Là bản Thái cổ có lịch sử hàng trăm năm, nhưng sự giao thoa văn hóa với lối sống hiện đại khiến những giá trị văn hóa của đồng bào Thái ở bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu đứng trước nguy cơ mai một. Năm 2014, chính quyền huyện đã quyết định xây dựng nơi đây thành điểm du lịch cộng đồng. Đây được xem là bước ngoặt đối với người dân Hoa Tiến khi những mái nhà sàn được bản tồn, nghề dệt thổ cẩm được khôi phục và gìn giữ, những làn điệu dân ca, dân vũ được duy trì. Từ người nông dân “chân lấm, tay bùn”, những cư dân bản địa đã trở thành hướng dẫn viên du lịch nhiệt tình, đại sứ văn hóa cho dân tộc mình.
Bà Sầm Thị Bích, chủ homestay Bích Trang, bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến (Quỳ Châu, Nghệ An) giới thiệu các hiện vật phản ánh đời sống văn hóa dân tộc Thái cho du khách.
Bà Sầm Thị Bích, chủ homestay Bích Trang, bản Hoa Tiến cho biết, 100% người dân ở bản là đồng bào Thái, nhờ mô hình du lịch cộng đồng mà các giá trị văn hóa bản địa được bảo tồn. Nổi bật nhất là người dân đã khôi phục được nghề dệt thổ cẩm truyền thống. Các sản phẩm thổ cẩm ngày càng tinh tế, đa dạng chủng loại, màu sắc ngày càng được du khách ưa chuộng. Không chỉ giúp người dân có thêm thu nhập, những sản phẩm thổ cẩm đến tay du khách còn có giá trị quảng bá văn hóa rất lớn. Du khách khi đến du lịch nơi đây được trải nghiệm không gian văn hóa của người Thái với những món ăn bản địa, làn điệu dân ca, dân vũ cùng âm thanh cồng chiêng.
Để du khách có thêm trải nghiệm, bà Bích đã nỗ lực sưu tầm những hiện vật được người Thái sử dụng trong đời sống hằng ngày. Một “bảo tàng” nhỏ với hàng trăm hiện vật được bà sắp xếp gọn gàng, khoa học đã trở thành địa điểm yêu thích của du khách khi về Hoa Tiến.
Chị Lô Thị Luân, bản Hoa Tiến chia sẻ, nhờ phát triển du lịch cộng đồng mà người dân ngày càng có ý thức bảo vệ văn hóa truyền thống. Nếu trước đây, nghề dệt thổ cẩm chủ yếu dùng trong cuộc sống hằng ngày thì nay nhờ phát triển du lịch, người dân có thể đem bán để tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống. Đây cũng chính là động lực để thế hệ trẻ tiếp tục học tập, giữ gìn nghề dệt thổ cẩm, một “kho tàng” văn hóa Thái thu nhỏ.
Người dân bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến (Quỳ Châu, Nghệ An) có thêm thu nhập từ nghề dệt thổ cẩm truyền thống.
Ngoài bảo tồn nghề dệt thổ cẩm, bản Hoa Tiến cũng thành lập Câu lạc bộ bảo tồn văn hóa Thái. Từ 8 thành viên đầu tiên, đến nay, câu lạc bộ đã phát triển lên 38 người. Những làn điệu dân ca Thái như hát Nhuôn, hát Suối, hát Lăm… được bảo tồn, gìn giữ đã trở thành sản phẩm du lịch độc đáo.
Ông Nguyễn Hùng Sơn, Phó Trưởng Phòng Văn hóa huyện Quỳ Châu thông tin, du lịch, trong đó có du lịch cộng đồng gắn với việc bảo tồn các giá trị văn hóa đã được địa phương xác định là một trong 3 khâu đột phá mà huyện đưa ra trong nhiệm kỳ 2020 - 2025. Dù nguồn lực còn nhiều khó khăn nhưng thời gian qua, huyện Quỳ Châu đã quan tâm đầu tư nhiều hạng mục, công trình phục vụ du lịch như khu Chiêng Lam, Khu di tích Chiêng Bua… để mang đến cho du khách nhiều trải nghiệm thú vị. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang xây dựng khu trung tâm phục vụ công tác bảo tồn văn hóa Thái ở bản Hoa Tiến với kinh phí trên 15 tỷ đồng. Hy vọng trong thời gian tới, du lịch ở Quỳ Châu sẽ có những bước phát triển đột phá, sớm trở thành trung tâm du lịch ở miền Tây Nghệ An.
Có thể thấy, việc đầu tư phát triển các mô hình du lịch cộng đồng ở một số địa phương miền Tây Nghệ An như Con Cuông, Quỳ Châu… không chỉ là đầu tư vào kinh tế mà còn là đầu tư vào văn hóa, con người. Thực tế cho thấy các sản phẩm du lịch cộng đồng tại Nghệ An dù mới chỉ phát triển ở mức quy mô nhỏ, chưa được đầu tư và tổ chức bài bản nhưng thành công bước đầu cho thấy đây là lĩnh vực tiềm năng, triển vọng trong tương lai.
Khách du lịch trải nghiệm không gian cồng chiêng tại homestay Bích Trang, bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu (Nghệ An).
Ông Nguyễn Hoàng Quang, Phó trưởng phòng Phát triển tài nguyên du lịch, Sở Du lịch tỉnh Nghệ An cho biết, miền Tây xứ Nghệ với hệ sinh thái đa dạng và bản sắc văn hóa đặc trưng các dân tộc như Thái, Mông, Khơ Mú, Đan Lai... là tài nguyên để phát triển du lịch cộng đồng. Để khai thác những tiềm năng này, các địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá để định hướng người dân bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa để phát triển du lịch.
Hiện Nghệ An có 23 bản làng với 54 hộ gia đình tham gia phát triển dịch vụ homestay, tạo nên một mạng lưới du lịch cộng đồng khá rộng khắp. Năm 2023, tỉnh đã phê duyệt Chiến lược phát triển du lịch Nghệ An đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035. Trong đó, du lịch cộng đồng, trải nghiệm được lựa chọn là một trong 7 loại hình du lịch chính được tỉnh đầu tư phát triển nhằm đưa du lịch từng bước trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp từ 9 - 10% vào GRDP của tỉnh.