong các giao dịch trực tuyến.