Hiện Bộ Công Thương đang soạn thảo Dự thảo Luật Thương mại điện tử và dự kiến trình Quốc hội thông qua vào kỳ họp tháng 10 tới. Dự thảo là văn bản quan trọng, tác động đến các doanh nghiệp, hộ kinh doanh tham gia vào hoạt động bán hàng, cung cấp dịch vụ trên không gian mạng.
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, thương mại điện tử trong những năm vừa qua đã trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế và trong thời gian tới sẽ còn giữ vai trò ngày càng then chốt. Chính vì vậy, việc xây dựng Luật Thương mại điện tử là nhiệm vụ cấp thiết, vừa đáp ứng nhu cầu quản lý nhà nước, vừa tạo hành lang pháp lý thúc đẩy lĩnh vực này phát triển bền vững.
Quang cảnh Hội thảo.
Trong thời gian qua, Bộ Công Thương, cùng với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, đã tổ chức nhiều phiên tham vấn, lấy ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp, các chuyên gia, hiệp hội. Mục tiêu của Bộ Công Thương là xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử với hai định hướng lớn nhằm tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước đối với lĩnh vực thương mại điện tử và tạo điều kiện để thương mại điện tử tiếp tục phát triển mạnh mẽ, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
Cũng theo Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Luật Thương mại điện tử được xây dựng trên cơ sở đáp ứng các mong muốn và kỳ vọng chính như bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; tăng cường quản lý thuế, hạn chế thất thu trong hoạt động thương mại điện tử; ngăn chặn hàng giả, hàng nhái, bảo vệ môi trường kinh doanh lành mạnh; tạo lập cơ chế, thể chế pháp lý phù hợp để thương mại điện tử trở thành động lực chính cho sự phát triển của nền kinh tế số Việt Nam.
Tại hội nghị, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, trong thời gian qua, thương mại điện tử đã trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Đến cuối năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam ước đạt trên 25 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng ấn tượng từ 18 - 25% mỗi năm.
“Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia có tốc độ phát triển thương mại điện tử nhanh nhất khu vực. Các hoạt động như mua bán trực tuyến, thanh toán số, logistics, dịch vụ số… ngày càng thâm nhập sâu vào đời sống, thay đổi căn bản cách thức kinh doanh và tiêu dùng”, ông Đậu Anh Tuấn cho hay.
Tuy nhiên, theo ông Đậu Anh Tuấn, sự phát triển nhanh chóng đó cũng kéo theo nhiều thách thức như: quyền lợi người tiêu dùng, quản lý hoạt động livestream bán hàng, vấn đề hàng giả, hàng nhái… Đây là những vấn đề đã và đang được nêu ra trên các phương tiện thông tin đại chúng, diễn đàn, Quốc hội cũng như nhiều hội thảo. Chính vì vậy, việc xây dựng một khung khổ pháp lý toàn diện, đồng bộ và khả thi là hết sức cần thiết.
Phó Tổng thư ký VCCI cho rằng, hệ sinh thái thương mại điện tử hiện nay rất đa dạng và phức tạp, từ các nền tảng công nghệ lớn, các thương hiệu uy tín đến hàng trăm nghìn hộ kinh doanh nhỏ lẻ; từ doanh nghiệp logistics, thanh toán, đến dịch vụ livestream, tiếp thị liên kết. Do đó, công tác xây dựng chính sách pháp luật đặt ra nhiều thách thức, bởi mỗi quy định ban hành không chỉ tác động tới một nhóm đối tượng, mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái.
“Chính vì vậy, việc thiết kế chính sách cần phải hài hòa giữa mục tiêu quản lý nhà nước, bảo vệ người tiêu dùng, bảo đảm hoạt động thuận lợi của doanh nghiệp, đồng thời khuyến khích đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững”, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh.
Góp ý kiến tại hội thảo, đại diện Tổng Công ty Cổ phần Bưu chính Viettel (Viettel Post) cho biết, quy định và trách nhiệm bảo đảm người dùng được quyền lựa chọn dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử quy định tại điểm d khoản 6 Điều 16 Dự thảo.
Theo đó, chủ quản nền tảng thương mại điện tử trung gian là nền tảng số lớn “Không được áp đặt người bán, người mua phải sử dụng dịch vụ thanh toán của một nhà cung cấp hoặc sử dụng dịch vụ logistics của một nhà cung cấp mà không có lý do chính đáng” nên sửa đổi thành chủ quản nền tảng thương mại điện tử trung gian là nền tảng số lớn có trách nhiệm “Không được cản trở, hạn chế người dùng thực hiện quyền lựa chọn tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán và dịch vụ logistics hỗ trợ thương mại điện tử”.
Bởi bản chất nền tảng thương mại điện tử trung gian chỉ là môi trường kết nối giữa người mua và người bán. Các nội dung thỏa thuận liên quan đến việc mua bán, bao gồm cả việc đóng gói, giao hàng, thanh toán thuộc quyền quyết định của người mua và người bán. Tuy nhiên, hiện có các nền tảng thương mại điện tử trung gian đang không cho phép người dùng thỏa thuận, chủ động lựa chọn, kể cả khi người bán mong muốn tự vận chuyển cho người mua. Đối với nền tảng thương mại điện tử trung gian lớn đã có sức ảnh hưởng đáng kể trên thị trường, người dùng phải chấp nhận sử dụng dịch vụ hỗ trợ do nền tảng chỉ định mà không có lựa chọn thay thế.