Máy bay chiến đấu F-35 của không quân Israel tham gia cuộc tập trận đa quốc gia ở Eilat, miền bắc Israel. Ảnh: AFP/TTXVN
Quyết định của tòa phúc thẩm Hà Lan ngày 12/2 cho chính phủ một tuần để ngừng xuất khẩu các bộ phận của máy bay ném bom tàng hình F-35 đến Israel. Tòa phúc thẩm ở The Hague trích dẫn “nguy cơ rõ ràng rằng tiêm kích F-35 của Israel có thể bị sử dụng để thực hiện các hành vi vi phạm nghiêm trọng luật nhân đạo quốc tế”.
Israel khẳng định các động thái của nước này tại Gaza nhằm mục đích chính là tiêu diệt lực lượng Hamas. Tuy nhiên, số người dân thường thiệt mạng ngày càng tăng. Việc Israel bắn phá trường học, trại tị nạn và bệnh viện; buộc gần như toàn bộ người dân thường tại Gaza phải di dời, đã gây ra phẫn nộ trên toàn cầu.
Tháng 12/2023, Nam Phi đã kiện Israel lên Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ), cáo buộc nước này có những hành động "diệt chủng" tại Dải Gaza. Mặc dù vậy, Israel đã bác bỏ lập luận này. ICJ vào ngày 26/1 đã ra phán quyết yêu cầu Israel ngừng hành vi diệt chủng chống lại người Palestine và hành động nhiều hơn nữa để giúp đỡ người dân thường.
Và tòa án ở The Hague dường như có chung quan ngại với ICJ. Tòa phúc thẩm Hà Lan đánh giá: “Israel không tính toán đầy đủ về hậu quả từ các cuộc tấn công của nước này đối với người dân thường. Điều này có nghĩa là việc xuất khẩu các bộ phận của F-35 từ Hà Lan sang Israel phải dừng lại”.
Dưới đây là video F-35 của Israel đánh chặn một tên lửa hướng đến không phận nước này (nguồn: tài khoản mạng xã hội X, trước đây là Twitter, của IDF):
Al jazeera cho rằng diễn biến tại Hà Lan có thể tác động nặng nề đến chương trình F-35. Điều đáng chú ý là Hà Lan vốn vừa sản xuất vừa dự trữ các bộ phận của F-35.
Một trong ba kho chứa các bộ phận của F-35 trên toàn thế giới nằm tại Hà Lan, cụ thể là Woensdrecht, tỉnh Noord-Brabant.
Tuy nhiên, chính phủ Hà Lan lập luận rằng không thể ngăn chặn chuyển các bộ phận F-35 cho Israel bởi Amsterdam xuất khẩu chúng sang tất cả các nước trong chương trình F-35 theo giấy phép duy nhất AV009. Đây là lý do ngay từ đầu chính phủ Hà Lan đã từ chối đình chỉ việc giao các bộ phận F-35 cho Israel.
Tòa án ở The Hague thừa nhận dựa trên AV009, không thể loại trừ một quốc gia cụ thể do đó phía cung cấp sẽ không được phép chuyển cho các quốc gia khác nữa.
Quyết định này, nếu không được thay đổi trong quá trình kháng cáo, có thể có tác động nghiêm trọng đối với chương trình tiêm kích F-35, do Tập đoàn Lockheed Martin có trụ sở tại Mỹ thiết kế và chế tạo.
Nhiều thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) muốn sử dụng F-35 làm máy bay chiến đấu thế hệ tiếp theo của họ. Các quốc gia có đơn đặt hàng F-35 trị giá hàng chục tỷ USD bao gồm Mỹ, Thụy Sĩ, Phần Lan, Đan Mạch và Cộng hòa Séc. Israel là quốc gia duy nhất vận hành F-35 ở phía Đông Địa Trung Hải. Họ đã mua ba phi đội, mỗi phi đội 24 chiếc.
Phán quyết của tòa án Hà Lan dựa trên Công ước Geneva năm 1949. Các chuyên gia cho rằng quyết định này là chưa từng có vì thông thường chỉ có các tòa án quốc tế mới áp dụng luật quốc tế.
Tiêm kích F-35 được kỳ vọng trở thành trụ cột của phi đội thuộc Hải quân, Không quân và Lính thủy đánh bộ Mỹ. F-35 đã có chuyến bay thử đầu tiên từ năm 2006. Tiêm kích F-35 có chiều dài 15,67 m, sải cánh 10,7 m và tốc độ tối đa là 1.930 km/h.