Có thể nói những mô hình trồng cây ăn quả ôn đới này đang mở ra triển vọng mới trong phát triển kinh tế cho đồng bào các dân tộc huyện vùng cao Mù Cang Chải.
Cán bộ xã Nậm Khắt, huyện Mù Cang Chải (Yên Bái) kiểm tra mức độ sinh trưởng, phát triển của cây hồng giòn Fuyu MC1.
Cũng theo ông Phạm Tiến Lâm, các loài cây ăn quả ôn đới này dễ trồng, chất lượng quả thơm ngon, bổ dưỡng, giá cao lại dễ bán... Đặc biệt, huyện Mù Cang Chải đang là điểm đến du lịch hấp dẫn bởi danh lam thắng cảnh ruộng bậc thang Mù Cang Chải vừa được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc vào 31/12/2019. Đây chính là thị trường rộng lớn để tiêu thụ các loài quả nói trên.
Năm 2010, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Yên Bái đã đưa dự án khoa học trồng thử nghiệm giống lê Tai Nung có nguồn gốc từ Đài Loan (Trung Quốc) nhưng đã được trồng nhiều ở các tỉnh Lào Cai, Hà Giang đem về trồng ở Mù Cang Chải trồng ở hai xã: Púng Luông và Dế Xu Phình có độ cao từ 1.000 m trở lên, với diện tích 1,5 ha.
Đến năm 2014, Sở Khoa học và Công nghệ Yên Bái tiếp tục đưa giống hồng Fuyu MC1 (giống hồng giòn không hạt MC1 có nguồn gốc từ hồng giòn Fuyu, nhập nội từ Nhật Bản còn được gọi là hồng Nhật hay hồng Nhật Bản, do PGS TS. Đỗ Năng Vịnh, Phó Viện trưởng Viện Di truyền Nông nghiệp và cộng sự nghiên cứu, chọn tạo, khảo nghiệm tại Mộc Châu tỉnh Sơn La) trồng thử nghiệm với quy mô 1,3 ha tại tại hộ ông Thào A Của ở bản Hua Khắt xã Nậm Khắt và hộ Lù Thị Hú ở bản Nả Háng A xã Púng Luông của huyện Mù Cang Chải.
Theo báo cáo của Sở Khoa học và Công nghệ Yên Bái, sau 2 năm triển khai thực hiện đề tài thử nghiệm giống lê Tai Nung, kết quả thực tiễn và khoa học cho thấy giống lê này sinh trưởng phát triển nhanh, thích ứng với điều kiện khí hậu khắc nghiệt ở Mù Cang Chải (tỷ lệ sống đến thời điểm sau trồng 16 tháng là 97%).
Còn sau 3 năm trồng khảo nghiệm giống hồng Fuyu MC1, kết quả cây sống 95%, tất cả số cây đều ra quả. Quả to đều, trọng lượng trung bình mỗi quả từ 230 - 275gram/quả, đường kính từ 10 - 12,5 cm, khi chín có màu vàng đỏ, ruột vàng da cam, ăn giòn, ngọt, không chát. Thời gian thu hoạch vào giữa tháng 9 hàng năm, đúng vào mùa lúa chín phục vụ khách du lịch.
Qua đó, sở Khoa học và Công nghệ Yên Bái đánh giá: "giống hồng giòn MC1 trồng ở xã Púng Luông và xã Nậm Khắt huyện Mù Cang Chải tỉnh Yên Bái bước đầu cho thấy cây giống sau trồng phát triển tốt phù hợp với khí hậu thổ nhưỡng ở địa phương, làm cơ sở bổ xung giống cây ăn quả mới vào địa phương trong tỉnh".
Vào thăm vườn lê được trồng đầu tiên trên đất Mù Cang Chải của gia đình ông Mùa A Tòng, bản Púng Luông, xã Púng Luông chúng tôi thấy nhiều cây lê đường kính gốc từ 15 - 18cm, cành lá sum xuê, quả sai trĩu cành, đó là minh chứng khẳng định được cây lê Tai Nung hoàn toàn phù hợp với đất đai, thổ nhưỡng ở huyện vùng cao Mù Cang Chải.
