Văn hóa dân gian hồi sinh qua các hoạt động sáng tạo

Tại đây, người trẻ không chỉ là khách tham quan, mà đã trở thành những người tham gia, tự tay trải nghiệm và viết tiếp câu chuyện của cha ông.

Khi làng nghề mở cửa giữa lòng phố

Trái lại với những cơn gió se lạnh buổi chớm thu là sự ấm cúng trong một không gian sáng tạo mang tên Lích Chích nằm tại số 61 Nguyễn Du, Hà Nội. Tại đây, nhiều bạn trẻ ngồi quây quần bên nhau, say sưa buộc khung nứa, dán giấy dó, tô màu dưới sự chỉ dẫn của anh Nguyễn Văn Quyết, đến từ làng nghề diều truyền thống Bá Dương Nội (xã Ô Diên, Hà Nội).

Đến với workshop làm diều giấy dó, anh mang theo cả tâm hồn yêu văn hóa của một làng nghề có tuổi đời hàng trăm năm tuổi. Nhiều câu chuyện văn hóa thú vị được gửi đến các bạn trẻ, cùng thông điệp lan tỏa văn hóa chơi diều, giúp mọi người hiểu hơn về giá trị tinh thần của người dân Bắc Bộ xưa.

Không gian sáng tạo Lích Chích được sáng lập bởi ba cô gái trẻ Hoàng Ly, Tú Uyên và Thu Ngân, đã trở thành một nhịp cầu hướng người trẻ tới những giá trị văn hóa dân gian truyền thống. Hoàng Ly cho biết, mục tiêu của nhóm là tạo ra sân chơi văn hóa, không chỉ để nhìn ngắm, mà còn được trải nghiệm trực tiếp. Bằng cách hợp tác với các đơn vị như “Hà Nội trải nghiệm mới”, họ đã biến ước mơ thành hiện thực, giúp người trẻ có cơ hội chạm vào di sản, từ đó nuôi dưỡng tình yêu với những giá trị truyền thống. Và dường như, những nỗ lực ấy đã chạm đến trái tim của người tham gia.

Bạn Nguyễn Hữu Minh (phường Tây Hồ, Hà Nội), một người trẻ yêu văn hóa, sau khi tự tay hoàn thành chiếc diều giấy dó của mình, đã không giấu được sự xúc động. Đối với Minh, giấy dó không chỉ là vật liệu, mà là một “nhân chứng lịch sử” hàng ngàn năm tuổi. Minh tin rằng, với sự chung tay của thế hệ trẻ và sức mạnh của truyền thông, những giá trị dân gian truyền thống như diều giấy dó chắc chắn sẽ được bảo tồn và lan tỏa.

Cũng vào những ngày cận Trung thu, trên con phố Hàng Mã, nghệ nhân Đặng Văn Hậu, một trong những nghệ nhân trẻ tuổi nhất của Thủ đô, đang miệt mài hướng dẫn mọi người nặn những con tò he đầy màu sắc. Vừa hướng dẫn, anh vừa tự hào kể về hành trình phục dựng lại món đồ chơi Trung thu con giống bột từng bị thất truyền của trẻ em Hà Nội xưa và vui mừng khi thấy đồ chơi truyền thống Việt Nam đang dần chiếm lại được tình cảm của mọi người. Câu chuyện của anh còn thu hút cả những du khách quốc tế.

Chị Mackenzie, một du khách đến từ Mỹ, đã vô cùng ấn tượng trước không gian trưng bày của nghệ nhân Đặng Văn Hậu và cảm thấy rất vui khi được nghệ nhân hướng dẫn tham gia thực hành làm tò he. Chị chia sẻ, điều tuyệt vời nhất với chị là nghệ nhân Văn Hậu không giấu nghề mà trái lại, sẵn lòng chia sẻ bí quyết, tạo cơ hội cho mọi người được học hỏi và trải nghiệm tự tay làm tò he - một sản phẩm văn hóa truyền thống của Việt Nam.

Hơi thở mới cho di sản văn hoá dân gian

Làn sóng làm mới văn hóa truyền thống còn tiến một bước xa hơn tại Creative Gara, nằm trong không gian sáng tạo Complex 01, số 29 ngách 31 ngõ 167 Tây Sơn - nơi những chiếc đèn lồng Trung thu quen thuộc được khoác lên mình "tấm áo" theo hướng sáng tạo. Thay vì sử dụng tre nứa, những chiếc đèn cù ở đây được làm từ gỗ, kết hợp với các chi tiết cơ khí và nguyên lý STEM, biến một món đồ chơi dân gian thành một sản phẩm giáo dục sáng tạo, phù hợp với trẻ nhỏ.

Anh Nguyễn Ngọc Như, chuyên viên phát triển sản phẩm tại Creative Gara, giải thích rằng dự án này vừa giữ được hồn cốt truyền thống qua chất liệu mộc mạc và họa tiết dân gian, vừa thổi vào đó hơi thở hiện đại. Những em nhỏ đến đây không chỉ chơi, mà còn được học về tư duy logic, về cơ chế ánh sáng và cấu trúc.

Bé Nguyễn Ngọc Minh Châu, 8 tuổi (phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội) sau khi tự tay hoàn thành chiếc đèn cù cơ khí của mình đã vô cùng thích thú. Minh Châu cho biết, em rất thích làm những sản phẩm khoa học như thế này. Cô bé tự hào khoe thành quả và mong muốn được quay lại để khám phá thêm nhiều sản phẩm khoa học khác. Bác của Minh Châu cũng rất vui, chị cho rằng những trải nghiệm thực tế như thế này giúp làm dày dặn hơn những trải nghiệm thực tế của con trẻ, giúp các con có thể học được tính kiên trì, nhẫn nại, biết sử dụng thời gian rảnh rỗi một cách có ích và nuôi dưỡng tình yêu khoa học một cách tự nhiên nhất.

Anh Nguyễn Ngọc Như cho biết, tại Việt Nam, hoạt động STEM đang được đẩy mạnh ở nhiều trường học, tạo ra xu hướng giáo dục mới, với sự tham gia của cả cơ sở giáo dục, chuyên gia, doanh nghiệp và cộng đồng, nhằm chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai. Bộ Giáo dục và Đào tạo coi đẩy mạnh giáo dục STEM là nhiệm vụ trọng tâm, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

Việc tổ chức dự án đèn cù có lồng ghép yếu tố dạy học STEM là cách thổi hơi thở mới vào biểu tượng dân gian này bằng yếu tố khoa học - công nghệ, vừa giữ hồn cốt truyền thống, vừa khiến nó trở thành sản phẩm giáo dục sáng tạo. Anh cùng đội ngũ Creative Gara mong muốn trẻ em tham gia không chỉ cầm đèn chơi mà còn được học hỏi thêm về kiến thức kỹ thuật, nghệ thuật và tư duy logic cũng như bồi đắp tình yêu đất nước, tình yêu văn hoá dân tộc trong các em.

Qua bàn tay, khối óc và tình yêu của những nghệ nhân, những nhà tổ chức và chính thế hệ trẻ, những giá trị văn hoá dân gian xưa đang được làm mới, được tiếp nối và lan tỏa mạnh mẽ. Đó là một bản hòa ca tuyệt đẹp giữa quá khứ và hiện tại, thắp lên niềm tin và hy vọng về một tương lai nơi những giá trị văn hóa dân gian và đời sống kết hợp hài hoà, bổ trợ mạnh mẽ cho nhau, không hề cũ kỹ hay bị lãng quên mà luôn trường tồn và tỏa sáng.