Xứ Đoài lan tỏa giá trị tín ngưỡng thờ Mẫu qua diễn xướng thực hành năm 2025

Sự kiện do Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Văn hóa Tín ngưỡng Việt Nam phối hợp với Trung tâm Văn hóa Thể thao xã Kiều Phú tổ chức, nằm trong khuôn khổ Lễ hội truyền thống làng Liên Trì - Đồng Sơn, một sinh hoạt văn hóa tâm linh tiêu biểu của vùng xứ Đoài.

Diễn ra trong bối cảnh nhiều địa phương đang đẩy mạnh bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể gắn với đời sống đương đại, chương trình được tổ chức nhằm tôn vinh giá trị nghệ thuật tâm linh của nghi lễ hầu Thánh, đồng thời tạo không gian giao lưu, thực hành cho các chủ thể di sản. Qua đó, những giá trị nhân văn, thẩm mỹ và tri thức dân gian của tín ngưỡng thờ Mẫu tiếp tục được lan tỏa trong cộng đồng.

Theo Ban tổ chức, việc tổ chức diễn xướng thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu ngay trong khuôn khổ lễ hội làng không chỉ góp phần bảo tồn di sản, mà còn khẳng định vai trò trung tâm của cộng đồng cư dân địa phương trong việc gìn giữ và trao truyền các giá trị văn hóa truyền thống. Đây cũng là cách để đưa di sản “sống” trong không gian văn hóa bản địa, tránh nguy cơ tách rời nghi lễ khỏi môi trường xã hội vốn có.

Ông Nguyễn Vũ Hán, Giám đốc Trung tâm Văn hóa – Thông tin xã Kiều Phú cho biết, chương trình diễn xướng thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu xứ Đoài năm 2025 là hoạt động có ý nghĩa quan trọng trong chuỗi sự kiện của Lễ hội truyền thống làng Liên Trì – Đồng Sơn. Xứ Đoài là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi hội tụ và lưu giữ nhiều di sản văn hóa phi vật thể quý báu của dân tộc. Việc tổ chức các hoạt động diễn xướng không chỉ nhằm tôn vinh di sản, mà còn nâng cao nhận thức của cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ, trong công tác bảo tồn văn hóa truyền thống.

Tại chùa Liên Trì, các nghệ nhân, thanh đồng và cung văn đã cùng nhau trình diễn nhiều giá đồng tiêu biểu của tín ngưỡng thờ Mẫu. Trong không gian linh thiêng, tiếng đàn, lời ca chầu văn cùng các điệu múa thiêng hòa quyện, tái hiện sinh động thế giới tâm linh giàu tính biểu tượng của người Việt. Mỗi nghi lễ, mỗi làn điệu không chỉ mang giá trị nghệ thuật, mà còn phản ánh đời sống tinh thần, mỹ cảm dân tộc và khát vọng hướng thiện của cộng đồng qua nhiều thế hệ.

Song song với hoạt động diễn xướng, chương trình còn tổ chức Tọa đàm “Thực hành nghi lễ lên đồng: Truyền thống và đương đại”, thu hút sự tham gia của các nhà nghiên cứu, nghệ nhân và những người trực tiếp thực hành nghi lễ. Tại tọa đàm, các diễn giả đã tập trung làm rõ giá trị của nghi lễ hầu Thánh trong bối cảnh xã hội hiện nay, đồng thời trao đổi về những thách thức và giải pháp trong việc bảo tồn, phát huy di sản một cách bền vững, đúng với tinh thần nguyên gốc.

PGS.TS Nguyễn Thị Yên, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Văn hóa Tín ngưỡng Việt Nam, nhấn mạnh rằng tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt không chỉ là một thực hành tâm linh, mà còn là sự kết tinh của lịch sử, văn hóa và tri thức dân gian được bồi đắp qua hàng nghìn năm. Mỗi giá đồng, mỗi làn điệu chầu văn đều hàm chứa những lớp trầm tích văn hóa, phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan và tinh thần nhân văn sâu sắc của người Việt.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Yên, những năm gần đây, tín ngưỡng thờ Mẫu nói riêng và các tín ngưỡng dân gian nói chung nhận được sự quan tâm của nhiều cấp, ngành và tổ chức xã hội. Tại nhiều địa phương, các câu lạc bộ bảo tồn và thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu được thành lập, hoạt động ngày càng bài bản, góp phần tạo môi trường lành mạnh để di sản được trao truyền. Tuy nhiên, việc bảo tồn hiệu quả vẫn cần đặt cộng đồng – chủ thể di sản – ở vị trí trung tâm.

Một điểm nhấn đáng chú ý của chương trình năm nay là không gian trưng bày bộ sưu tập hiện vật liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu do thanh đồng Nguyễn Đăng Tài sưu tập trong hơn 35 năm. Nhiều hiện vật có niên đại trên 150 năm, bao gồm nhạc cụ, đồ thờ và các vật phẩm tế tự, đã mang đến cho công chúng cái nhìn trực quan về chiều sâu lịch sử, thẩm mỹ và kỹ thuật thủ công gắn với đạo Mẫu.

Chùa Liên Trì, nơi diễn ra chương trình là một di tích văn hóa tâm linh tiêu biểu của làng Liên Trì, đồng thời là không gian diễn ra nhiều nghi lễ quan trọng của cộng đồng cư dân địa phương. Trải qua nhiều thế hệ, Lễ hội truyền thống làng Liên Trì – Đồng Sơn cùng các hoạt động tín ngưỡng gắn liền với chùa đã trở thành sợi dây kết nối cộng đồng, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa của vùng xứ Đoài.

Sự tham gia đông đảo của người dân và du khách trong hai ngày diễn ra sự kiện cho thấy tín ngưỡng thờ Mẫu vẫn đang hiện diện sinh động trong đời sống xã hội hôm nay. Chương trình Diễn xướng thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu xứ Đoài năm 2025 không chỉ là hoạt động văn hóa – tâm linh giàu ý nghĩa, mà còn là thông điệp về trách nhiệm chung trong việc bảo tồn, phát huy và lan tỏa các giá trị di sản văn hóa phi vật thể – nền tảng tinh thần bền vững của dân tộc Việt Nam.