Chương trình hòa tấu nhạc cụ dân tộc tại lễ hội. Ảnh: baothanhhoa.vn
Lễ hội Mường Xia được tổ chức để tri ân, tưởng nhớ công ơn của tướng quân Tư Mã Hai Đào - người có công lớn trong việc diệt trừ quân xâm lược, trấn ải biên cương. Vào thế kỷ XV, Tư Mã Hai Đào là vị tướng tài, võ nghệ cao cường, giúp vua lập nhiều chiến công. Trong thời gian trấn ải biên cương, ông đã chọn Mường Xia để xây dựng thủ phủ, khai khẩn ruộng hoang và mang lại cuộc sống thanh bình, ấm no cho người dân dọc biên giới miền Tây xứ Thanh.
Từ tháng 8/2022, lễ hội Mường Xia đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong lễ hội Mường Xia, phần lễ được tổ chức trang trọng với nghi lễ rước hòn đá vía, tế lễ và dâng hương tại Đền thờ tướng quân Tư Mã Hai Đào. Tiếp đó là phần hội với chương trình nghệ thuật sân khấu hóa thể hiện những phong tục tập quán, tín ngưỡng tốt đẹp của người Thái đất Mường Xia. Ngoài ra, trong khuôn khổ lễ hội còn diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, trò chơi, trò diễn dân gian như: Đẩy gậy, kéo co, tung còn, bắn nỏ… tạo không khí vui tươi, lành mạnh, đoàn kết cho đồng bào các dân tộc trong hai ngày 18-19/3.
Qua hàng trăm năm, hoạt động sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng độc đáo của lễ hội Mường Xia vẫn được bền bỉ trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, góp phần hun đúc tâm hồn, tình cảm và ý chí của người Thái Mường Xia. Ngày nay, lễ hội Mường Xia không chỉ thu hẹp ở đồng bào dân tộc Thái thuộc xã Sơn Thủy. Lễ hội còn là nơi giao lưu, sinh hoạt văn hóa giữa các dân tộc anh em Thái, Kinh, Mường của huyện Quan Sơn, huyện Bá Thước và vùng Mường Bén, Mường Xôi của nước bạn Lào.
Ông Chu Đình Trọng, Phó Chủ tịch UBND huyện Quan Sơn cho biết, lễ hội Mường Xia là dịp để giới thiệu, quảng bá nét đẹp về vùng đất, con người Quan Sơn đồng thời kích cầu, thu hút khách du lịch. Thời gian tới, huyện Quan Sơn sẽ đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhân dân gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc cũng như khuyến khích các hộ dân có điều kiện đầu tư phát triển các dịch vụ du lịch. Huyện sẽ huy động nguồn lực xây dựng kết cấu hạ tầng, đẩy mạnh thu hút các nhà đầu tư phát triển du lịch... qua đó, tạo việc làm cho một số lao động địa phương, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.