Binh sĩ Nga bắn hoả lực vào các lực lượng Ukraine trong cuộc giao tranh ở Donbass. Ảnh: TASS
Sau một mùa đông giằng co và những nỗ lực xâm nhập bất thành vào lãnh thổ Nga, cuộc xung đột ở Ukraine lại bùng lên với những diễn biến mới đầy phức tạp. Theo Đài phát thanh châu Âu tự do (rferl.org) ngày 11/4, Nga, sau thời gian củng cố lực lượng, dường như đã phát động một cuộc tấn công mùa xuân quy mô lớn ở các vùng Đông Bắc Ukraine. Không hề nao núng, Kiev cũng đáp trả bằng những động thái táo bạo, bao gồm cả việc vượt biên giới tiến vào khu vực Belgorod của Nga, làm dấy lên lo ngại về một vòng xoáy leo thang mới trong cuộc chiến kéo dài này.
Suốt mùa đông khắc nghiệt, chiến trường Ukraine chứng kiến những nỗ lực giành thế chủ động của cả hai bên. Tuy nhiên, Ukraine, sau khi hứng chịu thất bại và phải rút quân khỏi Kursk - vùng lãnh thổ Nga mà họ đã xâm nhập vào mùa hè năm ngoái - dường như đã đánh mất đà tiến công. Các chuyên gia bên ngoài nhận định, việc Ukraine cố gắng duy trì thế chủ động trong suốt mùa đông, dù gặp khó khăn trong việc tránh bị đánh bại khi rút khỏi Kursk, cho thấy sự kiên cường nhưng cũng bộc lộ những hạn chế về nguồn lực.
Trong khi đó, do điều kiện địa hình bùn lầy, quân đội Nga đã giảm bớt nhịp độ giao tranh liên tục kéo dài nhiều tháng, tập trung vào việc bổ sung binh lực và vũ khí, chuẩn bị cho một đợt tấn công mới khi thời tiết thuận lợi hơn. Mục tiêu rõ ràng của Moskva là phá hủy các tuyến tiếp tế của Ukraine tại Kursk, đẩy lùi lực lượng đối phương về phía bên kia biên giới.
Và giờ đây, theo một quan chức quân sự cấp cao của Ukraine, những lo ngại đó đã trở thành hiện thực. Nga được cho là đã chính thức mở màn cuộc tấn công mùa xuân ở các vùng Đông Bắc Ukraine.
Tổng tư lệnh quân đội Ukraine, Tướng Oleksandr Syrskiy, trong một cuộc phỏng vấn được tờ báo Ukraine LB.ua đăng tải, đã xác nhận thông tin này, cho biết: "Tôi có thể nói rằng Tổng thống (Zelensky) hoàn toàn đúng, và cuộc tấn công này thực tế đã bắt đầu rồi... Trong nhiều ngày, gần một tuần, chúng tôi đã quan sát thấy số lượng các cuộc tấn công của đối phương tăng gần gấp đôi ở mọi hướng chính".
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trước đó, vào ngày 9/4, đã cảnh báo về việc Nga đang tập trung lực lượng cho một đợt tiến công mới vào các khu vực Sumy và Kharkov.
Tuy nhiên, Ukraine không chấp nhận thế bị động. Bằng một động thái bất ngờ, lực lượng vũ trang của nước này được cho là đã vượt biên giới sang Nga lần thứ hai, nhắm vào khu vực Belgorod. Mục đích của hành động này, theo chuyên gia quân sự Ukraine Oleksandr Musiyenko, là để "ngăn chặn các kế hoạch sắp tới của Nga".
Ông Musiyenko nói: "Chúng tôi hiểu rằng sau khi Nga liên tục củng cố lực lượng và bù đắp tổn thất, nguy cơ đối với Sumy và trung tâm thành phố sẽ gia tăng... Để chống lại những nguy cơ này, chúng tôi tiến hành các hành động phòng ngừa để ngăn chặn đối phương nhanh chóng triển khai các hoạt động tấn công của họ". Ông gọi đây là chiến lược "phòng thủ tích cực" nhằm giảm thiểu rủi ro cho khu vực Sumy và ngăn chặn đà tiến của Nga vào lãnh thổ Ukraine.
Đối với các chuyên gia quân sự, việc Nga chuẩn bị cho một đợt tấn công mới là điều hoàn toàn dễ hiểu sau một mùa đông tương đối "tĩnh lặng". Mykhailo Samus, Giám đốc Mạng lưới Nghiên cứu Địa chính trị Mới tại Kiev, nhận định: "Đây thực sự là sự kiệt sức về cả nhân sự và xe bọc thép. Việc tấn công liên tục trong hơn một năm qua chắc chắn đã làm hao mòn lực lượng". Theo ông Samus, việc Nga tạm dừng các hoạt động tiến công liên tục trong mùa đông là cần thiết để bổ sung lực lượng và trang bị sau một thời gian dài chiến đấu.
