Rủi ro xảy ra cuộc chiến toàn diện giữa Israel và Hezbollah

Trong khi thế giới vẫn tập trung vào cuộc xung đột ở Gaza, một quan chức cấp cao của Israel mới đây tuyên bố rằng nước này đang tiến gần tới chiến tranh hơn bao giờ hết ở biên giới phía Bắc, khi cuộc xung đột ngày càng nóng lên với Hezbollah ở Liban.

Theo thủ lĩnh Hezbollah, ông Hassan Nasrallah, lực lượng này bắt đầu cuộc chiến với Israel từ ngày 8/10/2023 để gây sức ép với Israel ở phía Bắc, nhằm phân tán lực lượng của Israel ở phía Nam, nơi đang diễn ra cuộc xung đột với Hamas.

Nhận định trên trang Tin tức Arab (Arab News) của Saudi Arabia mới đây, Hussain Abdul-Hussain, nhà nghiên cứu tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ (Mỹ) cho rằng bằng cách gắn cuộc chiến của Hezbollah với xung đột ở Gaza, ông Nasrallah hy vọng rằng giao tranh sẽ kết thúc bất cứ khi nào Israel và Hamas đồng ý ngừng bắn. Nhưng khó có khả năng Israel sẽ nhượng bộ và chỉ dừng lại khi an ninh được khôi phục và lợi ích của nước này được đảm bảo.

Theo chuyên gia Hussain, từ cuộc tấn công của Hamas ở Gaza vào Israel ngày 7/10 năm ngoái, bài học của Israel là tường rào không có tác dụng. Trong trường hợp không có các hiệp ước hòa bình và lòng tin, Israel phải thiết lập một vùng đệm để ngăn chặn một cuộc tấn công bất ngờ tương tự. Trong khi đó, cuộc chiến của Hezbollah nhằm vào Israel, cùng với một số trường hợp xâm nhập từ Liban, đã buộc hơn 100.000 người Israel ở phía Bắc phải di tản xa hơn về phía Nam.

Israel có 80 km đường biên giới có tường rào với Liban, trong đó nhiều cộng đồng người Israel sống chỉ cách tường rào vài trăm mét. Để những người di tản Israel trên trở về nhà, Hezbollah phải bị giải giáp vũ khí theo Nghị quyết 1559 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và hiến pháp Liban đã được sửa đổi theo Thỏa thuận Taif. Taif là Hiệp định Hòa giải Quốc gia nhằm cung cấp cơ sở cho việc chấm dứt nội chiến và trở lại trạng thái chính trị bình thường ở Liban. Nếu không thể giải trừ vũ khí, Hezbollah phải tuân thủ Nghị quyết 1701 và rút các lực lượng về phía Bắc sông Litani, cách biên giới Israel khoảng 32 km.

Cả hai kịch bản trên đều có vẻ tốt về mặt lý thuyết. Tuy nhiên, việc thực thi chúng đã được chứng minh là rất khó khăn. Các biện pháp quốc tế và trong nước không thể thực thi được Nghị quyết 1701. Kể từ khi Hezbollah thống trị Liban, họ thường cản trở và hạn chế công việc của UNIFIL (Lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc tại Liban, được thành lập năm 1978 và năm 2006 được mở rộng lên 100.000 quân).

Trong vài năm qua, cả Mỹ và Israel đã vận động Hội đồng Bảo an sửa đổi nhiệm vụ của UNIFIL và cho phép lực lượng này có nhiều quyền tự do đi lại và kiểm tra hơn. Dù Mỹ đã rất nỗ lực, nhưng UNIFIL vẫn hoạt động kém hiệu quả và không thể thực thi Nghị quyết 1701 trong khi sự kiện ngày 7/10/2023 đã thay đổi quan điểm an ninh của Israel. 

Hiện cả ông Nasrallah và chính quyền Liban đều đề nghị giải quyết tranh chấp biên giới với Israel, theo Nghị quyết 1701, nhưng đều đưa ra một điều kiện bắt buộc. “Liban có một cơ hội mới và mang tính lịch sử để giải phóng từng tấc đất của mình. Tuy nhiên, bất kỳ cuộc đàm phán nào cũng sẽ không mang lại kết quả cho đến khi cuộc chiến ở Gaza chấm dứt”, ông Nasrallah nói.

Thủ tướng Liban Najib Mikati nhắc lại quan điểm của ông Nasrallah, nói: "Chúng tôi không chấp nhận việc anh em của chúng tôi phải chịu nạn diệt chủng và tàn phá ở Gaza, trong khi chúng tôi thảo luận về thỏa thuận của chính mình với Israel".

Nhân cơ hội mà ông Nasrallah đề cập, chính quyền Liban đã gửi đề xuất lên Liên hợp quốc nhằm đổi lấy việc Israel nhượng bộ 13 điểm biên giới tranh chấp, theo đúng tinh thần của Nghị quyết 1701, Liban sẽ đồng ý khôi phục hiệp định đình chiến năm 1949 với Israel. Tuy nhiên, Liban không đề cập đến việc giải giáp vũ khí hoặc yêu cầu Hezbollah triển khai lực lượng xa biên giới với Israel, như nghị quyết của Liên hợp quốc đã nêu. Để đổi lấy việc Tel Aviv nhượng bộ các vấn đề tranh chấp biên giới, Hezbollah sẽ đồng ý ngừng giao tranh với Israel, nhưng chỉ sau lệnh ngừng bắn vĩnh viễn ở Gaza.

Lời đề nghị của Liban và việc Mỹ không có khả năng kiềm chế Hezbollah thông qua ngoại giao đã khiến Israel phải đứng trước một lựa chọn: một cuộc chiến tổng lực không thể tránh khỏi đẩy Hezbollah về phía Bắc tới Litani.

Để không nổ ra một cuộc chiến toàn diện giữa Israel với Hezbollah đòi hỏi phải có một nghị quyết mới của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, trong trường hợp đó, Israel đang hy vọng vào một "Nghị quyết 1701 mới” có cơ chế thực thi có thể kiểm chứng được.

Chuyên gia Hussain kết luận, nếu cộng đồng quốc tế không đưa ra được một giải pháp như vậy, Israel có thể sẽ đơn phương thiết lập một vùng đệm dọc biên giới. Còn Nghị quyết 1701 sẽ được thi hành bởi chính các lực lượng “không xác định” đã tấn công các cơ sở của Hezbollah và Iran ở Syria, đồng thời ngăn chặn họ thiết lập cơ sở hạ tầng quân sự có nguy cơ đe dọa và gây chiến với Israel.