Nông nghiệp đô thị xanh từ những mô hình tái chế phụ phẩm

Từ mô hình trồng rau trên giá thể hữu cơ xử lý từ bùn thải công nghiệp đến việc "hồi sinh" đất phèn bằng rác nhà bếp, những kỹ sư tâm huyết đang góp phần giảm ô nhiễm, tiết kiệm chi phí và tạo nguồn nông sản sạch cho người dân thành phố.

Trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ, việc tìm kiếm mô hình nông nghiệp bền vững, an toàn cho môi trường đang trở thành xu hướng tất yếu. Tại TP Hồ Chí Minh, nhiều cách làm sáng tạo đang biến phế phẩm, vốn bị coi là gánh nặng môi trường trở thành tài nguyên quý giá.

Điển hình là mô hình tái chế chất thải thành phân hữu cơ của anh Phạm Đình Ty, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Kỹ thuật Môi trường T&T (Công ty T&T). Bằng kiến thức của một kỹ sư môi trường cùng nhiều năm theo đuổi nông nghiệp hữu cơ, anh đã hình thành mô hình sản xuất tuần hoàn, cung cấp rau an toàn ngay trong thành phố.

Từng phụ trách xây dựng hệ thống xử lý nước thải cho doanh nghiệp, anh Ty nhận thấy lượng bùn thải (như bùn bia, bùn cá) và phụ phẩm phát sinh hằng ngày thường bị xem như vật bỏ đi, thậm chí gây ô nhiễm. Nhận thức rõ đây là nguồn hữu cơ có thể tận dụng, anh bắt đầu nghiên cứu công thức chế biến, phối trộn nhằm tạo ra phân bón và giá thể sạch.

Anh Ty cho biết: “Bùn bia có mùi nồng, bùn cá phân hủy nhanh và dễ bốc mùi, mỗi loại chất thải lại có một đặc tính riêng. Muốn biến chúng thành phân hữu cơ có ích, anh phải thử nghiệm nhiều cách khử mùi, kết hợp các thành phần tự nhiên và cân bằng tỷ lệ phối trộn”.

“Tôi muốn tạo ra sản phẩm giúp cải tạo đất thật sự, giảm phụ thuộc phân hóa học. Làm nông nghiệp mà vẫn đảm bảo môi trường được bảo vệ”, anh Ty chia sẻ thêm.

Từ quá trình này, nhiều dòng phân hữu cơ mang tên T&T 01, 02, 04, 05 ra đời. Kèm theo đó là giá thể hữu cơ chuyên dụng, thành phần quan trọng giúp mô hình trồng rau tách khỏi đất tự nhiên, hạn chế tối đa sâu bệnh và tồn dư tạp chất.

Khác với phương pháp truyền thống dựa vào phân chuồng, mô hình của Công ty T&T sử dụng giá thể hữu cơ đã qua xử lý làm nền trồng. Nhờ vậy, môi trường canh tác sạch, ổn định và có thể tái sử dụng nhiều lần. Sau mỗi mùa vụ, người trồng chỉ cần xới nhẹ, bổ sung chế phẩm sinh học là có thể gieo trồng tiếp mà không cần phơi đất hay xử lý phèn và mặn.

Rau trồng trên giá thể hữu cơ còn được bổ sung chế phẩm sinh học T&T để tăng dinh dưỡng và hỗ trợ xua đuổi côn trùng. Điều này giúp giảm tối đa lượng thuốc bảo vệ thực vật. Nhiều vườn rau sử dụng các sản phẩm của công ty cho biết cây sinh trưởng khỏe, lá dày, thân chắc và tuổi thọ sau thu hoạch cũng cao hơn. Với các loại rau cải, năng suất đạt 3 - 4 kg/m2, vượt trội so với trồng bằng phân hóa học.

Để minh chứng hiệu quả, anh Ty đã xây dựng T&T Farm tại xã An Nhơn Tây (TP Hồ Chí Minh) trên diện tích khoảng 1 ha. Trang trại trồng tám loại rau ăn lá cùng nhiều cây ăn trái, trung bình mỗi ngày cung cấp khoảng 100 kg rau sạch cho các chung cư và khách hang quen.

