Theo tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng, đích thân Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã lên tiếng về vấn đề này trong thông điệp liên minh đầu tháng này. Bà khẳng định: “Giá trị châu Âu không phải để bán. Không thể dung thứ hành vi vi phạm pháp quyền. Tôi sẽ tiếp tục bảo vệ pháp quyền và sự toàn vẹn của các thể chế châu Âu, cho dù đó là tính ưu việt của luật pháp châu Âu, tự do báo chí, tính độc lập của tư pháp hay việc buôn bán hộ chiếu vàng”.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen. Ảnh: Reuters
Ủy ban châu Âu thậm chí còn cân nhắc khả năng đưa các thành viên EU cấp loại hộ chiếu vàng ra tòa và đang gây áp lực chính trị để những quốc gia này chấm dứt cách làm nói trên.
Ai có trong tay hộ chiếu vàng sẽ có quyền đầy đủ của công dân EU. Hộ chiếu các nước EU rất hấp dẫn vì giúp chủ nhân đi lại tự do giữa các nước trong liên minh. Trong khi đó, hộ chiếu Trung Quốc không thể đi lại miễn thị thực tới hầu hết quốc gia.
Theo tổ chức Minh bạch Quốc tế, trong 10 năm từ 2008 đến 2018, EU đón trên 6.000 công dân mới và gần 100.000 cư dân mới thông qua chương trình hộ chiếu vàng.
Hiện nay, có 4 quốc gia EU cung cấp hộ chiếu và 12 quốc gia có dịch vụ mua bán quyền cư dân thông qua chương trình hộ chiếu vàng. Có ba quốc gia là Bulgaria, Síp và Malta có cả hai chương trình nói trên. Síp và Malta dường như phổ biến nhất với nhà đầu tư Trung Quốc.
Phát ngôn viên của Ủy ban châu Âu nói: “Do bản chất của quyền công dân EU, những chương trình này ảnh hưởng tới toàn bộ liên minh. Ủy ban châu Âu đang xem xét vấn đề tuân thủ luật EU và sẽ đưa ra quy trình xử lý vi phạm nếu thấy cần thiết. Ủy ban châu Âu thường bày tỏ lo ngại về chương trình đổi đầu tư lấy quyền công dân cũng như một số rủi ro liên quan, đặc biệt là về vấn đề an ninh, rửa tiền, trốn thuế và tham nhũng”.
Ông Didier Reynders, cao ủy phụ trách tư pháp của EU. Ảnh: EPA-EFE
Ông Didier Reynders, Uỷ viên cấp cao EU phụ trách về tư pháp, đã liên lạc với ba quốc gia thành viên để trực tiếp nói về những lo ngại này.
EU đang chịu áp lực hành động sau loạt bài điều tra của kênh Al Jazeera hồi tháng trước. Điều tra phát hiện ra rằng hàng chục người đã có hộ chiếu vàng của Síp từ năm 2017 đến 2019, trong khi theo quy định của Síp thì những cá nhân này sẽ bị coi là có “nguy cơ cao”.
Điều tra của Al Jazeera kể tên một số doanh nhân Trung Quốc có hộ chiếu vàng của Síp và những người này là cố vấn thuộc Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc.
Mặc dù EU có lập trường cứng rắn nhưng các công ty dịch vụ nhập cư ở Trung Quốc dường như không bị ảnh hưởng. Nhiều trang web tiếp tục quảng bá hình thức đầu tư để đổi lấy quyền công dân EU.
Bà Crystal Tan, một giám đốc tại công ty Dịch vụ Tư vấn Di trú Cheuk Yuet ở Quảng Châu, nói: “EU là liên bang lỏng lẻo và Chủ tịch Ủy ban châu Âu thực sự không thể có tiếng nói thay cho chính phủ các thành viên”.
Công ty Cheuk Yuet và các công ty khác cho rằng chương trình hộ chiếu vàng sẽ không kết thúc. Bà nói: “Như chúng tôi thấy, những chương trình như vậy mang lại doanh thu lớn cho Síp, Malta, Bồ Đào Nha và cả Tây Ban Nha”.
Síp yêu cầu người muốn có hộ chiếu vàng phải đầu tư ít nhất 2,6 triệu USD mà không cần phải sống ở đó. Trong vòng 6 tháng, các nhà đầu tư có thể có hộ chiếu EU và có quyền sống, làm việc tại toàn bộ thành viên EU, được đi lại miễn thị thực tới trên 170 quốc gia.
Thủ đô Valletta của Malta, một quốc gia EU cung cấp chương trình hộ chiếu vàng. Ảnh: Shutterstock
Tại Malta, nhà đầu tư có thể nhận hộ chiếu nước này nếu họ đóng góp 650.000 euro cho quỹ phát triển quốc gia của chính phủ, đầu tư 150.000 euro vào cổ phiếu hoặc trái phiếu được chính phủ chấp nhận, mua bất động sản trị giá ít nhất 350.000 euro và cam kết sống ở đó ít nhất 5 năm.
Công dân ngoài EU có thể trở thành cư dân Bồ Đào Nha nếu họ bỏ ra ít nhất 500.000 euro mua bất động sản hoặc ít hơn nếu mua bất động sản ở các khu vực thưa dân hay khu vực tái phát triển.
EU không thể cấm các nước thành viên thực hiện các chương trình này, nhưng đang tìm cách để khiến những chương trình này trở nên bất hợp pháp, trong đó có con đường ra tòa án.
Bà Tan cho rằng nếu các nước EU thực sự ngừng các chương trình hộ chiếu vàng, nhà đầu tư Trung Quốc sẽ có lựa chọn khác ví dụ như Saint Kitts và Mexico. Bà cho rằng với khách hàng Trung Quốc, miễn là có hộ chiếu có thể giúp họ đi lại thuận tiện và chuyển của cải ra nước ngoài thì sẽ luôn luôn có nhu cầu.