Ông Mùa A Tòng chia sẻ, sau khi gia đình ông trồng lê được 3 năm thì cây bói quả, đến năm thứ tư thì cây ra quả rất sai. Kể từ khi trồng lê đến nay đã được 7 năm, nhưng chưa thấy năm nào lê bị mất mùa cả. Ban đầu gia đình ông hái quả ăn và chia sẻ cho hàng xóm. Thời gian sau, gia đình trẩy những quả to, vỏ đẹp mang đi bán thử thì mang bao nhiêu hết bấy nhiêu. Thậm chí có người về tận nương thu hoạch và trả giá bán từ 35.000 - 40.000 đồng/kg.
Người dân ở xã Nậm Khắt, huyện Mù Cang Chải (Yên Bái) chăm sóc cây hồng giòn Fuyu MC1.
Rời nhà ông Mùa A Tòng, chúng tôi đến thăm vườn cây ăn quả của gia đình chị Lù Thị Hú ở bản Nả Háng Tủa Chử, xã Púng Luông. Chị Hú cho hay, sau khi có dự án trồng lê Đài Loan và hồng giòn của huyện, chị đã nhận giống về trồng thử. Sau 4 năm chăm sóc đúng kỹ thuật theo hướng dẫn của cán bộ Trung tâm Dịch vụ hỗ trợ phát triển nông nghiệp huyện, 300 cây lê Đài Loan và 200 cây hồng giòn đã ra hoa, bói quả và cho thu hoạch. Vụ hồng năm 2018, gia đình chị Hú thu gần 1 tấn quả, bán được chừng 30 triệu đồng; vụ hồng năm 2019 thu gần 1,5 tấn quả và bán với giá từ 25.000 đến 30.000 đồng/kg thu về trên 40 triệu đồng.
Chị Lù Thị Hú tâm sự: "Trồng cây ăn quả chỉ vất vả giai đoạn đầu mới đưa cây về trồng, vì khi đó phải thường xuyên tưới nước giữ ẩm. Khi cây đã bén rễ, lên mầm rồi thì mình chỉ cần chăm sóc theo đúng kỹ thuật là cây phát triển tốt. Tôi thấy trồng cây ăn quả mang lại lợi ích nhiều hơn trồng lúa, ngô… Vì vậy, thời gian tới, tôi tiếp tục nhân rộng diện tích cây ăn quả”.
Hiện tại, ngoài 500 gốc lê và hồng đã cho thu hoạch, hiện nay, gia đình chị Hú đang chăm sóc 1.000 gốc lê Đài Loan và 50 gốc mận Úc từ 2 đến 3 năm tuổi.
Ông Vàng Bua Tủa, Chủ tịch UBND xã Púng Luông khẳng định: "Mô hình cây ăn quả của gia đình chị Hú là mô hình điểm đã mang lại hiệu quả kinh tế cao, bởi đây là loại cây trồng rất phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng vùng cao như Púng Luông.
Hiện nay, xã tiếp tục vận động nhân dân đưa các loại cây trồng mới có năng suất và có giá trị kinh tế cao như lê Đài Loan, hồng giòn, mận Úc… vào trồng thay thế các loại cây trồng năng suất, chất lượng thấp để góp phần giúp nhân dân xóa đói giảm nghèo bền vững”.
Ngoài các loại cây đưa vào trồng đã mang lại hiệu quả kinh tế, tăng thu nhập cho nhân dân, hiện nay huyện Mù Cang Chải tiếp tục chỉ đạo ngành nông nghiệp đưa cây đào Pháp, mận Úc vào trồng thử nghiệm tại các xã: Púng Luông, Lao Chải và một số xã có khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp với hai loại cây trồng này.
Thực tế cho thấy, giống cây ăn quả ôn đới như lê Tai Nung, hồng giòn Fuyu đã thích ứng với điều kiện khí hậu, đất đai ở các huyện vùng cao Mù Cang Chải. Qua đó, các loài cây ôn đới này đã mở ra triển vọng mới trong phát triển kinh tế, giúp bà con vùng cao tăng thu nhập, nâng cao đời sống, xóa đói giảm nghèo... Tuy nhiên, việc mở rộng diện tích để Mù Cang Chải thực sự trở thành vùng cây ăn quả hàng hóa hiện đang phụ thuộc vào chính quyền địa phương và người dân huyện Mù Cang Chải.