Một trong những khu vực nổi bật nhất tại T&T Farm là khoảng đất 4.000 m2 phủ kín các chậu trồng cải kale (cải xoăn), loại rau được coi là “siêu thực phẩm xanh”. Trong điều kiện khí hậu nóng ẩm của TP Hồ Chí Minh, cải kale đòi hỏi giá thể có khả năng giữ ẩm tốt và duy trì nhiệt độ ổn định. Anh Ty đã tạo ra công thức giá thể giúp cây ổn định dinh dưỡng và thích nghi với thời tiết, cho thu hoạch lá liên tục.

Cũng tại xã An Nhơn Tây, một người kỹ sư về hưu với niềm đam mê nông nghiệp hữu cơ cũng đang làm hồi sinh vùng đất phèn nặng bằng chính rác thải sinh hoạt. Đó là ông Võ Thành Dũng, chủ Trại rau hữu cơ Út Dũng.

Nếu mô hình của anh Ty tập trung vào giải pháp công nghệ xử lý bùn thải công nghiệp, ông Út Dũng lại chọn cách tiếp cận “liệu cơm gắp mắm”, tận dụng tối đa nguồn phế phẩm tại chỗ. Trên khu đất rộng 1 ha vốn bị nhiễm phèn nặng, ông Út Dũng quyết tâm cải tạo đất mà không dùng đến một giọt phân bón hóa học hay thuốc trừ sâu.

Chính nguồn phân tự ủ này là “vũ khí” giúp ông Dũng cải tạo lớp đất phèn cằn cỗi, biến chúng thành đất tơi xốp, màu mỡ. Nhờ sự kiên trì và phương pháp đúng đắn, khu vườn của ông Út Dũng giờ đây đã phủ xanh đa dạng các loại rau ăn lá, củ, quả như rau muống, mồng tơi, cải, mướp, bầu, bí... Tất cả đều phát triển mạnh mẽ, cho ra sản phẩm sạch, an toàn tuyệt đối. Mô hình của ông là minh chứng cho việc nông nghiệp hữu cơ hoàn toàn có thể thành công ngay trên vùng đất khó khăn nhất.

Dù cách làm có khác nhau (một bên tập trung vào giá thể từ phế phẩm công nghiệp, một bên cải tạo đất phèn từ rác sinh hoạt), cả anh Phạm Đình Ty và ông Võ Thành Dũng đều chung một khát vọng: Liên kết nông dân và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn ngay tại TP Hồ Chí Minh.

Không chỉ dừng lại ở quy mô trang trại của mình, anh Ty mong muốn mở rộng mô hình thông qua liên kết với nông dân ở nhiều địa phương. Anh luôn sẵn sàng chuyển giao kỹ thuật, cung cấp giá thể và phân hữu cơ, đồng thời hỗ trợ bao tiêu sản phẩm.

Anh Ty cho biết: “Nông dân thường chịu rủi ro lớn vì đầu ra bấp bênh và chi phí sản xuất cao. Nếu có sự đồng hành giữa chính quyền, hội nông dân và doanh nghiệp, mô hình nông nghiệp hữu cơ hoàn toàn có thể phát triển mạnh mẽ. Khi chất thải được tái chế đúng cách, chúng trở thành tài nguyên, giúp giảm áp lực môi trường”.

Tương tự, ông Út Dũng cũng đã chứng minh bằng thực tế tại Trại rau hữu cơ của mình rằng, chỉ cần có tâm huyết và kiến thức, người nông dân hoàn toàn có thể tạo ra nông sản sạch, giá trị cao từ những thứ bỏ đi.

Lợi ích lớn nhất mà các mô hình này mang lại chính là sự thay đổi trong tư duy sản xuất. Chất thải từng bị xem là gánh nặng môi trường, dù là bùn công nghiệp hay rác nhà bếp, nay đều có thể tái sử dụng, góp phần thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Từ đó, TP Hồ Chí Minh có thể phát triển một nền nông nghiệp đô thị xanh, bền vững và thân thiện hơn với môi trường.