Quy mô và phạm vi chính xác của cuộc tấn công mùa xuân của Nga vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, việc khu vực Sumy giáp với Kursk khiến giới chuyên gia cho rằng việc quân đội Nga có thể tìm cách tiến qua biên giới trong bối cảnh lực lượng Ukraine đang suy yếu và chưa kịp thiết lập các tuyến phòng thủ vững chắc là một kịch bản hợp lý.
Tại Kharkov, nơi Ukraine đã có một cuộc phản công thành công vào cuối năm 2022, Nga trong nhiều tháng qua đã nỗ lực phá vỡ các tuyến đường tiếp tế theo hướng Bắc-Nam dọc theo sông Oskil, đe dọa thành phố Kupyansk. Kharkov, thành phố lớn thứ hai của Ukraine, được cho là một mục tiêu quan trọng với các chỉ huy Nga, và thành phố này đã liên tục hứng chịu các cuộc tấn công bằng tên lửa và thiết bị bay không người lái.
Ở phía Nam, quân đội Nga đã dành nhiều tháng để tiến quân qua vùng ngoại ô phía Nam của Pokrovsk, một trung tâm trung chuyển quan trọng cho hệ thống phòng thủ của Ukraine ở khu vực Donbas, có lẽ với mục tiêu bao vây thành phố này. Tuy nhiên, trong thời gian Nga tạm lắng hoạt động vào mùa đông, các đơn vị Ukraine đã cố gắng đẩy lùi một số tuyến phòng thủ của Nga bên ngoài Pokrovsk. Viktor Trehubov, phát ngôn viên của bộ chỉ huy khu vực Khortytsia, vào cuối tháng 2 vừa qua đã tuyên bố rằng nỗ lực bao vây Pokrovsk của Nga đã "thất bại".
Một trong những thách thức lớn nhất đối với Ukraine hiện nay là duy trì quân số ở tiền tuyến, điều này đang cản trở khả năng ngăn chặn các cuộc tấn công của Nga. Các quan chức phương Tây ước tính rằng cả hai bên đã phải chịu hơn 1 triệu thương vong, bao gồm cả tử vong và bị thương. Mặc dù vậy, Tướng Lục quân Mỹ Chris Cavoli, chỉ huy Bộ Tư lệnh châu Âu của Mỹ, vẫn tin rằng khả năng chiến đấu của Ukraine chưa hoàn toàn cạn kiệt và họ đang ở "vị thế tốt hơn nhiều so với trước đây". Ông Cavoli phát biểu tại phiên điều trần của Quốc hội Mỹ tuần trước: "Tôi không nghĩ rằng Ukraine sẽ thua cuộc".
Trong bối cảnh Nga gia tăng áp lực, Ukraine đã có những động thái đáng chú ý. Cuộc xâm nhập Kursk vào tháng 8 năm ngoái, cuộc đột kích lớn nhất vào lãnh thổ Nga của quân đội nước ngoài kể từ Thế chiến II, được xem là một nỗ lực của Kiev nhằm chứng minh khả năng sáng tạo chiến thuật, thu hút quân đội Nga từ các khu vực khác dọc theo tiền tuyến và giành được lợi thế trên bàn đàm phán trong tương lai.
Mặc dù mục tiêu thứ hai (thu hút quân Nga) đã không thành công, và mục tiêu thứ ba (giành lợi thế lãnh thổ) cũng có vẻ bất khả thi khi Nga gần như đã đẩy lùi hoàn toàn quân Ukraine khỏi Kursk, nhưng hành động này đã cho thấy sự linh hoạt trong tư duy chiến lược của Ukraine. Mục tiêu đầu tiên, thể hiện khả năng chiến thuật, được các chuyên gia đánh giá là ít nhiều đã thành công.
Và mới đây, vào cuối tháng trước, các chỉ huy Ukraine lại tiếp tục thực hiện một cuộc tấn công xuyên biên giới mới, lần này nhắm vào Belgorod. Theo chuyên gia quân sự Ukraine Oleksandr Musiyenko, mục tiêu của hành động này là nhằm "phòng thủ chủ động", ngăn chặn các kế hoạch tấn công sắp tới của Nga vào các khu vực như Sumy.
Về phía Nga, việc tập trung vào Kharkov và Sumy có thể xuất phát từ chỉ thị của Tổng thống Vladimir Putin, người đã nhấn mạnh sự cần thiết phải thiết lập một "vùng an ninh" dọc biên giới trong chuyến thăm gần đây tới khu vực Kursk.
Trong khi đó, những nỗ lực ngừng bắn trước đó dường như đã đổ vỡ. Thỏa thuận ngừng bắn hạn chế các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng và thỏa thuận tạm thời về Biển Đen đều không mang lại kết quả bền vững. Cả Kiev và Moskva tiếp tục các cuộc tấn công hàng ngày, sử dụng hàng chục thiết bị bay không người lái và tên lửa. Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đã bày tỏ sự thất vọng trước tình hình này.