Nỗ lực từ cơ sở
Sau 5 năm Ủy ban châu Âu rút “thẻ vàng” cảnh cáo về khai thác hải sản bất hợp pháp, tỉnh Nghệ An đã nỗ lực tháo gỡ những vướng mắc trong chống khai thác IUU. Đến nay, hầu hết ngư dân trong tỉnh nhận thức được khai thác IUU là hành vi vi phạm pháp luật về thủy sản.
Các chủ tàu, thuyền trưởng tuân thủ nghiêm việc khai báo khi tàu rời cảng, cập cảng lên cá, mang đầy đủ giấy tờ đăng ký, đăng kiểm, chứng chỉ, trang thiết bị an toàn hàng hải, thiết bị khai thác khi cho tàu vươn khơi. Cùng với đó việc kiểm tra, kiểm soát, quản lý hoạt động tàu cá đã có hiệu quả, hồ sơ xác nhận, chứng nhận được lưu trữ khoa học, đảm bảo việc truy xuất nhanh chóng, chính xác.
Trở về sau những ngày dài đánh bắt trên biển, tàu của ông Trần Văn Tiếp vừa cập cảng cá Lạch Quèn, xã Quỳnh Thuận, huyện Quỳnh Lưu cho biết: “Ra biển đánh bắt ngày nào chúng tôi cũng ghi nhật ký. Trước khi tàu trở về phải điện trước 5-6 giờ đồng hồ, báo cảng rồi mới vào cảng được".
Ông Bùi Xuân Trúc, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Quỳnh Lưu thông tin, huyện đã phối hợp với các lực lượng triển khai nhiều giải pháp tuyên truyền, tập huấn cho chủ tàu cá, ngư dân. Khi có dấu hiệu vi phạm, Ban Quản lý cảng sẽ lập hồ sơ, thủ tục để gửi sang các cơ quan chức năng như Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng, Chi cục Thủy sản xác minh và kịp thời xử lý để không xảy ra các vi phạm về khai thác IUU.
"Ban Quản lý cảng phối hợp với Chi cục Thủy sản, Bộ đội Biên phòng tuyên truyền cho bà con về khai thác IUU, đến thời điểm này, đa phần bà con đã ý thức được việc cập cảng khai báo trước một giờ, ghi nhật ký khai thác, khai thác sản lượng, cảng cũng rất tạo điều kiện cho bà con trong xuất nhập cảng", ông Bùi Xuân Trúc cho biết.
Thực hiện các quy định về IUU, Nghệ An đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Cùng với đẩy mạnh tuyên truyền, vận động bà con ngư dân, tỉnh đã ban hành nhiều văn bản triển khai Luật Thủy sản; khẩn trương xây dựng “Nghị quyết về chính sách hỗ trợ cho tàu cá khai thác thủy sản vùng khơi trên địa bàn tỉnh Nghệ An” nhằm kịp thời động viên ngư dân yên tâm vươn khơi bám biển, ổn định sản xuất. Tại các địa phương còn thành lập Tổ liên ngành kiểm soát tàu thuyền ra, vào cảng; chấn chỉnh đăng kiểm tàu cá; thành lập các đoàn liên ngành thường xuyên tuần tra tuyên truyền, nhắc nhở và xử lý các hoạt động khai thác trái phép, bảo vệ nguồn lợi thủy sản ven bờ.
Tỉnh Nghệ An giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh kiểm tra, lập danh sách tàu cá vi phạm IUU và tàu cá có nguy cơ cao vi phạm IUU để định kỳ hàng tuần, hàng tháng gửi cấp có thẩm quyền phương án xử lý.
Tỉnh Nghệ An cũng yêu cầu Ban Quản lý cảng cá và các huyện phối hợp rà soát lại số liệu về sản lượng khai thác; tiếp tục tuyên truyền và tăng cường kiểm tra, giám sát đối với tàu chưa lắp hoặc mất tín hiệu kết nối hệ thống giám sát tàu cá (VMS); làm rõ tình hình các tàu cá nằm bờ, không duy trì kết nối, tàu đã chuyển nhượng thì làm thủ tục để xóa VMS trên hệ thống.
Theo Chi cục Thủy sản Nghệ An, việc kiểm tra, kiểm soát, xử lý tàu vi phạm khai thác trên biển được các cơ quan chức năng, ban ngành liên quan thực hiện triệt để. Tính đến đầu tháng 12/2022, các lực lượng chức năng tỉnh Nghệ An đã tiến hành kiểm tra, kiểm soát và xử phạt 137 vụ/156 đối tượng vi phạm với các lỗi chủ yếu về thủ tục hành chính, sử dụng xung điện để khai thác hải sản, với tổng số tiền xử phạt là hơn 800 triệu đồng.
