Ông Huỳnh Thanh Toàn, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Gia Thuận, tỉnh Đồng Tháp cho biết: Bên cạnh làng nghề đánh bắt hải sản có từ lâu đời, xã Gia Thuận còn có làng nghề chế biến cá khô để góp phần tiêu thụ hải sản của ngư dân đánh bắt. Trong những năm qua, làng nghề chế biến cá khô của xã Gia Thuận đã tạo được công ăn chuyện làm cho rất nhiều lao động ở địa phương, tăng thu nhập kinh tế gia đình cho những hộ gia đình làm cá khô cũng như kinh tế địa phương.
Địa bàn hoạt động của nghề chế biến cá khô chủ yếu tập trung ở khu phố Chợ 1 và khu phố Chợ 2 của xã Gia Thuận, tỉnh Đồng Tháp. Số hộ tham gia có quy mô vừa và nhỏ chiếm 38% trên tổng số hộ dân trong khu vực làm nghề chế biến thủy sản (1.338 hộ), đã góp phần giải quyết việc làm thường xuyên cho 500 lao động, đặc biệt là lao động nữ.
Với nghề chế biến cá khô Gia Thuận, mỗi năm sử dụng 5.000 tấn cá các loại, trị giá trên 50 tỷ đồng, cung cấp cho thị trường 1.500 tấn khô cá mối, cá lưỡi trâu, cá chỉ vàng, cá đổng, cá lù đù… Ngoài việc chế biến cá khô bán lẻ, nhiều hộ còn làm đầu mối thu gom để cung cấp cho các chủ vựa để bán ở thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, phường Mỹ Tho, tỉnh Vĩnh Long, tỉnh Tây Ninh…
Anh Hồ Thi Thắng, xã Gia Thuận, tỉnh Đồng Tháp, chủ cơ sở chế biến khô Kim Loan chia sẻ: Nghề làm cá khô phụ thuộc vào kết quả đánh bắt của lực lượng tàu cá khi về cảng. Tùy theo loại cá đánh bắt được mà mình mua, chế biến làm khô loại đó như cá mối, cá đù, cá lưỡi trâu, cá đổng, cá đuối, cá ngát... Trung bình mỗi ngày, cơ sở chế biến khô Kim Loan sử dụng 5-6 nhân công xẻ cá, phơi khô. Khô của cơ sở được giao trong tỉnh và thị trường các tỉnh lân cận.
Quy trình làm cá khô truyền thống ở vùng biển này như sau: làm sạch vây, vảy, ruột, sau đó ướp muối hoặc tẩm gia vị, đem xếp lên giàn phơi nắng, mỗi ngày cần được trở 2 lần.
Nếu nắng tốt, chỉ cần phơi đủ 2 nắng là con khô đạt yêu cầu. Các khâu: rửa, cắt ruột, đánh vảy thì tiền công 3.000 đồng/kg, phơi thì 5.000 đồng/vỉ, thu nhập bình quân của người lao động từ 100.000 - 130.000 đồng/ngày.
Anh Lê Văn Danh, chủ cơ sở sản xuất cá khô khu phố Chợ 2, xã Gia Thuận cho biết: Tùy theo con nước, tàu đánh bắt về lúc nào thì đem cá về lúc đó và làm không kể ngày đêm nhằm bảo đảm độ tươi của con khô sau khi thành phẩm. Vào những khi cá nhiều, làm không kịp thì sẽ ướp muối đá cho vào kho trữ lạnh để giữ độ tươi của cá.
Được biết, trước đây anh là “bạn” đi biển, bây giờ lớn tuổi nên chuyển sang nghề làm cá khô với cơ sở chế biến thành lập hơn 10 năm nay. Trung bình hàng ngày cơ sở của anh có hơn 10 lao động tham gia các khâu chế biến, phơi, sấy khô.
Còn tại cơ sở sản xuất, cung ứng hải sản, khô, ruốc nổi tiếng ở khu phố 2, xã Gia Thuận của chị Trần Thị Thu, trung bình mỗi ngày có 26 nhân công tham gia các khâu xẻ cá, phơi khô. Chị tiếp quản cơ sở chế biến của gia đình vốn có truyền thống chế biến cá khô trong hàng chục năm qua. Thu nhập bình quân của mỗi lao động từ 3,5 - 4 triệu đồng/tháng, vào những lúc tàu đánh bắt được mùa thì thu nhập có thể tăng hơn vì lượng cá xẻ khô nhiều.
Đầu ra sản phẩm khô của cơ sở của chị Thu đã ổn định và nhiều lúc sản phẩm làm ra không đủ bán vì nhu cầu tiêu thụ lớn. Sản phẩm khô của chị chủ yếu được tiêu thụ ở Thành phố Hồ Chí Minh với lượng thành phẩm trung bình mỗi ngày 1 tấn khô cá mối, cá đổng, cá lưỡi trâu…
Nghề chế biến cá khô phụ thuộc nhiều vào lượng cá đánh bắt của tàu cá, đặc biệt là thời tiết. Vào mùa nắng, nhiệt độ cao, mẻ khô nhìn đẹp, hấp dẫn người ăn cùng chi phí sản xuất không cao; trong khi vào mùa mưa, chất lượng con khô giảm và chi phí sản xuất cao vì để khô đạt yêu cầu thì phải sấy bằng nhiệt.
Hiện nay, cơ sở của chị Thu cũng như một số cơ sở sản xuất cá khô khác sử dụng cách sấy khô truyền thống là sử dụng quạt đẩy hơi nóng từ bếp than tàn ong sang vỉ phơi khô. Công đoạn này rất quan trọng vì nếu hơi nóng ít thì khô không đạt yêu cầu, nếu ngược lại thì thịt khô bị chín.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Gia Thuận, tỉnh Đồng Tháp Huỳnh Thanh Toàn cho hay: Trong thời gian tới, địa phương tiếp tục tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh, Đảng ủy, Ủy ban nhân dân xã hướng dẫn, sắp xếp các làng nghề để thực hiện chế biến đúng theo quy định cũng như làm sao tăng được giá trị sản phẩm cũng như tăng thu nhập cho người dân.
Nhằm giữ gìn, phát triển ngành nghề truyền thống của địa phương gắn với nhu cầu phát triển theo hướng bền vững, làng nghề cá khô ở xã Gia Thuận, tỉnh Đồng Tháp đang rất cần đầu tư, xây dựng hệ thống hạ tầng các cơ sở trong làng nghề như xây dựng lại mặt bằng sản xuất, nhà sơ chế, đầu tư hệ thống sân phơi để chủ động sản xuất trong mọi thời tiết vừa đảm bảo khâu vệ sinh an toàn thực phẩm, xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung nhằm tránh gây ô nhiễm môi trường.
Nếu được đầu tư, phát triển hợp lý, làng nghề chế biến cá khô xã Gia Thuận sẽ mở ra cơ hội cho người dân trong xã cũng như các xã lân cận trong việc giải quyết việc làm, đồng thời duy trì nghề truyền thống gắn liền với nghề khai thác hải sản ở vùng biển Gò Công của tỉnh Đồng Tháp.