Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu trước báo giới tại Nhà Trắng ngày 13/8 sau khi thông báo về thỏa thuận bình thường hóa quan hệ Israel-UAE. Ảnh: AP
Theo các quan chức tham gia vào tiến trình thiết lập bình thường hóa này, các nỗ lực đã được khởi động từ 17 tháng trước, tại một hội nghị do Mỹ khởi xướng được tổ chức tại Ba Lan.
Tháng 2/2019, hội nghị toàn cầu với chủ đề ban đầu là bàn về biện pháp chống Iran này đã được chuyển thành diễn đàn an ninh Trung Đông, sau khi châu Âu phản đối chương trình nghị sự chỉ thiên về chống Tehran của chính quyền Trump.
Nhiều nước không cử quan chức ngoại giao hàng đầu, riêng Nga, Trung Quốc và chính quyền Palestines không tham dự. Nhưng Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã có mặt ở Ba Lan cùng với ngoại trưởng của nhiều nước Arập chủ chốt.
Tại hội nghị cấp cao này, các nhà ngoại giao của Saudi Arabia, UAE và Bahrain lên tiếng đề cập đến mối đe dọa Iran cùng với lực lượng ủy nhiệm của Tehran ở Iraq, Syria, Liban và Yemen đối với an ninh khu vực. Cả ba nước đều cho rằng kiềm chế Iran cần phải trở thành ưu tiên hàng đầu, vượt trên tiến trình xung đột Israel-Palestines. Đây cũng chính là luận điểm chủ chốt mà ông Netanyahu chia sẻ tại hội nghị.
Gần bốn tháng sau, một cuộc gặp bí mật giữa UAE và Israel diễn ra tại Washington, vào ngày 17/6/2019. Một quan chức Mỹ giấu tên cho biết, tiếp xúc này được thực hiện trong khuôn khổ cuộc gặp ba bên bàn về an ninh hàng hải, an ninh mạng tại khu vực Trung Đông, nỗ lực điều phối ngoại giao và ngăn chặn hậu thuẫn tài chính cho khủng bố.
Nhiều cuộc gặp diễn ra sau đó ở Mỹ, Israel và thủ đô Abu Dhabi của UAE và cuối cùng là tuyên bố của Tổng thống Donald Trump hôm 13/8 về thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Israel và UAE.
Nhìn rộng ra, Israel và UAE không phải là những nước thù địch dai dẳng của nhau tại khu vực. Hai bên không có chung biên giới, chưa từng đối đầu trực diện trong một cuộc chiến nào.
Theo Sigurd Neubauer – học giả cao cấp tại Viện các quốc gia vùng Vịnh Arập có trụ sở tại Washington, các nỗ lực tạo dựng liên hệ giữa UAE với Israel được khởi động từ năm 2006. Đại sứ kỳ cựu UAE tại Mỹ Yousef Al-Otaiba có cuộc gặp đầu tiên với một quan chức Israel vào năm 2008 và thiết lập một kênh ngoại giao chuyên bàn về vấn đề Iran.