Với sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng, thời gian qua, đa số các ngư dân, chủ phương tiện tàu cá hoạt động đánh bắt xa bờ ở tỉnh Nghệ An đã chấp hành nghiêm quy định để thực hiện tốt phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp…
Tuy nhiên, việc thực hiện chống khai thác IUU trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn còn những tồn tại, hạn chế, như: nhận thức của ngư dân, chủ tàu về thực hiện các quy định về chống khai thác IUU chưa cao; việc ghi, nộp nhật ký khai thác hải sản của thuyền trưởng tàu cá chưa chủ động; việc duy tu, sữa chữa định kỳ các cảng cá còn hạn chế, luồng lạch vào bị bồi lắng nhưng chưa được nạo vét kịp thời, lãnh đạo, chỉ đạo điều hành, tuyên truyền của một số sở, ngành, đơn vị chưa thực sự hiệu quả…
Hỗ trợ ngư dân từng bước gỡ “thẻ vàng”
Nghệ An có bờ biển dài trên 82 km, diện tích vùng biển gần 9.000 km2, tiềm năng khai thác hải sản rất lớn. Hàng năm sản lượng đánh bắt xấp xỉ 200.000 tấn, thời điểm cao nhất, toàn tỉnh có 16.982 lao động tham gia đánh bắt.
Tỉnh Nghệ An xem việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá là một trong những giải pháp hữu hiệu để giám sát, quản lý tàu cá đánh bắt trên biển. Theo thống kê đến tháng 12/2022, Nghệ An có 1.125/1.151 tàu cá đã được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, đạt tỷ lệ 97,74%.
Dựa trên những khuyến nghị của EC, tỉnh Nghệ An đang khẩn trương chỉ đạo các sở, ban, ngành, đơn vị và địa phương có liên quan rà soát lại kết quả, hiệu quả chức năng, nhiệm vụ của đơn vị trong chống khai thác IUU. Từ đó, có những phương hướng, biện pháp khắc phục các tồn tại, hạn chế, nhất là trong hoạt động nâng cấp trạm bờ giám sát tàu cá; chỉ đạo sát việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá; tổ chức thực thi pháp luật trên biển quyết liệt, giám sát chặt chẽ về truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác.
Hiện tại, để hỗ trợ ngư dân và từng bước gỡ thẻ vàng, Nghệ An đang xây dựng chính sách riêng hỗ trợ ngư dân đánh xa bờ, theo đó, cùng với kinh phí duy trì kết nối VMS hàng tháng, các tàu cá được lắp movimar trước đây được hỗ trợ lắp thiết bị mới.
Để không ảnh hưởng đến nỗ lực chống khai thác IUU của cả nước và thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ giao sớm gỡ cảnh báo "thẻ vàng" của EC, trong thời gian tới Nghệ An tiếp tục tập trung triển khai Luật Thủy sản năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật; hoàn thành việc lắp đặt thiết bị VMS, thực hiện đăng ký, đăng kiểm, cấp Giấy phép khai thác thủy sản, Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho tàu cá theo quy định; thường xuyên rà soát, cập nhật số lượng tàu cá địa phương vào cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia VNFishbase.
Chi cục Thủy sản Nghệ An cũng lập danh sách theo dõi, quản lý chặt chẽ tàu cá không có Giấy phép khai thác thủy sản, không lắp đặt hoặc có thiết bị VMS nhưng không kích hoạt, vận hành, mất kết nối VMS. Khai thác, vận hành có hiệu quả Hệ thống giám sát tàu cá để theo dõi, kiểm soát hoạt động tàu cá trên biển, kịp thời xử lý các hành vi khai thác IUU.
Song song đó, tỉnh Nghệ An cũng tập trung hoàn thiện, đầu tư cơ sở hạ tầng nghề cá, hệ thống thông tin quản lý nghề cá trên biển đồng bộ, hiện đại; kiện toàn và nâng cao năng lực cho bộ máy quản lý thủy sản bảo đảm kiểm soát tàu cá ra vào cảng, kiểm soát sản lượng thủy sản bốc dỡ qua cảng theo quy định, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chống khai thác IUU.
Cán bộ tại các cảng cá phải thường xuyên được tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ; tổ liên ngành thanh tra, kiểm soát nghề cá tại các cảng cá đảm bảo thực hiện đúng quy định pháp luật về kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng, sản lượng thủy sản bốc dỡ qua cảng, phân tích sử dụng dữ liệu VMS, xử lý các hành vi khai thác IUU theo quy định. Ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu trên phần mềm điện tử để dễ dàng lưu trữ, theo dõi, truy xuất, quản lý. Thực hiện các biện pháp mạnh, đồng bộ, quyết liệt nhằm chấm dứt hoàn toàn tình trạng tàu cá Nghệ An vi phạm vùng biển nước ngoài…
“Đề nghị các Bộ, ngành Trung ương quan tâm đầu tư các dự án xây dựng hạ tầng nâng cấp cảng cá, bến cá, khu neo đậu tránh trú bão, kè chắn cát tại một số cửa lạch trọng điểm nhằm đảm bảo tàu cá có đủ điều kiện cập cảng chỉ định bốc dỡ hàng hóa, nâng cao giá trị sau khai thác. Về phía Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần sớm nghiên cứu, ban hành Thông tư quy định thành lập lực lượng kiểm ngư tại các tỉnh. Tổng cục Thủy sản nâng cấp, hệ thống cơ sở dữ liệu VNFishbase, chất lượng thiết bị giám sát hành trình tàu cá; chỉ đạo các đơn vị cung cấp thiết bị VMS nâng cao chất lượng tín hiệu nhằm đảm bảo quản lý chính xác, hiệu quả”, ông Trần Như Long, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Nghệ An đề xuất.